بازی خطرناک سیلاب با سازه‌های آبی

این سازه‌ها دقیقا با چه هدفی ساخته شده‌اند؟
مجموعه کامل این سازه‌ها با ایجاد خندق، سپری محافظ در مقابل شهر شوشتر بودند. اما کاربری مهم‌تر آنها استفاده از انرژی آب برای بهره‌برداری‌های مختلف به‌ویژه در بخش کشاورزی بوده است.
اکنون و با توجه به سیلابی بودن کارون، سازه‌ها چه شرایطی دارند؟
حجم آب بسیار زیادی از زیر سازه‌ها می‌گذرد و سطح آب به‌شدت بالا آمده، در برخی نقاط دو تا دو نیم متر. به طور مثال بند میزان که بالای آب است، اکنون زیر آب رفته، هرچند گاهی با کاهش سطح آب دوباره بالا می‌آید.
غیر از بند میزان، بنای دیگری از مجموعه 13 قسمتی سازه‌های آبی به زیر آب رفته؟
در حال حاضر نه.
و میزان آسیبی که تاکنون به هر یک از این 13 سازه درون‌آبی وارد شده، مشخص است؟
خب طبیعتا چون سطح آب بالاست، همه سازه‌ها متاثر از سیلاب هستند و نمی‌توانیم بگوییم مشکلی پیش نیامده، اما هنوز برآورد دقیقی از تاثیر سیلاب روی سازه‌ها نداریم، چون علاوه بر حجم بالای آب کارون، آب رودخانه هم کدر است و نمی‌شود با این شرایط سازه‌ها و پایه‌های آنها را معاینه کرد.
یعنی تاکنون هیچ کاری برای حفاظت از سازه‌ها انجام نشده؟
ما در حد توان اقداماتی برای حفاظت از سازه‌ها انجام دادیم از جمله این‌که دریچه‌ها و مجاری و ورود و خروج رودخانه در مسیر سازه‌ها را مرتب پایش و لایروبی کردیم و آورده‌های سیلاب از جمله کنده‌های درختانی که در دریچه‌ها گیر کرده و باعث مسدود شدن مجاری شده بود را پالایش و جمع‌آوری کردیم و به این پالایش و پاکسازی هم درصورت امکان و تا جایی که دسترسی داشته باشیم، ادامه می‌دهیم.
دقیقا چه چیزی یا چه شرایطی می‌تواند باعث تخریب و فروپاشی سازه‌ها شود؟
اگر دبی رودخانه به‌گونه‌ای باشد که کنترل نشود و آب از سطح فعلی و مشخص تعیین شده بیشتر شود، نگرانی‌های جدی وجود دارد.
سطح مشخص شده یعنی چه؟
یعنی اگر دبی رودخانه بیش از حدی باشد که سازه‌ها برای آن طراحی شده‌اند به حدی که شستگی بنا را داشته باشد که البته در جاهایی که در برابر آب مقاوم نیستند این احتمال وجود دارد. اما به نظرم الان نباید به این مباحث پرداخت و باعث نگرانی مردم شد، چون مردم به اندازه کافی مشوش هستند.
خب همین حالا هم مردم نگران تخریب این اثر جهانی هستند. مگر قرار است چه نگرانی بیشتری به این نگرانی اضافه شود؟
این میراث جهانی علاوه بر این‌که ارزش فرهنگی - تاریخی دارد، امروزه عملکرد ویژه‌ای هم در هدایت آب‌های کارون و کنترل آنها بازی می‌کند و حکم یک سد را داشته و یک بنای موزه‌ای نیست و تقریبا غیر از پل شادروان و بند ماهی بازان و برج عیار که اکنون کارایی ندارند، بقیه فعال و کارآمد هستند و درصورت تخریب در جریان موجود رودخانه تاثیر جدی می‌گذارند که من فعلا به هیچ عنوان بنا ندارم درباره آن صحبت کنم، زیرا بازگویی‌اش در شرایط حاضر صحیح نیست. در هر روی به نظر ما احتمال فروپاشی سازه‌ها بسیار ضعیف است و بیان آن فقط نتیجه روانی منفی به دنبال
خواهد داشت. و اکنون تنها چیزی که می‌توانم بگویم این است که به صورت کامل با مشارکت سازمان آب و برق و همیاری و همکاری ستاد بحران در استان و شهرستان کل این مجموعه مدام پایش می‌شود و از تمام ظرفت‌ها و امکانات موجود در پایگاه جهانی و میراث خوزستان و آب و برق استفاده می‌شود تا اخلال و اختلال در نظام آب وابسته به این بناهای آبی ایجاد نشود و تا الان هم مشکلی که قابل برگشت و رفع نباشد یا در کل مجموعه اخلال ایجاد کرده باشد، نداشتیم.
در بند میزان هم چند روز پیش سطح آب 80 سانت فروکش کرد و در این فرصت با کا رشناسان آب و برق یکسری اقدامات مرمتی و حفاظتی اضطراری برای آن انجام دادیم تا در صورت فرورفتن دوباره در آب سلامتش حفظ شود.
یعنی هیچ آسیبی به هیچ بخش وارد نشده؟
آسیب‌ها بیشتر منظری است یعنی سیلاب‌ها با خودشان آورده‌هایی دارند که بخش عمده‌اش گل و لایی است که آمده و اینجا رسوب کرده و باید لایروبی شود و رسیدگی ویژه می‌خواهد تا به فروریزی سازه‌ها منجر نشود.
پس غیر از بند میزان سازه دیگری در آب فرونرفته یا فروپاشی و تخریب نداشته؟
در تونل‌های آسیاب‌های شوشتر که به‌شدت فعال هستند فعلا امکان ورود نیست. تاکنون هیچ انسدادی را در هیچ کدام از مجاری نداشتیم و اگر انسداد پیش بیاید فشار می‌اید به تونل‌ها و مجاری مجاور و احتمال تخریب بالا می‌رود.
در هر روی بعد از سیلاب همه اینها باید مجدد معاینه و کنترل شود. هرچند احتمال این‌که ستون‌های پل شادروان دچار آشفتگی شود وجود دارد.
آیا قبل وقوع سیلاب احتمال آن را نمی‌دادید تا برنامه‌های حفاظتی پیشگیرانه داشته باشید؟
ما هشدارهای بارش و وقوع سیلاب را پیش از نوروز داشتیم و همه همکاران ما به صورت آماده‌باش در سه شیفت دائمی در حال رسیدگی به وضعیت بارش‌ها و رصد سازه‌ها بودند. برنامه‌های لایروبی و باز کردن دریچه‌ها و کنترل دبی رودخانه و هدایت جریان رودخانه را هم داشتیم که البته همه اینها باوجود حضور گردشگران بود که خودش محدودیت زیادی در کار ما ایجاد می‌کرد، زیرا باید به آنها هم رسیدگی می‌کردیم.
در هر صورت کارهایی که باید انجام شود برای مرمت و حفاظت سازه‌ها بسیار گسترده است که البته هزینه بسیار زیادی را هم طلب می‌کند.

فاطمه مرادزاده

ایران