سماع نت‌ها با نینوای علیزاده

حدود ده روز بود در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی پیچیده بود جوانی بی‌تجربه و نابلد هدایت ارکستر ملی را به عهده گرفته و در بسیاری تیترها مهدی وجدانی را رهبر درجه 5 ارکستر خطاب کرده بودند. از این رو بر آن شدم تا به هر قیمتی شده خود را به این اجرا برسانم. زیرا آنچنان فضای رسانه‌ای ضد این کنداکتور جوان شکل گرفته بود که هیچ کجا جرات این را نداشت که حتی مطلبی از سر امیدواری در مورد این ارکستر، این اجرا و این رهبر جوان درج کند. اولین کاری که کردم، حضور در یکی از جلسات تمرین این ارکستر بود. همان جلسه تمرین، نظر من را 180 درجه تغییر داد که نباید به بسیاری شایعات اتکا کرد. تا این که شنبه شب ارکستر ملی اجرای خود را با عنوان تا نینوا به رهبری مهمان مهدی وجدانی روی صحنه برد.

ابتدا «سوئیت دشتی» اثر زنده‌یاد جواد معروفی با تنظیم از مازیار حیدری به اجرا درآمد. در بخش دوم، «نینوا» اثر ماندگار استاد حسین علیزاده با نوازندگی نی پاشا هنجنی اجرا شد و «مرثیه» به آهنگسازی مهدی وجدانی و تنظیم مهدی وجدانی و پریسا نوروزی به اجرا درآمد. دیشب اولین میزان از اولین آهنگ با آنچنان صدادهی و نوانسی به میان آمد که حرفی برای انتقاد نگذاشت؛ ارکستری که تنها چند روز برای این اجرا تمرین کرده بود، به شیوه‌ای بسیار قدرتمند ظاهر شد. هماهنگی شاخص نوازنده‌ها را می‌شد از یکدست بودن حرکت آرشه‌ها از سر تا ته آرشه دید. نوانس‌ها با دقت هر چه تمام‌تر اجرا می‌شد و فورته پیانوها کاملا محسوس بود. انگار تمام ارکستر از یک مغز فرمان می‌گرفت. دینامیک ارکستر نیز از نقاط قوت اجرای دیشب بود.

در بخش دوم برنامه، پاشا هنجنی نوازنده توانای نی که با نظر استاد حسین علیزاده برای این اجرا پیشنهاد شده بود، با تکنیک و احساس هر چه تمام‌تر به اجرای برنامه پرداخت. هنجنی که پیش از این نیز تجربه اجرای این قطعه را در کارنامه خود دارد، اجرایی کم‌نظیر ارائه کرد. نینوا از قطعات بسیار دشوار برای ساز نی است؛ چرا که اجرای دستگاه نوا در این گام شامل نت‌هایی است که فقط با مهارت نوازنده، با نفس به فواصل نیم و ربع پرده رجوع می‌کند و همین کار را بسیار دشوار می‌کند.

نینوا از شاخص‌ترین آثار بی‌کلام موسیقی ایرانی است که براساس رپرتوار موسیقی کلاسیک ایرانی و با تنظیم ارکستراسیون کلاسیک غربی بعلاوه ساز نی خلق شده است. از آنجا که اجرای محوری دیشب به این بخش نینوای علیزاده اختصاص داشت، به بررسی مشروح‌تر این بخش می‌پردازیم. در این اثر که در دستگاه نواست، از گوشه‌های «درآمد»، «نغمه»، «جامه‌دران»، «نهُفت»، «فرود» و «رقص سما» بهره برده شده است. در «درآمد» این قطعه با حرکتی پایین‌رونده ویلن آلتو در دانگ دوم نوا آغاز و به ارکستر گسترش می‌یابد و پس از طرح ملودی اصلی، به سمت ویلنسل با نت‌های کشیده می‌رود. در «نغمه» پیزیکاتوی ویلنسل و کنترباس شروع‌کننده قطعه است و موتیف‌هایی از گوشه نغمه برای آلو و ویلن یک و دو اجرا می‌شود که در پایان همین گوشه به صورت آوازین توسط نی اجرا می‌شود. «جامه‌دران» بخش بعدی است که با حرکت آهسته ویلن آلتوی سلو آغاز می‌شود و با ترکیب و گسترش و حرکت تندتر در گوشه «نغمه» پایان می‌یابد. در نهُفت نت اصلی گوشه نهفت به صورت اکتاو آغاز می‌شود و بتدریج ارکستر ریتمیک‌تر و کامل‌تر شده و پایان می‌یابد. بخش «فرود» قطعه «درآمد» عینا تکرار می‌شود و در دستگاه نوا فرود می‌آید. از نکات جالب اجرایی این بخش این‌که رهبر مهمان ارکستر ملی تمام اجرای این قطعه را بدون مرور نت و به صورت حفظ رهبری کرد که در نوع خود جالب توجه است. از نقاط ضعف اجرای بخش سوم با عنوان «مرثیه» به آهنگسازی مهدی وجدانی رهبر ارکستر بود که از نظر کیفی در سطح بخش اول و دوم نبود، چه در بحث آهنگسازی و چه در تنظیم شاهد افت کیفی این اجرا بودیم. می‌شد برای بخش سوم این برنامه نیز از آثار فاخر موسیقی ایرانی بهره برد که همچون دو بخش پیشین در حافظه شنیداری مخاطب می‌بود یا این بخش تمام‌کننده باید آنچنان قوی و گیرا باشد که هم‌سطح دیگر قطعات برای شنونده، تمام‌کننده‌ای مطمئن باشد. در مجموع، اجرای درخشان شنبه‌شب ارکستر ملی به رهبری مهمان مهدی وجدانی، تمام شائبه‌ها در مورد رهبری جوان این ارکستر را برهم زد و نشان داد که آینده موسیقی از آن جوانان است.

علیرضا سپهوند

آهنگساز و کارشناس موسیقی