چرا دوگانه بنزینی مجلس و دولت غلط است؟

در هفته‌های اخیر، اختلافات مجلس شورای اسلامی و دولت درباره وضعیت قیمت بنزین در لایحه بودجه 97 به اوج خود رسیده و فضای مبهمی در این زمینه ایجاد شده است. از طرفی، بسیاری از نمایندگان مجلس حتی نمایندگان شاخص حامی دولت مانند رئیس کمیسیون تلفیق مجلس و سخنگوی هیات رئیسه مجلس اعلام کرده‌اند، مخالف پیشنهاد دولت برای افزایش قیمت بنزین به 1500 تومان هستند.

بسیاری از نمایندگان مجلس با هدف جلوگیری از افزایش فشارهای اقتصادی به مردم، بحث عدم افزایش قیمت بنزین را به‌صورت جدی مطرح کرده‌اند. با توجه به همین موضوع، احتمال حذف تبصره 18 لایحه بودجه سال 97 و حتی ایجاد منع قانونی برای افزایش قیمت بنزین در سال آینده توسط مجلس بالاست.

از طرف دیگر، مقامات ارشد دولتی حتی شخص رئیس‌جمهور همچنان ضمن تأکید بر ضرورت اصلاح قیمت حامل‌های انرژی براساس برنامه ششم توسعه و همچنین ضرورت توجه بیشتر به موضوع اشتغال از پیشنهاد دولت در زمینه افزایش قیمت بنزین دفاع می‌کنند و بر ضرورت تصویب آن تأکید دارند. این وضعیت در حالی ایجاد شده که اصولاً این دوگانه مخالفت با هر گونه افزایش قیمت بنزین یا افزایش شدید قیمت بنزین به‌صورت تک‌نرخی غلط است و نهایتاً به‌ضرر عموم مردم بخصوص مستضعفان تمام می‌شود.

پیشنهاد بسیاری از نمایندگان مجلس مبنی بر جلوگیری از افزایش قیمت بنزین که به‌معنای توقف در وضعیت فعلی است، راهکار نادرست و غیرقابل قبولی است و افزایش قیمت این حامل انرژی ضرورت دارد، زیرا:

الف ـ در سال‌های اخیر، شاهد افزایش قابل توجه و کم‌سابقه رشد مصرف بنزین بوده‌ایم به‌گونه‌ای که امسال رشد مصرف این فرآورده نفتی به 8 درصد رسیده است، بنابراین در صورت تثبیت مجدد قیمت بنزین، شاهد افزایش مجدد رشد مصرف این فرآورده نفتی و افزایش واردات آن خواهیم بود.

ب ـ براساس آمارهای رسمی وزارت نفت قیمت فروش داخلی هر لیتر بنزین به‌ترتیب حدود 300 و 900 تومان کمتر از قیمت تمام‌شده و قیمت فوب خلیج فارس این فرآورده نفتی است. بنابراین قیمت فعلی بنزین همچنان یارانه‌ای است.

با توجه به این قضیه و سیستم تک‌نرخی توزیع آن، هر کس بنزین بیشتری مصرف کند، از یارانه بیشتری استفاده می‌کند، یعنی یارانه پنهان بنزین عمدتاً به پرمصرف‌ها می‌رسد که این امر خلاف عدالت اجتماعی و اصول مدیریت مصرف است.

ج ـ با عدم افزایش قیمت بنزین، بخش قابل توجهی از بودجه پیش‌بینی‌شده دولت برای اشتغال زایی در قالب تبصره 18 بودجه 97 (حدود 15 هزار میلیارد تومان) محقق نخواهد شد و عملا برنامه دولت در این زمینه نیمه‌کاره می‌ماند.

از طرف دیگر، پیشنهاد دولت مبنی بر افزایش 50درصدی قیمت بنزین به‌صورت تک‌نرخی هم راهکار نادرست و پرهزینه‌ای است که هم تداوم سیستم ناعادلانه یارانه بیشتر برای مصرف بیشتر و هم حرکت به‌سمت اقتصاد ریاضتی محسوب می‌شود و تبعات زیر را دارد:

1 ـ افزایش 50درصدی قیمت بنزین، هم تورم زیادی در بخش حمل‌ونقل ایجاد می‌کند و هم با توجه به ویژگی‌های خاص این حامل انرژی در جامعه، تورم روانی قابل توجهی در سایر بخش‌های اقتصادی ایجاد می‌کند. این تورم موجب افزایش فشار اقتصادی بر جامعه بخصوص خانوارهای مستضعف می‌گردد. بعلاوه، این افزایش قیمت بنزین، کاهش رشد اقتصادی و افزایش جمعیت بیکاران را
به‌دنبال دارد.

