مـردم‌گـرایی

سیاست خارجی ایران بعد از پیروزی انقلاب براساس رهنمودهای انقلاب تغییر ماهیت داد و بر مبنای اسلام استوار گردید و پیاده کردن اهداف و برنامه‌های دولت در زمینه داخلی و خارجی در چارچوب احکام اسلامی مقرر شد و همین امر موجب پیشرفت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در حوزه‌های مختلف حقوقی، دیپلماتیک، فرهنگی، دفاعی، اقتصادی و علمی شد.

دکتر سیامک باقری، استاد دانشگاه با تاکید بر این‌که در این چهل سال، سیاست خارجی کشور نشان داد که وابستگی به هیچ‌یک از قدرت‌های بزرگ منطقه‌ای و جهانی نداشته و تصمیماتش در حوزه سیاست خارجی کاملا مستقل و مبتنی بر مبانی اصولی بوده که بخاطر آن انقلاب اسلامی شکل گرفته یاد آور شد که در برخی مقاطع گرایش‌های سیاسی غلبه بر گرایشات ملی پیدا کرده که این از جمله نواقص سیاست خارجی کشور محسوب می‌شود. وی درگفت‌وگو با جام‌جم در این زمینه به سوالاتمان پاسخ داد که می‌خوانید.

تحلیل شما از سیاست خارجی کشور بعد از چهار دهه از پیروزی انقلاب چیست؟

در این چهاردهه از انقلاب شاهد موضع‌گیری‌ها و محورهای ثابت از سوی دیپلمات‌ها، وزرای خارجه، روسای جمهور و رهبری انقلاب بودیم و این بیانگر یک خط سیر واحد و ثابت در سیاست خارجی کشور است که به تناسب اقتضای زمان فراز ونشیب‌هایی نیز داشته است. البته این خط ثابت مبتنی بر یکسری اصول است که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر آن تائید شده و جزو شعارهای اصلی جمهوری اسلامی ایران بوده و هست. جمهوری اسلامی در سیاست خارجی خود سعی کرده استقلال را حفظ کند و این اصل اساسی جزو مواردی به شمار می‌آید که در مقابل وابستگی‌ها داشته است. در این چهل سال دیپلماسی و سیاست خارجی کشور نشان داد که وابستگی به هیچ یک از قدرت‌های بزرگ منطقه‌ای و جهانی نداشته و تصمیماتش در حوزه سیاست خارجی کاملا مستقل و مبتنی بر مبانی اصولی بوده که بخاطر آن انقلاب اسلامی شکل گرفته است. شاهدیم که در مورد کشورهایی که مظلوم واقع می‌شدند موضع خیلی قاطع داشتیم و در مقابل اقدامات توسعه‌طلبانه قدرت‌های بزرگ در منطقه و کشورها قاطعانه روشنگری کرده و همچنین در میان سازمان‌های بین‌المللی ودر مجامع بین‌المللی دفاعی رامتناسب با سیاست‌های کشور داشته‌ایم. باید گفت در طول این چهل سال سیاست خارجی ما موفقیت‌های چشمگیری را، از جمله در تحولات منطقه آشوب‌زده خاور میانه داشته و جمهوری اسلامی ایران با تلاش‌های منطقه‌ای و دیپلماسی فرامنطقه‌ای موفق شده در جریان بحران‌هایی همچون افغانستان اقدامات مناسبی را داشته باشد و از تشکیل یک حکومت مستقل حمایت نماید. جمهوری اسلامی ایران در بیرون کردن طالبان، برخورد با تکفیری‌ها و تروریست‌ها در سوریه و عراق بسیار موفق عمل کرده و در دیپلماسی خود زبانزد شده است، ضمن این‌که ایران موفق شده در مسائلی که مربوط به ملت‌های منطقه بوده خدمات بزرگی را انجام دهد و در موضوع فلسطین، افشاگری‌ها وکمک‌های بسیاری را صورت دهد و احقاق حق این مردم مظلوم را داشته باشد. اگر چه دولت‌های محافظه کار منطقه‌ای همواره در این موضوع چالش ساز بودند اما اگر جمهوری اسلامی ایران نبود شرایط منطقه‌ای به شکل دیگری رقم می‌خورد و در محاصره سنگین رژیم صهیونیستی و تحت فشار برخی کشور‌ها قرارمی گرفت، اما دیپلماسی ایران و اقداماتی که در منطقه و فرا منطقه انجام داد منجر شد که جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری با نفوذ منطقه‌ای مطرح شود که از عمق استراتژی بالایی برخوردار است و هم‌اینک همه اذعان دارند که جمهوری اسلامی ایران یک قدرت برتر منطقه‌ای است .

