قاتل خاموش جانوران دریا

پلاستیک در دهه 1330/ ۱۹۵۰ به تولید انبوه رسید و تقریبا از آن زمان تا امروز به جزئی جدایی‌ناپذیر از زندگی بشر تبدیل شده است.

کد خبر: ۱۱۵۵۷۹۱

دانشمندان تخمین زده‌اند ما انسان‌ها از زمان آغاز تولید انبوه پلاستیک تا سال 1394/ ۲۰۱۵ حجمی بالغ بر ۹ میلیارد تن پلاستیک تولید کرده‌ایم که نیمی از آن فقط در ۱۳ سال اخیر تولید شده است. درحال حاضر سالانه ۴۴۰ میلیون تن پلاستیک در جهان تولید می‌شود که از این میان حجم زیادی درنهایت به اقیانوس‌ها راه پیدا می‌کند. برخی جانوران دریایی زباله‌های پلاستیکی را با طعمه اشتباه می‌گیرند و درنتیجه بر اثر تغذیه ناخواسته از پلاستیک‌ها سلامت‌‌شان به خطر می‌افتد. اگر کنجکاو شده‌اید بدانید چرا این جانوران بی‌گناه فریب پلاستیک را می‌خورند و چطور این ماده مصنوعی وارد زنجیره غذایی جانوران دریایی می‌شود، در ادامه با ما همراه باشید.

دیوید اَتِنبُرو، مستندساز مشهور حیات‌وحش، در یکی از مصاحبه‌های اخیرش، پرنده‌ای به نام آلباتروس را مثال زد که در جست‌وجوی غذا کیلومترها از جوجه‌هایش دور می‌شود و وقتی به آشیانه برمی‌گردد، به‌جای این‌که چیزی مثل ماهی به‌همراه داشته باشد، پلاستیک از دهانش بیرون می‌آید! اتنبرو چنین صحنه‌ای را بسیار مایه اندوه و دل‌شکستگی می‌داند. آلباتروس‌ها هزاران کیلومتر در جست‌وجوی طعمه پرواز می‌کنند و آنچه از شکار دریا نصیب‌شان می‌شود چیزی جز پلاستیک نیست! اما واقعا چرا پرندگان توانمندی همچون آلباتروس به این سادگی فریب می‌خورند و سفر دور و درازشان بی‌ثمر می‌ماند؟

گفتنی است آلباتروس‌ها تنها جانورانی نیستند که پلاستیک را به‌جای طعمه اشتباه می‌گیرند. دانشمندان تاکنون حدود حداقل ۱۸۰ گونه جانور دریایی پلاستیک‌خوار را شناسایی کرده‌اند که وضع مشابهی دارند. این پلاستیک‌خوارهای دریایی از پلانکتون‌های ریز تا نهنگ‌های غول‌پیکر را شامل می‌شوند. در دل و روده یک‌سوم ماهی‌هایی که در بریتانیا صید می‌شوند، آن هم گونه‌هایی که مصرف رایجی به‌عنوان خوراک انسان دارند، پلاستیک یافت شده است.

صدف‌ها و خرچنگ‌ها نیز از زباله‌های پلاستیکی در امان نبوده‌اند. خلاصه این‌که تقریبا همه جانوران دریایی با هر شکل و اندازه‌ای به‌نوعی از هجوم زباله‌های پلاستیکی در معرض خطرند و با 7/12 میلیون تن پلاستیکی که سالانه راهی اقیانوس‌ها می‌شود، این وضعیت روزبه‌روز درحال وخیم‌تر شدن است.

برای مثال زِئوپلانکتون‌ها (جانوران ریز شناور بر سطح دریا) ذرات ریز پلاستیک‌ها را می‌خورند و علتش هم این است که ریزذرات پلاستیکی به‌لحاظ اندازه با ابعادی که برای زِئوپلانکتون قابل خوردن است، همسانی دارند. به‌گفته مویرا گالبرِیث، بوم‌شناس پلانکتون‌ها در مؤسسه علوم اقیانوسی کانادا، اگر ذره‌ای برای پلانکتون‌ها در ابعادی باشد که بتوانند آن را ببلعند، پس تصور می‌کنند آن ذره غذاست و می‌تواند خورده شود. علاوه‌بر زِئوپلانکتون‌ها، خیارهای دریایی نیز همین‌طورند. خیارهای دریایی کف اقیانوس می‌خزند و رسوبات کف را به دهان می‌برند. مطالعات نشان داده است که این موجودات به‌علت تراکم بالای ذرات پلاستیک در رسوبات بستر اقیانوس‌ها، ۱۳۸برابر پلاستیک بیشتری می‌خورند. گویا خیارهای دریایی ذرات پلاستیک را چون بزرگ‌ترند آسان‌تر می‌توانند با شاخک‌هایشان گیر بیندازند. اما خوردن پلاستیک برای بسیاری از دیگر جانوران دریایی فراتر از رفتاری انفعالی است. زیرا گروه بزرگی از این موجودات جذب پلاستیک می‌شوند و از این رو رژیم پلاستیک‌خواری انتخاب می‌کنند. دانشمندان برای این‌که علت علاقه جانوران دریایی به پلاستیک‌ها را بفهمند، باید بکوشند دنیا را از دید خود این موجودات ببینند تا بفهمند آنها پیرامون‌شان را چطور حس و درک می‌کنند. برخی ویژگی‌های جاذب زباله‌های پلاستیکی برای جانوران دریایی به شرح زیر است.