پایان سال تحصیلی، یعنی دوران نابودی کتاب های کهنه و ثبت نام کتاب های جدید

شوت پای درخت‌های شاه‌توت

قد و قواره‌شان می‌گوید دوم،‌سوم بیشتر نیستند؛ از همان‌ کوتوله‌ها که کوله‌ها همه ارتفاعشان را دربرگرفته و تک و توک پیدا می‌کنی بین‌شان کسی را که از کوله‌اش بلندتر باشد. یکی‌شان آن‌قدر کوچک است که کوله را دودستی از پشت گرفته تا روی زمین کشیده نشود. آن‌قدر بامزه‌اند که مادرم ظهرها می‌نشیند پای پنجره تا وقت بازگشت از مدرسه تا خانه، تماشای‌شان کند. هفته پیش اما صحنه‌ای را به چشم دیده و سر بیرون کرده از پنجره و شماتت‌شان کرده است. می‌گوید: «وایسادن زیر درخت شاه‌توت و تکونش دادن. زورشون نمی‌رسید که توت‌ها رو بریزن پایین و بخورن. یکی‌شون گفت سنگ برداریم و بزنیم به شاخه‌ها. یه بار امتحان کردن اما وقتی حس کردن ممکنه سنگ بعدی رو سرشون فرود بیاد، یکی‌شون گفت بیاید با کتاب‌هامون بزنیم. از دور می‌دیدم که کتاب فارسی دستشونه. بعد می‌دیدم که چهار تا کتاب فارسی شوت می‌شن به سمت شاخه‌ها و با شاه‌توت‌ها می‌افتن پایین. گفتیم بچه‌‌ها چه کاریه با کتاب‌هاتون می‌کنید؟ یکی‌شون گفت فارسی، امتحان آخرشون بوده و دیگه کتاب رو لازم ندارن!» تازه جابه‌جا شده‌اند به این خانه و کلی روزنامه و کتاب‌های پدر را البته آنها را که دیگر به دردش نمی‌خورده‌اند جمع کرده و به عنوان کاغذ باطله فروخته. کتاب‌های باطله را کیلویی 2500تومان و روزنامه‌‌ها را کیلویی 6000 تومان. باورش نشده وقتی آقای خریدار ده تا تراول پنجاهی را شمرده و به دستش داده. 500 هزار تومان برای کاغذ باطله! حالا می‌گوید با این وضع گرانی و کمبود کاغذ چرا بچه‌ها این بلاها را سر کتاب‌های درسی‌شان می‌آورند. من هم انگار که انتقاد متوجهم نیست چرا که برای زمانه‌ای بوده‌ام که کاغذ بهایی نداشته است، موضع منتقد مادرم را اتخاذ می‌کنم که بله! نباید بچه‌ها این بلا را سر کتاب‌هایشان بیاورند. اما چه می‌شود کرد؟ مسؤولان گفته‌اند اگر حتی بتوانند به زحمت کتاب‌های درسی سال تحصیلی آینده را چاپ کنند، حتما برای تامین کاغذ کتاب‌های دو سال بعد به مشکل اساسی برخواهند خورد.

کد خبر: ۱۲۱۲۶۳۰

1. چقدر کاغذ و مرکب لازم داریم؟

چند روز پیش بود که در صفحه 9 جام‌جم از ماجرای دانش‌آموزان در خردادماه نوشتیم؛ ماه بی‌مهری برای کتاب‌های درسی. آمارهایی که علی باقرزاده، معاون سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی به دست داده بود، آن هم دقیقا مقارن با روزهایی که بچه‌ها مشغول انتقام گرفتن از یک سال سخت تحصیلی از کتاب‌ها هستند، تکان‌دهنده بود و از همین رو بر لزوم توجه به خلأ کاغذ برای چاپ کتاب را در سال‌های آینده را تاکید می‌کرد. او درباره تامین کاغذ و سایر ملزومات مورد نیاز تامین کتاب درسی برای سال تحصیلی آینده گفته: قریب به اتفاق کتاب‌های درسی سال آینده چاپ شده و مشکلی نیست اما از سویی هشدار داده برای تامین کاغذ کتاب‌ها در دو سال تحصیلی بعد دچار مشکل هستند. ابتدا برویم و بدانیم برای چاپ کتاب‌های درسی، چه مقدار کاغذ و دیگر ملزومات لازم داریم؟
400 هزار تُن
این مقدار کاغذی است که برای چاپ کتاب‌های درسی یک سال تحصیلی نیاز است.
۴۵۰ تُن
این مقدار مرکب برای چاپ کتاب‌های درسی یک سال تحصیلی نیاز است.
[جالب است بدانید ما هنوز به فناوری جداکردن رنگ‌ها در بازیافت نرسیده‌ایم. مسؤولان می‌گویند به شرکت‌های دانش‌بنیان سفارش‌ داده‌اند به چنین ‌فناوری ای برسند اما تا کنون یافته‌ای به دست نیامده است.] حالا به این‌ها اضافه کنید مقدار قابل توجهی چسب برای صحافی که البته دقیقا مقدارش اعلام نشده است.

