برخی باور ندارند در جنگ اقتصادی هستیم

تأکید تیلرسون بر وجود عناصری داخل ایران که در تغییر صلح‌آمیز نظام سیاسی ایران به آمریکا کمک می‌کنند، می‌تواند به معنی این باشد که کسانی از داخل برای آمریکایی‌ها پالس فرستاده‌اند، همان‌گونه که در جریان فتنه 88 این گونه شد و آمریکایی‌ها اسناد آن را نیز افشا کردند، اما بستر اصلی این پروژه را باید همان عنصر نفوذ دانست.رهبر معظم انقلاب سال گذشته پیشاپیش این راهبرد دشمن را افشا می‌کنند و یادآور می‌شوند: «دشمن در پازل نفوذ که مرحله جدید جنگ نرم علیه ایران اسلامی است، به دنبال این است که با از بین بردن عناصر قدرت نظام ما را به تبعیت بکشاند. تلاش در این جنگ نرم زمینه‌سازی برای تهی شدن نظام از عناصر قدرت است. وقتی عناصر قدرت در او نبود، وقتی اقتدار نبود، دیگر از بین بردنش و کشاندنش به این سمت و آن سمت کار مشکلی برای ابرقدرت‌ها نخواهد بود، می‌خواهند او را وادار کنند به تبعیت.» و در جای دیگر می‌فرمایند: «در این میان دشمن روی عناصر داخلی حساب ویژه‌ای باز کرده است. سعی‌شان این است که با وسایل گوناگون به دست خود کسانی که توی این انقلاب بودند و هستند، از این محتوا ذره ذره بکنند.»

با توجه به تصویب قانون تشدید تحریم‌ها علیه ایران در سنای آمریکا که زیرساخت گسترده‌ای از تحریم‌های اقتصادی علیه ایران را در بر دارد و با توجه به این که به گفته رهبر انقلاب، دشمن هدف اصلی خود را بر تضعیف اقتصاد ایران قرار داده، طبعا انتظار می‌رود بخشی از عناصر داخل ایران که مدنظر آمریکا هستند، در عرصه اقتصاد باشند.

افرادی که مانع اجرای اقتصاد مقاومتی می‌شوند، یا آن را منحرف می‌کنند، افرادی که مانع اتخاذ تدابیر پیشگیرانه برای مهار تحریم‌های جدید می‌شوند یا افرادی که گرای ضدخودکفایی می‌دهند، از واردات حمایت می‌کنند، ضرورت هضم در تجارت جهانی و پذیرش استانداردهای غربی همچون اف‌ای‌تی‌اف را طرح می‌کنند، اینها همان عناصر مطلوب آمریکایی‌ها در ایران برای تغییر نرم نظام جمهوری اسلامی هستند. در این باره با دکتر وحید شقاقی شهری عضو هیأت‌علمی دانشگاه خوارزمی گفت‌وگو کردیم که در زیر می‌خوانید:

اکنون تحریم‌های جدیدی از سوی آمریکا علیه ایران تدوین شده است. از سوی دیگر در آمریکا پروژه‌ای به نام نفوذ تهیه و تدوین شده و قصد دارند از راه‌های مختلف در سیستم داخلی ایران نقش تعیین‌کننده و تاثیرگذار داشته باشند. به‌نظر شما این طرح‌ها در اقتصاد ایران چه تاثیری خواهد داشت؟

برای پاسخ به پرسش شما ابتدا باید تقسیم بندی نفوذ را توضیح دهم. در بحث قدرت ما با سه تقسیم بندی روبه رو می‌شویم که عبارتند از قدرت سخت، قدرت نیمه سخت و قدرت نرم‌. متناسب با این قدرت‌ها ما بحث نفوذ را هم می‌توانیم تعریف کنیم. نظر من درباره حوزه نفوذ قدرت نیمه سخت این است که تجربه هشت ساله جنگ تحمیلی ما را در حوزه قدرت سخت تا حدودی توانمند کرده است. ایران در حوزه قدرت سخت و نظامی توانایی مقابله با استحکام درونی را دارد. البته در حوزه قدرت سخت باز هم نیاز به کار روزانه و سالانه وجود دارد تا نیروهای کشور خودشان را با ادبیات و فناوری‌های روز، جلو ببرند؛ ولی تا حدودی می‌توان گفت کشور در حوزه نظامی از استحکام برخوردار است اما دو تهدید جدی برای کشور وجود دارد آن هم در حوزه قدرت نیمه سخت و نرم است. به همین دلیل رهبر معظم انقلاب از قدرت نرم یا تهاجم فرهنگی استفاده می‌کنند و در بیانات خود، ضعف در قدرت نرم را شبیخون فرهنگی از کشورهای بیگانه می‌دانند.

