سایه سیاه داعش بر سر قاره سبز

«والتر فایشتینگر» رئیس موسسه حفظ صلح و مدیریت منازعات نیروهای مسلح اتریش با اشاره به قرار گرفتن داعش در شرایط ناامیدی و شکست گفت: از یک سال پیش سران داعش اعلام کرده‎اند که مبارزانش دیگر به عراق و سوریه نیایند و در شهرها و کشورهای خود حملات تروریستی را طراحی و اجرا کنند.

لرد اونز رئیس سابق سازمان امنیت داخلی انگلیس (ام آی 5) در مصاحبه با رادیو دولتی انگلیس از بازگشت تروریست‎ها به انگلیس ابراز نگرانی کرد و گفت: ما در 20 تا 30 سال آینده با تهدید تروریستی این افراد مواجهیم .

بر اساس آمارهای اتحادیه اروپا حملات تروریستی یک سال گذشته در اروپا نزدیک به هزار کشته و زخمی برجای گذاشته است.

مطابق آمارها داعش در سال 2016 میلادی بیش از 1400 عملیات تروریستی را در سراسر جهان اجرا کرده است که 20 درصد در مقایسه با سال 2015 افزایش داشته و موجب کشته شدن بیش از 7 هزار نفر شده است.

شمار اعضای داعش در اروپا

دفتر ضد ترویسم اتحادیه اروپا نیز با ابراز نگرانی از بازگشت اعضای اروپایی داعش پیش‌بینی کرد که تا کنون حدود 2 هزار نفر از اتباع اروپایی داعش، به کشورهایی خود در اروپا بازگشته‌اند.

روزنامه تلگراف با اشاره به پیوستن بیش از 27 هزار تن از کشورهای مختلف جهان به گروه تروریستی داعش در عراق و سوریه نوشت: یک چهارم از این عناصر تروریستی تابعیت اروپایی دارند و بازگشت آنها نگرانی عمیقی را در کشورهای اروپایی دامن زده است.

روزنامه انگلیسی گاردین هم نوشت: هرچند که داعش رفته رفته مناطق بیشتری را در عراق و سوریه از دست می‌دهد اما همچنان کشنده ترین سازمان نظامی جهان است، و در یک سال گذشته بیشترین حملات تروریستی را در اروپا اجرا کرده است.

علاوه بر تهدید ناشی از حضور اعضای داعش در کشورهای اروپایی، عناصر این گروه در کشورهای همسایه اروپا به ویژه در شمال آفریقا هم تهدیدهای بالقوه‌ای برای امنیت اتحادیه اروپا به شمار می‎آیند.

به گفته پلیس اسپانیا 5 تن از 12 مظنون حمله تروریستی اخیر در شهر بارسلون از عناصر داعش در مراکش هستند که از عراق و سوریه به این کشور بازگشته‎اند.

در همین چارچوب شبکه خبری روسیا الیوم در گزارشی از حضور داعش در مراکش به نقل از مقامات این کشور اعلام کرد که 1600 شهروند مراکشی تا کنون به گروه تروریستی داعش پیوسته‎اند که نیمی از آنها در جنگ سوریه و عراق کشته شدند و 300 نفر طی روزهای اخیر و پس از شکست‌های داعش در عراق و سوریه به مراکش بازگشته‎اند.

علل آسیب‎پذیری اروپا در برابر داعش

شکاف‌های اجتماعی در کشورهای مهاجرپذیر اروپایی نظیر فرانسه و انگلیس یکی از دلایلی است که از دیر باز چالش‌های اجتماعی و امنیتی را در این کشورها موجب شده است. این درحالی است که رشد ملی گرایی افراطی و ظهور گروه‌های جدید فاشیستی به صورت گسترده جوامع اروپایی را تحت تاثیر قرار داده، و فضای اجتماعی برخی کشورهای اروپایی را ملتهب کرده است.

این جریان‌ها ضمن مخالفت با حضور مهاجران و هشدار در مورد چندفرهنگ گرایی نفوذ با برانگیختن احساسات جوانان، زمینه تنش و درگیری به ویژه با گروه‌های اقلیت‎های قومی و دینی مهاجر و رنگین پوستان را برانگیخته و حس انتقام مهاجران افراطی را در سال‎های اخیر تحریک کرده‌اند.

روزنامه انگلیسی ایندیپندنت با تحلیل شرایط دشوار اقلیت های مهاجر در اروپا نوشت: «اغلب مهاجران در فضای اجتماعی مجزا و محدود در اروپا زندگی می‌کنند، که این جدایی در نتیجه محرومیت‌های اقتصادی و اجتماعی ایجاد شده است.

داعش به این افراد یک جامعه فرهنگی و یک زندگی جدید وعده می‌دهد که از لحاظ روانی برای آنها خوشایند است. کشورهای اروپایی باید برابری را بین جوانان مهاجر و دیگران حفظ کنند و با فراهم کردن شرایط رفاهی مناسب، از پیوستن آنها به گروه‌های افراطی ممانعت کنند.»

به عبارت دیگر احساس تبعیض، تحقیر و محدودیتی که جوانان مهاجر در کشورهای اروپایی را فراگرفته در کنار وعده‎های مالی و معنوی داعش به عامل اصلی جذب این طیف از جمعیت اروپا به داعش تبدیل شده، و پراکندگی آنها در شهرهای مختلف اروپایی را به تهدیدی رو به رشد برای امنیت اروپا تبدیل کرده است.

ایندیپندنت در نهایت توصیه کرده است: کالبدشکافی ایدئولوژی داعش و گفتن «افراط ‌گرا نباش» به این جوانان چندان موثر نیست، بلکه باید روایتی بر ضد روایت داعش ایجاد کرد وبه رفع مشکلات اقتصادی و اجتماعی جوانان در اروپا از جمله مشکلات مسکن، تبعیض‌گرایی و بیکاری همت گماشت تا داعش از آنها به عنوان امتیاز استفاده نکند.