سیاست ایستادگی در مقابل تروریسم که از سوی ایران بسیار جدی پیگیری شده، از طرف کشور‌های غربی مورد انتقاد قرار گرفته است تحلیل شما در مورد این رفتار غرب چیست؟

در بحث مبارزه با تروریست بسیاری از کشورها ادعای مبارزه با این گروه را مطرح کردند، اما کشورهای اروپایی و آمریکا عملا نشان دادند در منطقه هیچگاه برای مقابله با تروریسم گام صادقانه‌ای برنداشتند. وقتی وزیر وقت خارجه آمریکا خانم کلینتون صادقانه اعلام کرد طالبان یا حتی داعش دست پروده آنان است و این کشور به بهانه کمک‌های مردمی، در منطقه کمک‌های تسلیحاتی انجام می‌دهد، شاهد بودیم که همین تسلیحات در دست تروریست‌ها قرارگرفت و علیه مردم منطقه به‌کارگرفته شد.لذا ادعای اروپا و آمریکا در مبارزه با تروریست نشان داد که ادعایی واهی است ولی در مقابل، سیاست مبارزه تروریسمی که جمهوری اسلامی ایران پیش گرفته واقعی است وعملا به میدان مبارزه وارد شده و همه امکانات خود را ازجمله سیاست دیپلماتیک و مستشاری خودر ا پای کار آورده است. اگر جمهوری اسلامی ایران در موضوع سوریه وارد نمی‌شد و اگر به دعوت مقامات عراقی کمک‌های فنی به این کشور نمی‌کرد داعش بر کل سوریه و عراق مسلط می‌شد و ما شاهد یک منطقه بشدت آشوب‌زده بودیم، اما جمهوری اسلامی ایران موفق شد تروریست‌ها را از بین ببرد و از بین رفتن داعش مرهون تلاش‌های جمهوری اسلامی ایران است. از آنجا که جمهوری اسلامی ایران با برخورد واقع بینانه خود درقبال تروریسم توفیقاتی پیدا کرد، منافع برخی کشورهای غربی و عربی تامین نشد و سیاست‌های آنان توسط کشور افشا شد و شاهدیم که این کشور‌ها به تبلیغات سیاسی علیه ایران روی آورده‌اند تا جمهوری اسلامی ایران را به عنوان کشور عامل بی‌ثباتی منطقه و حامی تروریست معرفی کنند. در حالی که همه کشور‌های اروپایی اذعان دارند که داعش جریان بسیار خشن قرن 21 است اما شاهدیم که غرب برای مبارزه با تروریسم دو گانه عمل می‌کند وتروریست‌ها در گفتمان غربی به دو بخش خوب و بد تقسیم می‌شوند. بنابراین گروه‌هایی که درراستای منافع جمهوری اسلامی ایران باشند و به ضرر منافع غرب باشند تروریسم بد تلقی می‌شوند و آنها سیاست فشار و برخورد با این گروه‌ها که به نفع منطقه هستند را پیش می‌گیرند.

آیا نکات منفی در سیاست خارجی کشور در این چهار دهه از گذشت انقلاب دیده شده است؟

قطعا نمی‌توانیم نواقص، کاستی ها،ضعف‌ها وغفلت‌ها را در سیاست خارجی کشور نادیده بگیریم، چون طی این دوران ضعف‌ها و نواقصی وجود داشته است. گاهی نگاه خوشبینانه به قدرت‌های بین‌المللی از ضعف‌های دیپلماسی ما بوده و همین نگاه خوشبینانه باعث شده ضررهای قابل توجهی بر کشور متحمل شود. درموضوعات قرارداد الجزایر، قرارداد 598 یا برجام و برخی از این قراردادها نواقصی داریم و آنچنان که باید حقوق ملت استیفا می‌شد ملاحظه کردیم که چنین اتفاقی نیفتاد و برخی خوش‌بینی‌ها باعث شد که کشورهای آمریکایی و غربی با استفاده از نقاط ضعف چنین توافق‌نامه‌هایی علیه کشور بتوانند فشار‌هایی را برکشور دنبال کنند. به نظر می‌رسد در برخی مقاطع سیاست خارجی کشور از یک نقشه واحد برخوردار نبوده و به سمت تثبیت و تحکیم‌بخشی آرمان‌های جمهوری اسلامی ایران به صورت دقیق حرکت نکرده و ضعف‌هایی داشته است ودر برخی مقاطع گرایش‌های سیاسی غلبه بر گرایشات ملی پیدا کرده است که این از جمله نواقص سیاست خارجی کشور محسوب می‌شود.