تاریخ انقضای محصولات غذایی

سپری شدن تاریخ انقضا یعنی به احتمال بسیار زیاد کیفیت محصول مخدوش شده و فساد آن قابل انتظار است. مثلا در چنین مواردی بیسکوییت تردی معمول را ندارد، پاکت شیر باد می‌کند، ماست ترش و پنیر تلخ می‌شود؛ خرما قوام خود را از دست می‌دهد و شکلات دچار نشت چربی می‌شود. گاهی در صورت نگهداری غلط، ممکن است حتی قبل از رسیدن تاریخ انقضای یک محصول بو، مزه، یا ظاهر آن تغییر کند، پس نباید مصرف شود. ارزیابی غذا با حواس پنجگانه نیز مهم است.
غذاهای تاریخ مصرف گذشته گرچه معمولا بی‌کیفیت هستند، اما لزوما بیماری‌زا نیستند. البته بدیهی است چنین گزاره‌ای نباید مجوزی برای مصرف محصولات تاریخ مصرف گذشته قلمداد شود. زیرا در برخی موارد اما نه همیشه، احتمال آلودگی میکروبی محصولات تاریخ مصرف گذشته افزایش می‌یابد. غذاها به سه دسته فسادپذیر، نیمه‌فسادپذیر و فسادناپذیر تقسیم می‌شوند. انواع فسادپذیر شامل غذاهای تازه نظیر لبنیات، گوشت، سبزی و میوه هستند که مدت زمان نگهداری آنها کوتاه و چند روزه است. اغذیه نیمه‌فسادپذیر مثل حبوبات، غلات، چای و روغن، مدت زمان نگهداری بیشتر و چند ماهه دارند. محصولات فسادناپذیر از جمله قند و شکر معمولا تا چند سال قابلیت نگهداری دارند. محصولات فسادپذیر باید به محض فرا رسیدن تاریخ انقضا بدون هیچ اغماضی دور انداخته شوند. اما در مورد محصولات نیمه‌فسادپذیر در صورت رعایت دو نکته شاید به مدت بسیار اندکی بتوان اغماض کرد. اول آن‌که در شرایط دمایی و رطوبتی مناسبی نگهداری شده باشند و دوم آن‌که خواص حسی آنها نظیر بو، طعم و ظاهر تغییر نکرده باشد. از نظر علمی هیچ‌گاه نمی‌توان زمان دقیقی جهت اغماض از تاریخ انقضای محصولات نیمه‌فسادپذیر برشمرد. اما به عنوان مثال در صورت تحقق دو شرط یادشده، گاهی این مدت زمان را می‌توان حداکثر تاحدود 5 درصد از کل مدت زمان نگهداری در نظر گرفت. گفتنی است در برخی کشورها، چنین غذاهایی با قیمت کمتری به فروش می‌رسند.

دکتر بهادر حاجی‌محمدی

بازرس انجمن علمی بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران