از توسعه کتابخانه دیجیتال تا تلاش برای تبیین مهدویت

۲مؤسسه پژوهشی در قم، میراث علامه کورانی 
باپیروزی انقلاب اسلامی ایران،علامه علی کورانی عازم حوزه قم شده وبه تألیف وتدریس همت گماشت.اودرسال۱۳۶۹ خورشیدی، زیر نظر آیت‌ا...العظمی گلپایگانی(ره) مرکز معجم فقهی که نخستین بنیاد تولید نرم‌افزارهای اسلامی بود را تأسیس و برنامه معجم فقهی را در ۳۰۰۰ جلد منتشر کرد که اخیرا توسعه یافته و به اسم کتابخانه الکترونیک اهل‌بیت(ع) ثبت شده است. او نقش مهمی در توسعه کتابخانه دیجیتال داشت و معجم فقهی یک سامانه الکترونیکی برای کتاب‌های منبع بود. این کتابخانه دیجیتال کمک بسیار شایانی به پژوهشگران حوزه دین کرد که هنوز هم برکاتش ادامه دارد.
​​​​​​​یکی دیگر ازخدمات علامه کورانی تأسیس مرکز پژوهش‌های اسلامی المصطفی است؛ مرکزی که به توصیه مرجع عالیقدر شیعه آیت‌ا... العظمی سیستانی برای نگارش پیرامون عقاید اسلامی بنا شده که در این مرکز صدها جلد کتاب عقیدتی برای پاسخگویی به شبهات دینی و اعتقادی تألیف شده است. میراث ماندگار آیت‌ا...کورانی در قم و پژوهش‌های او باعث شد تا او در پاسخ به شبهات عقیدتی، مناظره دینی و تألیف در این حوزه‌ها تخصص ویژه‌ای یابد. از این‌رو فعالیت گسترده‌ای در مجلات پژوهشی و رسانه‌های صوتی و تصویری داشت.
 
خدمتی ماندگار به ولایت امیرالمؤمنین(ع)
سیره‌نامه امیرالمؤمنین(ع) زندگینامه مبسوط و با جزئیات زندگی علی‌بن ابی‌طالب(ع) به قلم این عالم لبنانی است. جلد اول این کتاب مربوط به دوران طفولیت حضرت تا رحلت پیامبر(ص) و برخی حوادثی که در زمان خلفا رخ داده است. جلد دوم مربوط به دوران سکوت امیرالمؤمنین و حکومت خلفای سه‌گانه است تا زمانی که مردم برای بیعت به ایشان روی آوردند. نکته مهم این‌که علامه کورانی در ذکر حوادث تاریخی التزامی به بیان اتفاقات براساس سیر زمانی ندارند و گاه به اقتضای بحث مطرح شده اتفاقاتی از سال‌ها بعد را ذکر کرده است. تمام مسائل ذکر شده در این سیره‌نامه مستند به منابع تاریخی شیعه و سنی است. جلد سوم این اثر به جنگ‌های زمان خلافت حضرت می‌پردازد.این مجموعه توسط نشر بین‌الملل و با ترجمه دکتر ابوالقاسم حسینی (ژرفا) منتشر شده است. کورانی در پیشگفتار کتاب، پنج امتیاز برای اثر خود برمی‌شمرد؛ از جمله پالایش گزارش‌ها و تکیه بر گزارش‌های صحیح، وجود مطالب جدید فراوان ونیزبحث درباره موضوعات مستقل ومفصل مثل تشکیلات مالی امام(ع) درمقایسه با دیگران، تشکیلات حکومتی ایشان در قیاس با افراددیگر،نقش ایشان درفتوحات وتلاش ایشان در زمان حکومت‌شان برای بازسازی دوران پیامبر(ص).
دربخشی از کتاب آمده است:«شیخ مفید گوید: این‌که امیرالمؤمنین(ع) از یاری عثمان کناره گرفت و از وی دفاع نکرد و تنهایش نهاد، به خاطر اندیشه و تمهیدش برای برکنار کردن و کشتن او نبود؛ بلکه رأی وی دراین زمینه تابع عقیده‌اش درباره امیران آن مردم بود و به فرجام کارها آگاهی داشت و در منافع عمومی شک و تردید نداشت. اودرهمه این موارد تا زمانی که خودش صلاح می‌دانست سازش و آرامش و کناره گرفتن را در پیش می‌گرفت. پس از قتل عثمان وی با سخنانی که الفاظ متفاوت و معانی یکسان دارد درباره او سخن گفت. یک‌بار فرمود: «به خدا سوگند! من عثمان را نکشتم و کسی را برای قتل وی یاری نکردم».
 
چرا نشان ولایت؟
دریافت «نشان ولایت» یکی از افتخارات علامه علی کورانی در دوران حیات خویش است اما ماجرای این نشان چیست؟
نشان ولایت، نشان عالی است که از سوی «کمیته عالی اهدای نشان مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل‌بیت(ع)» به محققان، ادیبان وهنرمندان متعهد در حوزه ولایت اهدا می‌شود.کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امیرالمؤمنین(ع) به مناسبت چهاردهمین قرن شهادت مولای متقیان حضرت علی(ع) و با هدف «تبیین سیره و خصایص امام علی‌بن ابی‌طالب(ع)» این نشان را به علامه علی کورانی اهدا کرد.قرآن علی(ع)، ألف سؤال واشکال علی المخالفین لأهل البیت‌الطاهرین(۳ جلد)، آیات الغدیر، تفسیر آیات الغدیرالثلاث، حقوق الانسان عند أهل‌البیت(ع) و...بخشی از آثاری است که او درباره ولایت به رشته تحریر درآورده است. 
 
چه کسانی نشان ولایت را دریافت کرده‌اند؟
نشان ولایت اهدایی به علامه علی کورانی بر‌اساس مؤلفه‌هایی چون داشتن مرتبه علمی حوزوی، دارا بودن نشان‌های معتبر علمی ملی و بین‌المللی، برگزاری کرسی تدریس و هم‌اندیشی درموضوع ولایت علوی و نهج‌البلاغه، عضویت درهیات تحریریه یا داوری مقالات با موضوع ولایت علوی و نهج‌البلاغه، فعالیت درعرصه تبلیغ ولایت درعرصه‌های نو و ابداعی، فعالیت‌های تبلیغی در حوزه ولایت علوی و نهج‌البلاغه و تألیف کتب، مقالات علمی و ادبی در حوزه ولایت علوی و نهج‌البلاغه صورت گرفت.نشان ولایت با حضور آیت‌ا...‌العظمی مظاهری،وزیرفرهنگ وارشاد اسلامی وقت(سیدعباس صالحی) وبرخی مسئولان کشوری و استانی در دی ماه ۱۳۹۸به علامه علی کورانی اهدا شد.از مراجع تقلید و علمای دین افرادی چون علامه سیدجعفر مرتضی عاملی، آیات عظام جوادی آملی و مکارم شیرازی این نشان را دریافت کرده‌اند.
 
۲ علامه از یک دیار
حجت‌الاسلام و‌المسلمین سید‌محمد مرتضی عاملی روایتی خواندنی از رابطه علامه سید‌جعفر مرتضی و شیخ علی کورانی دارد. او می‌گوید: رابطه مرحوم پدرم با علامه کورانی به کتابخانه پدربزرگم بر‌می‌گردد.زمانی که مرحوم کورانی در مدرسه علمیه شیخ ابراهیم سلیمان شروع به تحصیل کرد، برای دریافت برخی کتب نزد پدربزرگ ما می‌آمد و کتبی را به امانت می‌گرفت.روزی که استاد مرحوم کورانی از او خواسته بود تا حاشیه ملاعبدا... در منطق و کلام را مطالعه کند، سوار بر اسب از محل اقامت که فاصله‌ای به اندازه چند قریه با روستای عیتا جبل (محل زندگی خانواده پدری ما) آمده و کتاب را از کتابخانه امانت بگیرند. در آن روز پدربزرگ حضورنداشتند ومرحوم والد؛علامه سید‌جعفرمرتضی درکتابخانه حضور داشتندواین بهانه آشنایی آن دو می‌شود. زمانی که علامه سید‌جعفر مرتضی به عراق مهاجرت می‌کنند، مورد استقبال علامه کورانی قرار می‌گیرند که پیش از پدر برای تحصیل به نجف اشرف مهاجرت کرده بود.مرحوم آقای کورانی درمستند«مرزبان دین» که برای بزرگداشت علامه سیدجعفر مرتضی ساخته شد، به رابطه دوستانه خود با پدر اشاره می‌کند. این دو یار قدیمی درمدت اقامت مرحوم والد در عراق که حدود شش سال به طول انجامید، در نشست‌های علمی با یکدیگر ملاقات داشتند. این دیدارها ومراودات علمی در دوره مهاجرت هر دو به ایران ادامه یافت.وسرانجام سحرگاه سی‌ام اردیبهشت۱۴۰۳، اوازدیارفانی به ملکوت سفرکرد.مجموعه خدمات او درعرصه نگارش کتاب، توسعه کتابخانه دیجیتال، تبلیغ و مبارزات سیاسی واعتقادی میراثی است که از علامه کورانی در جهان اسلام به یادگار ماند. 

