غول در آغوش اژدها

رابطه چین و گوگل از کی شکرآب شد؟

سال 2006 شرکت گوگل به بازار بزرگ و میلیاردی چین وارد شد و خدمات خود را به کاربران چینی‌زبان عرضه کرد. این شرکت میان وسوسه حفظ مخاطبان چینی خود یا پایبندی به شعارهای آزادی بیان، ترجیح داد اولی را انتخاب کند و طی توافقی با دولت چین، پذیرفت که کلیدواژه‌هایی مانند تظاهرات میدان تیان آن‌من را در نتایج جست‌وجوی خود نیاورد(در واقعه میدان تیان آ‌ن‌من در سال 1989، چند صد نفر از دانشجویان معترض به دولت چین کشته شدند). روابط چین و گوگل تا سال 2009 چندان بد نبود تا این‌که در دسامبر این سال، دیوید درومند، مشاور حقوقی گوگل اعلام کرد که این شرکت متوجه شده یک رشته‌حملات سایبری بسیار پیشرفته از طرف دولت چین به سرویس‌های گوگل و بویژه جیمیل صورت گرفته که در پی آن، ایمیل‌های شخصی فعالان حقوق بشر مخالف دولت چین هک شده است. گوگل که از این اقدام بسیار برآشفته شده بود اعلام کرد دیگر حاضر نیست سیاست‌های سانسور دولت چین را اجرایی کند و از این پس نتایج نسخه چینی موتور جست‌‌وجوی خود به آدرس google.cn را سانسور نخواهد کرد. حمله سایبری چین به گوگل به سطح مقامات دیپلماتیک هم کشیده شد و وزارت خارجه آمریکا هم اعلام کرد که از چین بابت این اقدام شکایت خواهد کرد. سرانجام در 22 مارس 2010 گوگل اعلام کرد که وبگاه چینی خود را تعطیل کرده و ترافیک کاربران google.cn را به سایت هنگ‌کنگ این شرکت یعنی google.hk می‌فرستد.

بازگشت گوگل به آغوش اژدهای زرد؟

هرچند چین با داشتن سیستم great firewall یکی از پرسانسورترین اینترنت‌ها را دارد اما در عین حال می‌توان این کشور را بزرگ‌ترین مشتری اینترنت دنیا نیز دانست. این کشور با داشتن 770 میلیون کاربر، یکی از بزرگ‌ترین جمعیت‌های اینترنتی را دارد. به علاوه شرکت‌های عظیم چینی مانند Alibaba Group Holding و Tencent Holding Ltd. نیز از بزرگ‌ترین وبسایت‌های اینترنتی در دنیا محسوب می‌شوند و طبیعی است در چنین شرایطی،‌ چین مورد طمع ابرشرکت‌های تکنولوژی دنیا باشد و اگر بشنویم که با آن سابقه نزاع میان گوگل و دولت چین، این شرکت حاضر شده از مواضعش عقب‌نشینی کند و دوباره به سوی اژدهای زرد برود.

این روزها اسنادی مبنی بر این منتشر شده که شرکت گوگل از ابتدای سال 2017 در تلاش است با توسعه نسخه سانسورشده‌ای از موتور جست‌وجوی خود دوباره اعتماد دولت چین را جلب کرده و به این کشور بازگردد. وب‌سایت اینترسپت به نقل از یک منبع ناشناس داخلی اسنادی را منتشر کرده که گویا شرکت گوگل نسخه سانسورشده خود را با کد پروژهDragonfly (نوعی سنجاقک) توسعه داده است. این موتور جست‌وجو یک اپلیکیشن اندروید است که سیاست‌های سانسور دولت چین در آن رعایت شده و علاوه بر حذف کلمات خاص در نتایج جست‌وجو، وب‌سایت‌هایی مانند ویکیپدیا را که در چین فیلتر شده‌اند نمایش نمی‌دهد. اپلیکیشنی که گوگل در حال توسعه آن است به بخش جستجوی تصاویر، بررسی املای کلمات و جست‌وجوهای پیشنهادی هم ورود کرده و سیاست‌های دولت چین را در آنها اعمال می‌کند.

