«کرگون» و «قوقون» آیین گلستانی‌ها برای عید فطر

در بین اقوام مختلف این استان، از جمله مردم ترکمن، در روزهای پایانی ماه مبارک رمضان، آداب و رسوم ویژه‌ای رواج دارد. دو روز قبل از عید فطر به روز «کرگون» معروف است که در آن فضای خانه نظافت و برای استقبال از این مراسم آذین‌بندی می‌شود.

ترکمن‌ها از چند روز مانده به عید خانه‌تکانی می‌کنند. در روزهای نزدیک شدن به عید، سروصدای خانه‌تکانی و بخصوص باد دادن و تکان دادن فرش‌های بزرگ در مقابل خانه‌ها دیدنی می‌شود. در آن روزها همه شاد و خندان، محیط خانه و محوطه خود را پاک و تمیز می‌سازند و به این‌ترتیب خودشان را برای برگزاری عید بزرگ فطر آماده می‌کنند.

ترکمن‌ها یک روز مانده به عید فطر را روز «قوقون» می‌نامند که به روز «بوی‌خوش» معروف است. قوقون مخصوص خیرات برای اموات است. در آن روز مردم در خانه خود نان مخصوصی با آرد و روغن تهیه می‌کنند که در روغن سرخ می‌شود و به آن در اصطلاح محلی «چافادی» می‌گویند.

چافادی‌ها را دختران خانه بین همسایه‌ها توزیع می‌کنند و مقداری از این نان‌ها به مسجد برده می‌شود تا نمازگزاران با خوردن آن برای شادی روح اموات آن خانواده دعا کنند. هر کسی هم که از این نان بخورد باید برای شادی روح اموات آن خانواده دعا کند.

در مراسم «سحرنشینی» زنان ترکمن در ماه مبارک رمضان برای برقراری صله‌رحم، بعد از افطار گردهم می‌آیند و به‌اجرای هنرهای دستی ترکمن همچون سوزن‌دوزی و نیز قرآن‌خوانی و نقل قصه و حکایات می‌پردازند و این آیین تا سحر ادامه می‌یابد.

آیین «یارمضان» یکی از باشکوه‌ترین آیین‌های ترکمن‌ها در ماه رمضان است که در شب چهاردهم این ماه مبارک برگزار می‌شود. این مراسم بعد از پایان نماز تراویح انجام می‌شود و نمونه‌ای از احسان، نیکوکاری و کمک دسته‌جمعی مردم به مستمندان و نیازمندان هر محل است. در این آیین، بعد از انجام نماز تراویح، افراد جوان به‌طور دسته‌جمعی به طرف منازل ساکنان محل به‌راه می‌افتند. این افراد در برابر هر خانه که می‌رسند سروصدا راه می‌اندازند. افراد آن خانه با شنیدن این سروصداها از خانه بیرون می‌آیند و هدایای خوراکی خود را ، به یکی از این افراد تحویل می‌دهند. افرادی که کیسه‌های هدایا را به پشت خود گرفته‌اند به مسجد آن محل می‌روند و هدایا را به امام‌جماعت و چند نفر از ریش‌سفیدان تحویل می‌دهند. سپس آنان با توجه به شناختی که از قبل از وضعیت افراد محلی دارند همان شب این هدایا را بین نیازمندان و افراد محتاج و فقیر تقسیم می‌کنند.