حرکت به سوی ارتقای سلامت اجتماعی

در چند سال اخیر شاهد بوده‌ایم که آسیب‌های اجتماعی از تنوع و گستردگی زیادی برخوردار است، به‌گونه‌ای که در هر مقطع زمانی شاهد تولید آسیبی دیگر هستیم که این موضوع تلاش و وظیفه ما را برای پیش‌بینی آسیب‌ها و پیشگیری از آنها دوچندان می‌کند و اقدامات تخصصی در این راستا موجب جلو افتادن ما از آسیب‌ها می‌شود.

چاره‌ای نداریم برای مقابله موثر با آسیب‌های اجتماعی از ابزارهای بروز، کارآمد و در دسترس بهره ببریم و بتوانیم به مدد آنها در مقوله پیشگیری و مداخله موثر در آسیب‌ها حرکت کنیم.

با تلاش‌های صورت گرفته دولت نسبت به حل آسیب‌های اجتماعی و همراهی نمایندگان محترم مردم در مجلس، پروژه عظیم ایجاد، افتتاح و راه‌اندازی 150 پایگاه اورژانس اجتماعی به‌ عنوان گسترده‌ترین شبکه سلامت اجتماعی در سال 96 عملیاتی شد که بدون‌ شک یکی از دستاوردهای مهم دولت در مبارزه جدی با آسیب‌های اجتماعی است.

شایان ذکر است از سال 1378 تا سال 1392 کلا 146 پایگاه اورژانس اجتماعی در کشور تاسیس شد و در فاصله سال 92 تا 95، 51 پایگاه ایجاد شد و این در حالی است که تنها در سال 96 و تا پایان مردادماه، 150 پایگاه اورژانس اجتماعی به بهره برداری می‌رسد.

بد نیست اشاره کنیم که برنامه اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی از چهار بخش اصلی تشکیل یافته است.

1ـ مرکز مداخله در بحران فردی، خانوادگی و اجتماعی به عنوان مرکز محوری در ارائه خدمات اجتماعی

2ـ خط تلفن سه رقمی اورژانس اجتماعی (123) به عنوان ابزار ارتباطی با مردم

3ـ خدمات سیار اورژانس اجتماعی به‌عنوان ابزار ارائه خدمات تخصصی در سطح جامعه به‌عنوان یک ابزار در دسترس

4ـ پایگاه خدمات اجتماعی جهت شناسایی مناطق حاشیه‌نشین و سکونت‌گاه‌های غیررسمی و ارائه خدمات به آنها

گروه‌های هدف اورژانس نیز تمام افراد در معرض آسیب از جمله زنان و دختران در معرض آسیب و آسیب‌دیده، کودکان آزار دیده، افرادی که قصد خودکشی دارند، زوجین دارای اختلاف خانوادگی حاد، دختران و پسران فراری از منزل و موارد بسیار دیگری که جنبه اجتماعی دارند، هستند.

از نتایج حضور این اورژانس‌ها به طور نمونه در سال 94 با مداخله به موقع و موثر توانستیم از 4200 و در سال 95 از 5300 مورد خودکشی جلوگیری کنیم و در سایر آسیب‌ها نیز نتایج مثبت است.

رهاورد حضور اورژانس اجتماعی در شهرها ایجاد امنیت روانی و اجتماعی برای مردم و کاهش هزینه‌های اجتماعی برای دولت است که با تنوع بخشی به خدمات این پایگاه ها، در آینده‌ای نزدیک شاهد پوشش کامل مسائل اجتماعی توسط این مراکز خواهیم بود.

خوشحالیم که توانستیم خدمات نظام را به مناطق محروم و مرزی کشور ببریم و معتقدیم در مناطق محروم و حاشیه‌نشین موضوع آسیب‌ها چالش جدی است که تاکنون به‌صورت جدی در برنامه‌ها لحاظ نشده است.

بر این باوریم برای مقابله با آسیب‌های اجتماعی باید کار تخصصی صورت گیرد و زیرساخت‌های لازم برای این امر را در کشور به‌وجود بیاوریم و امروز می‌توانیم ادعا کنیم توانسته ایم بخش عمده‌ای از زیرساخت‌های لازم برای سلامت اجتماعی را در کشور فراهم کنیم.

در باب اهمیت آسیب‌های اجتماعی به همین بسنده می‌کنم که هرگاه فردی قربانی آسیب‌های اجتماعی می‌شود همه کشور را متأثر و متأسف می‌کند اما در موضوع آسیب‌های جسمانی ابعاد موضوع بسیار کوچک‌تر از آسیب‌های اجتماعی است.

هرچند مداخله قضایی در آسیب‌های اجتماعی موثر است اما تجربه نشان می‌دهد جای حل موضوعات اجتماعی زندان نیست و مداخله قضایی آخرین راهکار است.

با به‌کارگیری نیروهای متخصص از روان‌شناسان، مددکاران و کارشناسان علوم اجتماعی در این پایگاه‌ها روند مبارزه با آسیب‌های اجتماعی وارد فاز جدیدی می‌شود و ان‌شاءالله بتوانیم با دو بال مداخله مؤثر و پیشگیری به موقع، موضوعات اجتماعی را اجتماعی حل کنیم و سلامت اجتماعی را محقق کنیم.

دکتر انوشیروان محسنی‌بندپی - رئیس سازمان بهزیستی کشور