آیا داروهای کورتونی نباید استفاده شوند؟

داروهــــــای گــــــــــــــــــروه کورتیکواستروئید که در اصطلاح عموم به نام کورتون شناخته می‌شود در پزشکی امروز کاربرد زیادی دارد‌. این داروها به شکل قرص‌های پردنیزولون، هیدروکوتیزون و دگزامتازون و به شکل آمپول هیدروکورتیزون، دگزامتازون و بتامتازون برای تزریق وریدی یا عضلانی و نیز به شکل آمپول‌های تریامسینولون و متیل پردنیزولون برای تزریق داخل مفصل برای رفع التهاب حاد وجود دارند‌. درمان حمله آسم، درمان حساسیت شدید، کنترل التهاب در بیماری‌های روماتیسمی و خود ایمنی و کنترل صدها بیماری حاد و مزمن دیگر از جمله کاربردهای این داروهاست. کورتون‌ها به شکل پماد و کرم برای کنترل بیماری‌های پوستی به کار می‌رود و همچنین به شکل اسپری تنفسی برای آسم، آمفیزم و برونشیت مزمن کاربرد دارند.

برای درمان برخی از بیماری‌ها به عنوان مسکن فوری از انواع کورتون‌ها استفاده می‌کنیم. مثلا در حساسیت‌های شدید تزریق یک آمپول حاوی کورتون می‌تواند نجات‌بخش باشد یا در حملات شدید آسم استفاده از کورتون خوراکی یا تزریقی باعث باز شدن راه‌های هوایی و بهبودی می‌شود. در بسیاری از بیماری‌های پوستی حاد نیز پمادهای حاوی کورتون برای تسکین علامتی به کار می‌روند.

متاسفانه در کنار کاربرد صحیح و درمانی که این داروها دارند، گاه به شکل بی‌رویه و زیاده از حد استفاده می‌شوند. بیماران دچار دردهای مفصلی برای رهایی از این دردها گاه مرتب از انواع کورتون‌های خوراکی و تزریقی استفاده می‌کنند. همچنین بیماران دچار بیماری‌های ریوی گاه به جای استفاده از اسپری کورتون - که عوارض بسیار کمی دارد- از نوع تزریقی آن که اثر قوی‌تری دارد، استفاده می‌کنند.

این نوع استفاده نابجا گرچه در کوتاه‌مدت بیماران را از مشکلات بیماری رها می‌سازد، ولی آنها را دچار دو دسته از مشکلات می‌کند؛ دسته اول عوارض مصرف کورتون است که شامل افسردگی، پوکی استخوان، بالا رفتن قند و فشار خون و تضعیف سیستم ایمنی می‌باشد و مشکل دوم وابستگی به کورتون است.

بی‌شک داروهای کورتونی خوب و نجات بخش هستند به شرط این‌که بی‌دلیل مصرف نشوند. به‌عنوان مثال در درمان گلودرد ساده یا سردرد نباید سرخود این داروها استفاده شوند. موضوع مهم دیگر این‌که تا جای ممکن بهتر است از فرم‌های موضعی این داروها استفاده کنیم. مثلا برای درمان دردهای مفصلی بهتر است به جای مصرف خوراکی یا تزریق عضلانی، این داروها را در داخل خود مفصل تزریق کنیم.

دکتر رضا کریمی

فوق‌تخصص غدد و متابولیسم