2. بالاخره کدام خوب است؛ ارز دولتی و واردات یا تولید داخلی؟

اگر از دنبال‌کنندگان صفحه ادبیات و هنر روزنامه جام‌جم باشید، لابد دیده‌اید که یکی از سیاست‌های راهبردی این صفحه، تمرکز بر ماجراهای بازار کاغذ به عنوان کالایی استراتژیک در حوزه‌های مختلف فرهنگ است. بارها به خلآهای مختلف پرداخته‌ایم؛ از جمله کمبود تولید کاغذ داخلی و نیز پیوستن تولیدکنندگان به واردکننده‌ای که یارانه دولتی می‌گیرند کار دیگر می‌کند.
نکته‌ای که اما هنوز مجهول است این که چه مقدار از کاغذ مصرفی برای چاپ کتاب‌های درسی را از واردات و چه مقدار را از تولید داخلی تامین می‌کنیم؟ این نکته‌ای است که وقتی معاون سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی به آن اشاره کرده، به جای ارائه آمار دقیق از «بخش قابل توجه» در سخنانش بهره برده است. او می‌گوید بخش قابل توجهی از کاغذ مورد نیاز چاپ کتاب‌های درسی از طریق کشور‌های خارج از کشور تامین می‌شود. این در حالی است که آقای معاون به آثار منفی تحریم بر تهیه کاغذ کتاب‌های کمک‌درسی هم اشاره کرده است.
نکته متناقض فقط همین نیست؛ او ابتدا گفته با توجه به حجم بالای نیاز به کاغذ در تهیه کتاب درسی و تحریم‌ها، فرصت طلایی برای تولیدکنندگان داخلی کاغذ به وجود آمده و از سوی دیگر تاکید کرده که دولت باید همت کند تا ارز دولتی به این کالا اختصاص یابد که قرارداد تامین کاغذ از کشور‌های مربوطه منعقد شود.
بالاخره کدام وضع برای تامین کاغذ چاپ کتاب‌های درسی مناسب است؟!

3. با کتاب‌ها بعد از امتحان‌ها چه کنیم؟

شاید وقتی مقدمه این گزارش را می‌خوانید به این فکر‌کنید چرا کتاب‌های درسی را بعد از پایان امتحانات از بچه‌ها پس نمی‌گیرند تا دوباره از آنها استفاده شود؟ بله فکر خوبی است. اتفاقا معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی آموزش و پرورش هم وقتی با طرح چنین ایده‌ای مواجه شده، همین حرف ما زده: بله، فکر خوبی است!
او که با خبرنگار مهر درباره مشکل تامین کاغذ بای چاپ کتاب‌های درسی گفت‌وگو می‌کرده، در پاسخ به این‌که آیا برنامه‌ای برای جمع‌آوری کتاب‌های درسی دانش‌آموزان و استفاده دوباره آنها دارند یا نه، گفته: حتما باید سازمان پژوهش در این زمینه کاری انجام دهد و حرف درستی است.
اما در پاسخ او می‌توان چهار مشکل را رصد کرد:
1. مشکل پایدارسازی
یک بحث پایدارسازی کتاب‌های درسی است؛ یعنی کتاب را طوری تولید کنیم که حداقل سه سال قابل استفاده باشد. یک سری کارهای نرم‌افزاری نیاز است که برنامه‌مان و محتوایمان اینقدر ثبات داشته باشد که کتاب‌هایمان را حفظ کنیم.
مخالفان پایدارسازی چه می‌گویند؟ آنها می‌گویند محتوا و طراحی کتاب در این صورت باید سه سال حفظ شود و از این رو بی‌توجهی به موضوعات روز رخ می‌هد.
2. مشکل کیفیت چاپ
بخشی هم به صنعت چاپ و امکانات چاپ مربوط است ؛ یعنی به گونه‌ای باشد این کیفیت بر اثر استفاده از بین نرود. ما چون می‌خواهیم کتابمان ارزان تمام شود ناگزیریم به برخی متغیرهای کیفیت توجه خاصی نکنیم.
بدیهی است بالابردن کیفیت چاپ کتاب‌های درسی مخالفی
نداشته باشد.
3. مشکل نیمکت‌های کوچک
در برخی کشورها کتاب را تحویل مدرسه می‌دهند نه این‌که به دانش‌آموز بفروشند.
کتاب‌ها در این کشورها از حجم قابل توجهی برخوردار است که معلم می‌تواند بخش‌هایی از کتاب را انتخاب کند . کتاب‌ها همیشه در مدرسه می‌ماند و دانش‌آموز نباید آن را با خود ببرد و بیاورد و حتی قطع کتاب‌ها نیز بزرگ است.
درحالی که ما به دلیل این‌که دانش‌آموزان فشرده روی نیمکت‌ها می‌نشینند باید ابعاد را کوچک بگیریم.
در این مورد هم بدیهی است کسی بدش نمی‌آید هم فضای کلاس‌هایمان بزرگ‌تر شود هم قطع کتاب‌ها، تا بتوان این ایده را اجرا کرد.
4. مشکل فروش کتاب‌ها
در برخی ادارات و مدارس امروز کتاب‌ها جمع‌آوری می‌شود تا
خمیر شوند، البته ما نمی‌توانیم افراد را وادار کنیم کتاب‌هایشان را تحویل دهند چون آن را می‌خرند و مالک آن کتاب هستند.
و یک نکته جامعه‌شناسانه که پایش را حسابی کرده توی کفش مشکل کتاب‌های درسی: در حالی که داریم به سمت تک‌فرزندی پیش می‌رویم، بسیاری از خانواده‌ها کتاب فرزندانشان را به عنوان مستندات تحصیلی او به یادگار نگه می‌دارند.