2 ـ تأثیر افزایش 50درصدی قیمت بنزین بر کنترل مصرف، محدود و موقت بوده، بعید است بیش از یک سال به‌طول بینجامد، همان‌طور که علی‌رغم افزایش قیمت بنزین در سال 94 شاهد بودیم که رشد 2درصدی مصرف این فرآورده نفتی در آن سال به رشد 5.5 و 8 درصدی مصرف در سال‌های 95 و 96 افزایش یافت.

بهترین راهکار؛ بازگشت به بنزین دونرخی

با توجه به آنچه گفته شد، هم حفظ وضع موجود (تثبیت بنزین 1000تومانی) و هم افزایش قیمت بنزین به 1500 تومان با توجه به آنچه گفته شد، به‌نفع پرمصرف‌ها (عمدتاً پردرآمدها) و به‌ضرر عموم مردم بخصوص مستضعفان است و باید سراغ راهکار دیگری رفت.

راهکار سوم یا راهکار صحیح که از سوی علی لاریجانی، رئیس مجلس پیشنهاد شد، احیای سهمیه‌بندی بنزین و دونرخی شدن مجدد بنزین است. لاریجانی گفت: شرایط مردم را در نظر بگیرید. پرش در این زمینه به‌مصلحت نیست و باید راه‌هایی مانند دونرخی بودن اندیشیده شود تا به طبقات پایین جامعه فشار نیاید. برخی نمایندگان مجلس مانند رحیم زارع، نایب‌رئیس کمیسیون تلفیق مجلس هم از طرفداران این پیشنهاد هستند.

احیای سهمیه‌بندی بنزین با محور قرار دادن خانواده به‌جای خودرو، راه درست برای اصلاح وضعیت موجود بدون ایجاد فشار به عموم مردم بخصوص مستضعفان است. در صورتی که قیمت بنزین برای عموم خانوارها که کم‌مصرف هستند همان 1000 تومان باقی بماند و صرفاً قیمت این فرآورده برای خانوارهای پرمصرف که مصارفی بالاتر از حد متوسط جامعه (مثلاً 80 لیتر در ماه) دارند، افزایش چشمگیری یابد.

کمیسیون تلفیق بررسی می‌کند

سیدهادی بهادری، عضو کمیسیون تلفیق بودجه درباره افزایش قیمت بنزین به 1500 تومان در بودجه 97 گفت: موضوع افزایش قیمت بنزین به 1500 تومان منتفی شده و طبق آخرین مصوبه کمیسیون تلفیق قرار شد، کمیته‌ای برای بررسی آن تشکیل شود. یکی از پیشنهادهای مطرح شده دونرخی شدن بنزین است.

بهادری، عضو کمیسیون تلفیق در گفت‌وگو با عیارآنلاین گفت: موضوع افزایش قیمت بنزین به 1500 تومان منتفی شده و طبق آخرین مصوبه کمیسیون تلفیق قرار شد، برای این موضوع، کمیته‌ای متشکل از برخی اعضای کمیسیون تلفیق، دیوان محاسبات و مرکزپژوهش‌ها تشکیل و در این کمیته به صورت تخصصی بررسی شود.

وی افزود: در کمیسیون برای قیمت بنزین، سناریوهای مختلفی مطرح شده؛ از جمله افزایش 5 تا 10 درصدی و همچنین دو نرخی شدن نیز مطرح شده است. البته با توجه به فضای حاکم بر کمیسیون، بعید است تغییری در قیمت بنزین انجام شود. اگر این تغییر صورت پذیرد، به شکل دو نرخی بودن یا افزایش 5 تا 10 درصدی خواهد بود. این نماینده مجلس درباره احتمال دو نرخی شدن بنزین و تجربه موفقی که در گذشته این سیاست در کاهش قاچاق سوخت داشته است، گفت: موضوع دو نرخی شدن بنزین در کمیسیون مطرح است، اما با توجه به برخی فسادهایی که در گذشته به همراه داشته، احتمال تصویب آن کمتر است.