حوزه نیمه سخت شامل چه مواردی می‌شود؟

در حوزه نیمه سخت باید به بحث‌های اقتصادی بپردازیم. در این حوزه به بحث‌هایی باید اشاره کرد که قابلیت نفوذ را دارند؛ یکی از آنها بحث وابستگی به دلار است. باید در این بحث فهمید اقتصاد ایران تا چه حد به دلار وابستگی دارد و در یک جنگ ارزی با آمریکا تا چه حد می‌تواند پایدار باشد. متاسفانه چه در ظاهر و چه باطن مشخص است که ما در جنگ ارزها بشدت ضعیف هستیم. در طول سال‌های گذشته باید پیمان‌های پولی دوجانبه و چند جانبه با کشورهایی که تجارت داریم انجام می‌دادیم که کوتاهی مسئولان از گذشته تاکنون باعث قدرتمند شدن دلار در سیستم تجارت شده است حتی اگر از دلار استفاده نشود. محور مهم بعدی،بحث نفوذ وارداتی است. شدت واردات ما بسیار زیاد است و تمرکز واردات ایران نیز فقط به چند کشور است. حدود 60 درصد واردات ما از پنج کشور است و تنوع واردات نیز نداریم. نبود تنوع و تمرکز وارداتی،کشور ما را آسیب پذیر و تا حدودی ناپایدار کرده است. اتکای کشور ما به نفت نیز یکی از مسائل تکراری و البته محور دیگر حوزه نفوذ است که باید به آن اشاره کرد. کشور ما با گذشت سال‌ها، هنوز یک اقتصاد متکی به نفت دارد. اتکای ایران در حوزه مبانی اقتصادی به فناوری‌های وارداتی است. ما در حوزه فناوری‌های نوین به خودکفایی نرسیده‌ایم و از طرف دیگر وابستگی زیادی هم به این فناوری‌ها داریم. ما حتی در دوران تحریم‌ها نیز شاهد این وابستگی بودیم. به‌عنوان مثال برای دستیابی به قطعات فنی یک پراید که ادعا داشتیم تمامش ساخت ایران است، با مشکلاتی مواجه شدیم. در نتیجه می‌توان گفت ما در حوزه فناوری‌ها هم بشدت نفوذپذیر و وارداتی عمل کردیم به طوری که ما در موج دوم فناوری به سر می‌بریم و دنیا در موج چهارم فناوری است.

در بحث امنیت غذا و دارو، کشور ما نفوذ پذیر است؟

بله. مردم شاهد بودند که در دوران تحریم برخی داروهای حیاتی وجود نداشت یا نایاب شد یا متقاضی با مشکلات فراوان می‌توانست داروی مورد نظر خود را به قیمت بالا خریداری کند و همین مورد باعث شکنندگی و نفوذ‌پذیری بیشتر اقتصاد ما می‌شود. در حوزه مواد غذایی مهم و استراتژیک گاهی نفوذ پذیر هستیم که البته شدت این مورد به اندازه موارد قبلی نیست. کشور ما در مواردی واقعا در حوزه ناامنی غذایی نفوذ‌پذیر است و برای امنیت غذایی پایدار باید به کشور‌های دیگر روی بیاوریم. در حوزه بحث‌های بانکداری و موارد بانکی هم در عمل مشکلاتی داشتیم و پیمان‌های پولی چند جانبه با کشور‌های دیگر تحقق نیافت و نتوانستیم آنها را اجرا کنیم و به این ترتیب در این بحث نیز با شکنندگی مواجه هستیم. بخشی از موارد و ادبیات عملیات مقابله با نفوذ در جهت ایجاد استحکام، پایداری و کاهش نفوذپذیری در سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی آمده است که باید با جدیت دنبال و اجرا می‌شد تا به حدی از استحکام و خودکفایی برسیم.

چرا برخی افراد مسئول هنوز به این موضوع باور ندارند که پروژه نفوذ در کشور در حال اجراست و اقدامات لازم را انجام نمی‌دهند؟

هنوز بسیاری از افراد باور ندارند ما در یک جنگ اقتصادی هستیم، در حالی که این جنگ اقتصادی جدی است. شاهد بودیم روزهای گذشته باز تحریم‌هایی صورت گرفت.با توجه به قدرت نفوذ کشور تحریم‌کننده می‌توان گفت در عمل ما با ادبیاتی غیر از ادبیات تعامل در دنیا مواجه هستیم. یعنی همه شاهد هستیم از ادبیات جنگل و در معنی واقعی کلمه از زور استفاده می‌کنند و حتی بحث تحریم را به بخش‌های نظامی ما نیز تحمیل کردند. پس باید قبول کرد که ما در یک جنگ اقتصادی قرار داریم، اما به دلیل ملموس نبودن پیامد‌های این جنگ و غیر‌قابل مشاهده بودن آن بسیاری از افراد نمی‌توانند آن را درک کنند. به همین دلیل است که رهبر معظم انقلاب بحث ستاد فرماندهی اقتصاد را مطرح کردند. منظور از ستاد فرماندهی اقتصاد، همان وجود جنگ نرم اقتصادی است که سریع باید بخش‌های آسیب رسان به اقتصاد ایران را پوشش دهیم و حوزه‌های نفوذ‌پذیر را به یک استحکام پایدار برسانیم.

در این زمینه ما چه اقدامی باید انجام دهیم؟

اجرای کامل و جامع اقتصاد مقاومتی. در حال حاضر وضعیت اقتصاد ایران یک اقتصاد شکننده نفوذ‌پذیر است که با برنامه‌ریزی، استمرار و درک واقعی از ادبیات دنیا می‌توان آن را به حدی از پایداری و خودکفایی رساند. با نامه و کاغذ‌بازی دردی از اقتصاد دوا نمی‌شود. نیاز به یک کار سخت و تلاش وجود دارد، چرا که طبق گفته‌های قبل ما درگیر یک جنگ هستیم و هیچ جنگی بی‌تلاش، پیروزی به همراه نخواهد داشت. حال آن که جنگ اقتصادی از جنگ نظامی به‌مراتب سخت‌تر است؛ چراکه ما در جنگ اقتصادی دشمن را نمی‌بینیم و باور کردن آن برای مردم سخت است. اگر ما نتوانیم راه‌های نفوذ را ببندیم، ممکن است حتی در 24 ساعت نیز در جنگ ارزی شکست بخوریم. ممکن است در این جنگ ارزی ناگهان دلار افزایش چشمگیری داشته باشد و کل اقتصاد زیر و رو شود و شکست سختی بخورد.

محمد حسین علی اکبری اقتصاد