علی کورانی که بود؟
هشت دهه پیش در لبنان به دنیا آمد. جبل عامل، منطقه‌ای است که از قدیم‌الایام زادگاه بسیاری از علمای شیعی بوده است. علی کورانی نیز در همان محدوده جغرافیایی پا به جهان گذاشت. ششم ذی‌الحجه ۱۳۶۳ قمری در روستای یاطر از توابع استان صور در خانواده‌ای کشاورز متولد شد. پدرش؛ محمدقاسم کورانی که از چهره‌های سرشناس منطقه و محبان اهل‌بیت(ع) بود، ارتباط دوستانه‌ای با علامه شرف‌الدین داشت. همین دوستی سبب شد تا علی پس از تحصیلات مکتبخانه‌ای و مدرسه، به تشویق علامه شرف‌الدین، از سنین کودکی تحصیلات حوزوی را آغاز کند. شیخ ابراهیم سلیمان از علمای منطقه مسئولیت تدریس مقدمات حوزوی را به آقای کورانی عهده‌دار شد و به این ترتیب او سه سال نخست تحصیل تا شرح لمعه نزد نخستین استاد خود درس آموخت. شیخ علی کورانی زمانی که نوجوان بود برای ادامه تحصیل عازم نجف شد. او در دوران تحصیل در حوزه نجف اشرف نزد بزرگانی چون آیات عظام خوئی(ره)، شهید سیدمحمدباقر صدر و سیدمحسن حکیم تلمذ کرد و علاوه بر تحصیل دروس دینی، درس اندیشیدن چون شهید صدر را آموخت. کورانی که از همان ابتدای آشنایی با شهید صدر با او رابطه‌ای نزدیک و دوستانه داشت و به همین مناسبت در جریان مبارزه با اندیشه‌های کمونیستی و حزب بعث همراه مرجعیت عراق بود. روحیه انقلابی و مبارزه در خانواده علامه کورانی نهادینه بود همان‌گونه که برادر او شیخ حسین کورانی بنیان‌گذار و عضو فقید شورای رهبری حزب‌ا... در قم بود.
 