سودای دریای زرد

البته این اولین تلاش گوگل برای آشتی با چین نیست. از سال 2015 ساندار پیچای، مدیر ارشد گوگل تلاش‌های زیادی برای افزایش فعالیت در چین انجام داد. همین سال گذشته بود که این شرکت یک لابراتوار در زمینه هوش مصنوعی در چین راه انداخت و برنامه اندرویدی سرویس ترجمه‌اش را هم برای چینی‌ها عرضه کرد که اتفاقا با استقبال خوبی هم مواجه شد. دو سال پیش هم خبری منتشر که شرکت اینترنتی NetEase برای راه‌اندازی Play Store در چین، در حال مذاکره با گوگل است و در واقع گوگل بنا دارد به همراه یک شریک وارد چین شود هر چند که پروژه پلی‌استور در چین به موفقیت نرسید و گوگل نتوانست این سرویس را در چین راه‌اندازی کند اما گوگل دیر یا زود باید با شرایط چین سازگار شود. این شرکت در حال حاضر کنترلی روی اکوسیستم اندروید در چین ندارد؛ چراکه پلی‌استور در این کشور مسدود است. از طرفی، مارکت‌های دیگر مانند Alibaba و Tencent باقدرت در بازار این کشور وجود دارند و درآمد خوبی از آنجا کسب می‌کنند. این سرویس‌ها می‌توانند در آینده نزدیک در کشورهای دیگر نیز با گوگل رقابت کنند. گوگل هر چند با ورود به بازار چین، امتیازات بسیاری از دست می‌دهد، اما امتیازات بسیاری با ورود به بازار بزرگی مانند چین به دست می‌آورد که می‌تواند برای این شرکت بسیار سودآور باشد.

بازگشت گوگل به چین با فرض موافقت مقامات این کشور، بدون ریسک و سختی هم نخواهد بود. در غیاب موتور جست‌وجوی گوگل، موتور جست‌وجوی بومی چین، یعنی بایدو (Baidu) بشدت در این کشور قدرتمند است و کمتر سایتی به اندازه این موتور جست‌وجو در چین دارای محبوبیت است.

شعارها قربانی پول‌ها؟

تصمیم شرکت گوگل برای بازگشت به چین و پذیرش سیاست‌های سانسور این کشور البته تنها نمونه یا اولین نمونه از کنار گذاردن شعارها در برابر منافع مادی نیست. هر چند سیاست‌های رسانه‌ای چین در جهان معروف است اما شرکت‌هایی مانند فیسبوک هم در برابر سیاست‌های سانسور دولت‌هایی مانند آمریکا که در موارد خاصی مانند جنایات اسرائیل اعمال می‌شود ترجیح داده‌اند کوتاه بیایند و عملا با اعمال این سیاست‌ها در شبکه‌های اجتماعی خود مجری تصمیمات دولت‌های بزرگ در اینترنت باشند.

پیچای، زیر تیغ نقد

تصمیم گوگل برای بازگشت به چین آن هم با پذیرش شرایط سانسور در این کشور موجب خشم مقامات سیاسی آمریکا هم شده است. برخی از سناتورهای آمریکایی به تصمیمات گوگل در چین انتقاد کردند و گفتند که اقدام به سانسور توسط گوگل، رفتاری مخرب از طرف این شرکت است.

در نامه‌ای که سناتور مارکو روبیو و پنج سناتور دیگر خطاب به ساندار پیچای نوشته‌اند تمکین گوگل نسبت به تصمیمات و سیاست‌های دولت چین در واقع نوعی کودتا برای این دولت است و یک پیشینه نگران‌کننده برای شرکت‌های دیگری که بنا دارند در چین فعالیت کنند ایجاد می‌کند. این سناتورها در نامه خود از پیچای پرسیده‌اند که در هشت سال گذشته چه چیزی تغییر کرده است که شرکت گوگل را مجاب کرده به سیاست‌های دولت چین تن دهد؟

مریم درستی