آزار زانوها با اختلالات لگن و کمر

بسیاری از مطالعات الگوهای حرکتی غیرطبی در تنه، لگن و زانو را عامل بروز آسیب در رباط صلیبی زانو می‌دانند. جالب است بدانید این اختلال حرکتی در نواحی بالای زانو با بروز ساییدگی غضروف زیر کشکک و حتی ساییدگی تاندون عضله بلند خارجی ران که به آن سندرم زانوی دوندگان هم گفته می‌شود، رابطه مستقیم دارد. این موضوع به ما نشان می‌دهد عملکرد عضله باسن در پشت لگن، با حرکات زانو در ارتباط مستقیم است. این عضله وظیفه صاف کردن و چرخش مفصل ران در ناحیه لگن را به عهده دارد و به محض برخاستن از خواب و شروع فعالیت روزانه، این ماهیچه هم شروع به فعالیت می‌کند و تا زمان استراحت و خوابیدن همچنان فعال است.

عضله پشت باسن با اتصال به عضلات ستون فقرات کمر و پشت و عضلات ناحیه بیرون ران و زانو به نوعی تنظیم‌کننده حرکات تنه، لگن و زانوست و هر گرفتگی، کوتاهی، ضعف و اختلال در عملکرد آن می‌تواند بر بخش‌های پایینی اثر نامطلوب داشته باشد. نشستن طولانی مدت، نشستن در حالی که یک پا روی پای دیگر انداخته شود، نشستن کودکان به شکل قورباغه‌ای و حتی نشستن افراد در حالی‌که کیف پولشان در جیب پشتی فشار بر عضله پشت باسن وارد می‌کند، عوامل بسیار مهمی است که عملکرد عضله پشت باسن را دچار اختلال و با به هم زدن کنترل مفصل ران، نیروی غیر طبیعی را به زانو اعمال کرده و سبب بروز آسیب می‌شود. هر یک از عوامل فوق می‌تواند باعث انقباض بیش از حد این ماهیچه شود و انقباض بیش از حد آن استخوان ران را به سمت بیرون می‌چرخاند و طبیعتا این چرخش به مفصل زانو هم در پایین انتقال می‌یابد.

بچه‌هایی که به‌صورت قورباغه‌ای می‌نشینند، کوتاهی عضلات داخلی و چرخش داخلی ران باعث انحراف در زانو و بروز پدیده پا ضربدری یا ژنووالگوس شده و زمینه را برای آسیب ساختارهای مختلف زانو مانند غضروف زیر کشکک و رباط صلیبی در فعالیت‌های ورزشی آینده فراهم می‌کنند. در بسیاری از افراد که وارد دوران سالمندی می‌شوند هم افزایش انحراف زانو در جهت پرانتزی شدن آنها دیده می‌شود که باز هم نشانه‌ای از به هم خوردن توازن در عضلات ناحیه لگن و ران است و فرسایش بیشتر و شدیدتر شدن آرتروز زانو را به‌دنبال خواهد داشت. به ‌این ترتیب بیماری که مشکل زانو دارد با مراجعه به کلینیک فیزیوتراپی علاوه بر ارزیابی عضلانی و حرکتی مفصل زانو از ناحیه ران و لگن هم مورد بررسی قرار می‌گیرد و علاوه بر میزان قدرت و انعطاف ماهیچه‌های چهارسر جلوی ران و همسترینگ پشت ران، عملکرد و انعطاف‌پذیری ماهیچه‌های پشت و خارج باسن هم ارزیابی می‌شود.

در این ارزیابی‌ها در صورت مشاهده کوتاهی ضمن انجام تمرینات کششی در هنگام فیزیوتراپی، این تمرینات برای انجام در منزل هم به آنها آموزش داده می‌شود. علاوه بر کشش، تقویت این عضلات هم باید در دستور کار قرار گیرد. به پشت خوابیده و زانوی خود را داخل شکم بکشید، تا ده شماره نگه داشته و سپس رها کنید و بعد برای سمت مقابل انجام دهید. دراین تمرین با کشش عضلات باسن، از فشار بیش از حد بر لگن و زانو از سوی این عضله پیشگیری می‌کنید. همچنین روی شکم خوابیده و با سفت کردن باسن، یک پا را صاف از پشت بالا بیاورید، ده شماره نگه داشته و سپس برای پای دیگر انجام دهید. این دو ورزش ساده باعث تنظیم کار عضله باسن شده و مانع ایجاد آسیب در ناحیه زانو می‌شود.

دکتر پرهام پارسانژاد

فیزیوتراپیست