گام‌های بلند علامه کورانی برای تبلیغ دین 
علامه علی کورانی، از منظر علمای حوزه نجف اشرف، طلبه‌ای دغدغه‌مند بود و از همین روی نامزد اعزام به مناطق مختلف برای تبلیغ دین شد. مراجع تقلید و علمای حوزه نجف اشرف او را به‌عنوان نماینده خود در مناسبات دینی به شهر الخالص در استان دیاله اعزام کردند. اقدامی که با فعالیت‌های مؤثر آقای کورانی همراه بود. کورانی از معتمدین آیت‌ا... شهید صدر بود. به همین دلیل در عراق شهرت داشت. فعالیت‌های تبلیغی او موجب شده بود تا نیاز مردم و مشکلات اعتقادی و شرعی را با همه وجود درک کند. 
سفرهای تبلیغی شیخ علی کورانی به توصیه آیت‌ا... العظمی حکیم در قالب نماینده تام‌الاختیار آن مرجع در کویت ادامه یافت. آقای کورانی در مدت سه ساله فعالیت در کویت، اقدامات تبلیغی گسترده‌ای برای جوانان متدین آن دیار انجام داد. این خدمت پس از ارتحال آیت‌ا... حکیم توسط آیت‌ا... العظمی خوئی دوباره به او محول شد. گام بعدی علامه کورانی در لبنان بود. او در دیار خود علاوه بر تبلیغ دین و تألیف کتب مختلف به خدمات عام‌المنفعه مانند ساخت مسجد نیز دست زد. کورانی از اواخر دهه ۹۰میلادی به مناظره و گفت‌وگو‌های اینترنتی با عالمان مذاهب دیگر، به‌ویژه عالمان وهابی پرداخت و پس از آن به‌تدریج به ارائه برنامه‌های پرسش و پاسخ در تلویزیون‌های عربی زبان همت گماشت که باعث شهرت او در جهان عرب شد.

هجرت به ایران برای نگارش یک اثر تاریخی
یکی ازمهم‌ترین وجوه شخصیتی علامه علی کورانی آثار مکتوب اوست. کتاب‌ها و مقالات او در حوزه تاریخ اسلام، اعتقادت و کلام و قرآن‌پژوهی نزدیک به ۵۰عنوان است.در ایران او را با کتاب عصرالظهور(عصرظهور)می‌شناسند؛ کتابی که بیش از همه آثاری که از او پیرامون مهدویت و فرهنگ انتظار منتشر شده، مورد توجه قرار گرفته است.این کتاب به بررسی و تحلیل حوادث دوران ظهور و سرانجام ملل و قومیت‌های مختلف در عصر جنگ‌های آخرالزمان و ظهور مهدی موعود(عج) از دیدگاه روایات شیعه و سنی می‌‎پردازد. عصرالظهور به زبان عربی نوشته شد، ولی به زبان‌های فارسی، ترکی، اردو، هندی، انگلیسی، اندونزیایی و مالزیایی ترجمه و بارها تجدید چاپ شده است.علی کورانی در مصاحبه‌ای تألیف عصر ظهور را مهم‌ترین دلیل هجرت خود به ایران عنوان کرده بود. او با بیان این مطلب که حرکت ظهور از سرزمین مشرق شروع می‌شود به احادیث اهل‌بیت(ع) اشاره کرده و گفته بود قوم سلمان نخستین زمینه‌سازان ظهور خواهند بود. به عقیده مرحوم کورانی «انقلاب اسلامی ایران» از حرکت‌های زمینه‌ساز برای ظهور ‌امام مهدی(عج) است. یکی از نکات قابل‌توجهی که در عصرظهوربه آن اشاره شده است، ساخت فیلم «نوستراداموس» است که عقاید شیعی پیرامون مهدویت را به چالش می‌کشد. به عقیده این پژوهشگر حوزه مهدویت، دست‌های صهیونیست پشت پرده ساخت این فیلم قرار دارد.کتاب‌هایی چون العرف الوردی، کنز العمال متقی هندی و الفتن نعیم بن حماد از منابع اهل سنت کتاب و کتاب‌های کمال‌الدین شیخ صدوق، الکافی شیخ کلینی، الغیبه شیخ طوسی و الغیبه نعمانی از منابع شیعی هستند که او در تألیف این اثر از آن استفاده کرده است. در این اثر پس از ارائه نمای کلی از سیمای دوران ظهور به بیان نقش ملل و قومیت‌های مختلف در دوران ظهور اشاره شده است.از علی کورانی علاوه بر عصر ظهور آثار دیگری در زمینه مهدویت منتشر شده که او را در زمره نظریه‌پردازان حوزه مهدویت معرفی می‌کند. کتاب‌هایی چون الممهدون للمهدی که در شمار نخستین آثار او در این زمینه بود، یکی از این آثار است. دجال البصره اثر دیگری است که کورانی علیه احمد اسماعیل مدعی مهدویت در عراق نوشت. کتاب المعجم الموضوعی لاحادیث الامام المهدی(ع) از دیگر آثار علامه کورانی در این زمینه است.