عامل دوم، نزدیکی و مجاورت قاره اروپا با کانون نفوذ داعش در سوریه و عراق است که امکان دسترسی آسان عناصر تروریستی داعش به قاره سبز و تردد آنها به کانون فعالیت‏‎های داعش را فراهم کرده است.

نکته سوم ناکامی دستگاه‎های اطلاعاتی اروپایی در برابر ارتباطات گسترده داعش در این قاره است.

ترزا می، نخست وزیر بریتانیا در واکنش به عکلکرد پلیس این کشور در برابر عملیات تروریستی فروردین ماه گذشته در نزدیکی پارلمان و در محوطه پل وست مینستر لندن به ضعف دستگاه‎های امنیتی این کشور اذعان کرد و گفت: عامل تروریستی برای دستگاه‌های امنیتی این کشور شناخته شده بود، و به رغم هشدارهای امنیتی اقدام به موقع برای مقابله با تهدید موجود صورت نگرفته است.

نکته دیگری که که ابعاد عملیات تروریستی داعش در اروپا را پیچیده تر می‎کند، خودمحوری عناصر داعش در طراحی و اجرای این حملات است. به عبارت دیگر حملات انفرادی تروریست‎های داعش در کشورهای اروپایی در قالب پدیده ای موسوم به «گرگ تنها» معنا پیدا می‌کند.

در این نوع عملیات عناصر وابسته به داعش در اروپا شخصا درباره زمان و نحوه حملات تروریستی تصمیم می‌گیرند و داعش تنها مسئولیت آن را به عهده می‌گیرد.

این پدیده، همان تاکتیکی است که «والتر فایشتینگر» رئیس موسسه حفظ صلح و مدیریت منازعات نیروهای مسلح اتریش به آن اشاره کرد و گفت: سران داعش در یک سال گذشته از عناصر خود خواسته‎اند به جای سفر به عراق و سوریه در محل سکونت خود حملات تروریستی را طراحی و اجرا کنند.

راهبرد آمریکا در برابر داعش

در شرایطی که اروپا در چند سال گذشته در دسترس گروه‎های تروریستی داعش قرار گرفته و بارها شاهد عملیات و انفجارهای خونین تروریستی بوده است، آمریکا کمترین آسیب را از اقدامات عناصر داعش تحمل کرده است.

مطابق خبری که پلیس فدرال آمریکا اعلام کرده است، نخستین اقدام تروریستی داعش در فروردین ماه سال 1394 (آوریل 2015 میلادی) در ایالت تگزاس روی داد، اما مهاجمان قبل از هر اقدامی هدف تیراندازی ماموران پلیس قرار گرفته و کشته شدند.

این وضعیت طبعا یادآور نقش مبهم آمریکا در شکل گیری گروه تروریستی داعش و استفاده از آن برای اجرای سیاست‎های مد نظر واشنگتن در خاورمیانه است. موضوعی که اسناد و مدارک بسیاری درباره آن وجود دارد؛ و به یکی از محورهای انتقادی دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا از هیلاری کلینتون رقیب انتخاباتی اش تبدیل شد.

ترامپ در در مصاحبه با شبکه «CBS» اظهار داشت: هیلاری کلینتون به دلیل سیاست‌های احمقانه‌اش مسؤول به وجود آمدن داعش است.

اما فارغ از نقش آمریکا در ایجاد داعش، آنچه مسلم است استفاده راهبردی از داعش برای تحقق سیاست‎های خاورمیانه‎ای آمریکاست. هنری کیسینجر، استراتژیست و مشاور امنیت ملی اسبق کاخ سفید با همین نگاه تاکید کرد: داعش نباید از بین برود و صرفا باید به وسیله نیروهای غیرشیعی ضعیف شود.

بشار اسد رئیس جمهور سوریه هم با نقد عملکرد ائتلاف آمریکایی ضد داعش گفت: حضور ائتلاف نظامی آمریکا در سوریه در راستای کمک به گروه‎های تروریستی در تحولات میدانی و مهار پیشروی‌های ارتش است.

در همین چارچوب در روز 17 خرداد ماه امسال جنگنده‌های ائتلاف آمریکایی، مواضع ارتش سوریه را در مرز عراق و اردن در منطقه التنف هدف قرار دادند، و سخنگوی ائتلاف آمریکایی هم بلافاصله این حمله را تایید کرد. منابع غربی هم اعلام کردند که حدود 60 نیروی وابسته به حکومت سوریه به همراه تانک، توپخانه، خودروهای زرهی و سلاح‌های ضد هوایی در حال نزدیک شدن به پایگاه التنف بودند، که نیروهای ائتلاف آنها را هدف قرار دادند.

در روزهای 28 اردیبهشت و 16 مرداد ماه هم جنگنده‌های ائتلاف با هدف قرار دادن مواضع ارتش و نیروهای مردمی سوریه زمینه را برای حمله تروریست‌های داعش به این نیروها در منطقه التنف و الجمونه فراهم کردند.

این دست اقدامات حمایتی و پوششی که بارها در عملیات ائتلاف آمریکایی در عراق و سوریه روی داده است، گویای تلاش آمریکا برای حفظ و مدیریت عناصر داعش و استفاده از آنها جهت اجرای راهبرد منطقه‌ای آمریکاست. سیاستی که در اظهارات کیسینجر، استراتژیست ارشد آمریکایی به صراحت مورد تاکید قرار گرفته است.

یوسف اسماعیلی / جام جم آنلاین