درس‌هایی که امام حسن عسکری (ع) به آیندگان دادند

به گزارش جام‌جم آنلاین- برخی از فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی و علمی تاثیرگذاری را که حضرت امام حسن عسکری(ع) در جهت حفظ اسلام و مبارزه با افکار ضد اسلامی انجام دادند:

الف: تقویت موضع سیاسی عناصر مهمّ شیعه

یکی از مهم ترین فعالیت های سیاسی امام، تقویت موضع سیاسی رجال مهم شیعه در برابر فشارها و سختی های مبارزات سیاسی، در جهت حمایت از آرمان های والای مکتب تشیع بود. از آن جا که شخصیت های بزرگ شیعه در فشار بیشتری بودند، امام علیه السلام هر یک از آنان را به نحوی دل گرم و راهنمایی می کرد و روحیه آنان را بالا می برد؛ تا میزان تحمل و صبر وبصیرت آنان در برابر فشارها، تنگناها و محدودیت ها افزایش یابد تا بتوانند مسئولیت های خطیر اجتماعی و سیاسی و وظایف دینی خود را به خوبی انجام دهند.

ب: فعالیت های مخفی سیاسی

امام باوجود تمامی محدودیت هایی که از طرف دستگاه خلافت علیه ایشان به عمل می آمد، فعالیت های مخفی سیاسی را رهبری می کرد که با شیوه های بسیار حرفه ای، از دیدگان جاسوسان دربار، به دور می ماند.

برای نمونه، یکی از یاران وفادار امام تحت پوشش روغن فروشی، فعالیت می‌کرد و شیعیان و پیروان آن حضرت، اموال و وجوهی را که می خواستند به امام تحویل دهند، به او می رساندند و او آنها را در ظرفهای روغن قرار داده، به امام می رساند.

ج: مجاهدت های علمی

هرچند امام، با توجه به شرایط نامساعد و محدودیت های بسیار شدیدی که حکومت عباسی علیه ایشان برقرار کرده بود، موفق به گسترش دانش دامنه دار خود در جامعه نشد، با این حال، با همان فشار و خفقان، شاگردانی تربیت کرد که تک تک آنها به سهم خود در نشر و گسترش معارف اسلام و رفع شبهات دشمنان، نقش مؤثری داشتند. شیخ طوسی تعداد شاگردان آن حضرت را بیش از صد نفر ثبت کرده است که از شخصیت های برجسته زمان خود بودند.

د: حمایت و پشتیبانی مالی از شیعیان

یکی دیگر از اقدامات امام، حمایت و پشتیبانی مالی از شیعیان، بخصوص از یاران خاص و نزدیک آن حضرت بود. گاهی برخی از یاران امام، از تنگنای مالی، در محضر امام علیه السلام گله می کردند و آن حضرت، گرفتاری مالی آنان را برطرف می ساخت و گاهی حتی پیش از آن که اظهار کنند، مشکل آنان را برطرف می کرد. این اقدام امام مانع از آن می شد که آنان زیر فشار مالی، جذب دستگاه حکومت عباسی شوند.

ه: ارتباط تشکیلاتی با شیعیان

در زمان امام حسن عسکری(ع) مکتب تشیع در مناطق و شهرهای فراوان، گسترش یافت و شیعیان در نقاط فراوانی تمرکزیافته بودند. شهرهایی مانند کوفه، بغداد، نیشابور، قم، مدائن، خراسان، یمن، ری، آذربایجان، سامرا و بصره، از پایگاه‌های شیعیان محسوب می‌شدند. پراکندگی جغرافیایی مراکز تجمع شیعیان، وجود سازمان ارتباطی منظمی را ایجاب می‌کرد؛ تا پیوند شیعیان را با حوزه امامت از یک‌سو و ارتباط آنان را با همدیگر از سوی دیگر، برقرار سازد و آنان را ازنظر دینی و سیاسی، رهبری و سازماندهی کند. این نیاز، از زمان امام جواد(ع) احساس می‌شد و شبکه ارتباطی وکالت و نصب نمایندگان در مناطق گوناگون، به‌منظور برقراری چنین برنامه‌ای، از آن زمان اجرا می‌شد و در زمان امام عسکری (ع) نیز ادامه یافت. بنابراسناد معتبر تاریخی، امام عسکری (ع)نمایندگانی از میان چهره‌های درخشان و شخصیت‌های برجسته شیعه در مناطق متعدد منصوب کرده و با آنان در ارتباط بود و از این طریق، پیروان تشیع را در همه مناطق، زیر نظر داشت.

و: آماده‌سازی شیعیان برای عصر غیبت

با عنایت به این‌که غیبت امام ، یک امر غیرطبیعی است و باور آن و نیز تحمل مشکلات ناشی از آن، برای اغلب مردم دشوار است، همه معصومین بزرگوار در سیره خود به‌تدریج مردم را با این موضوع آشنا ساخته، افکار را برای پذیرش آن آماده می‌کردند، لیکن این معنا در زمان امام عسکری(ع)، جلوه بیشتری یافت؛ زیرا امام از طرفی باوجود تأکید بر تولد حضرت مهدی(عج)، او را تنها به شیعیان خاصّ و بسیار نزدیک نشان می‌داد و از طرف دیگر، تماس مستقیم شیعیان با خود آن حضرت، روزبه‌روز محدودتر و کمتر می‌شد؛ به‌طوری‌که حتی در خود شهر سامرا به مراجعات و مسائل شیعیان از طریق نامه یا توسط نمایندگان خویش پاسخ می‌داد و بدین ترتیب، آنان را برای تحمل اوضاع و شرایط و تکالیف عصر غیبت و ارتباط غیرمستقیم با امام علیه‌السلام، آمده می‌ساخت و این همان روشی است که بعدها امام دوازدهم(عج) در زمان غیبت صغرا در پیش گرفت و شیعیان را به‌تدریج برای دوران غیبت کبرا آماده ساخت.

ز: استفاده وسیع از آگاهی غیبی

امامان بزرگوار شیعیان ، در پرتو ارتباط با پروردگار جهان، از آگاهی غیبی برخوردار بودند و در مواردی که اساس حقانیت اسلام یا مصالح عالی امت اسلامی در معرض خطر قرار می‌گرفت، از این آگاهی به‌صورت ابزار هدایت، استفاده می‌کردند. پیشگویی‌ها و گزارش‌های غیبی امامان علیهم‌السلام، بخش مهمی از زندگی‌نامه آنان را تشکیل می‌دهد؛ اما امام حسن عسکری (ع) بیش از امامان دیگر آگاهی غیبی خود را آشکار می‌ساخته است که شاید دلیل آن شک و تردید گروهی از شیعیان در امامت آن حضرت بوده باشد.

محمدناصر حقیقت

کارشناس تاریخ و معارف اسلامی