مهار کانون‌های ریزگرد دریاچه ارومیه

به گزارش جام‌جم، تا همین سه سال پیش، دغدغه مردم و مسئولان از خشکی دریاچه به سمت ایجاد کانون‌های گردوغبار در منطقه معطوف شده بود. این نگرانی زمانی تشدید شد که بادهای موسمی شمال غربی کشور که تا پیش از آن روح نواز بود، به توفان‌های نمکی تبدیل شده و بر سر مردم منطقه و باغات و مزارع باریده بود؛ نتیجه‌اش هم شده بود بروز و شیوع بیماری‌های تنفسی و ریوی و همچنین خشک شدن بسیاری از باغات میوه و مزارع روستاهای اطراف دریاچه در استان‌های آذربایجان غربی و شرقی؛ شرایطی که به دلیل خشک شدن بستر نمکی دریاچه و ایجاد کانون‌های گردوغبار ایجاد شده بود. این وضعیت و ادامه روند خشک شدن دریاچه باعث شد که کارشناسان نسبت به ایجاد کانون‌های بیشتری از ریزگردها و گسترش دامنه توفان‌های نمکی به بیش از ده استان کشور و حتی پایتخت هشدار دهند و خواستار توجه به این مهم و کنترل و مهار کانون ریزگردها از طریق احیای هرچه سریع‌تر دریاچه شوند.

5 نقطه بحرانی

به گفته کارشناسان پنج نقطه در داخل دریاچه ارومیه شناسایی شده بود که جزو کانون‌های ریزگردها محسوب می‌شد. اطراف جزایر و شرق دریاچه ارومیه، منطقه جبل و بخشی از شهرک صنعتی تا پشت مجتمع باری شامل این کانون‌های ریزدگرد است که در طول 19 کیلومتر گسترده شده است. نکته قابل تامل این‌که در شعاع 10کیلومتری منطقه جبل، 36 هزار نفر و در 30 کیلومتری آن افزون بر 747 هزار نفر در حال زندگی هستند که وزش توفان‌های نمکی بیش از همه آنها را تحت تاثیر قرار داده بود.

نهال‌کاری و قرق اقداماتی برای مهار کانون‌ها

از سال 92 که ستاد احیای دریاچه ارومیه آغاز به کار کرد، توجه به مهار کانون‌های ریزگردها نیز در دستور کار قرار گرفت، و مقرر شد برخی از این کانون‌ها با احیا و آب‌دار شدن دریاچه، از بین رفته و بخشی نیز با کاشت نهال و مالچ پاشی مهار و کنترل شود. طی سه سال گذشته طرح نجات دریاچه از بی آبی از طریق انتقال آب، لایروبی رودخانه‌ها و... درحال انجام است، طوری که باعث افزایش سطح و تراز آب دریاچه ارومیه و کاهش کانون‌های گردوغبار شده است.

اما درخصوص آن بخش از کانون‌ها که باید از طریق کاشت نهال و مالچ پاشی مهار شود، معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی به جام‌جم توضیح می‌دهد که اقدامات خوبی تاکنون انجام شده و مشاهده تصاویر هوایی که کارشناسان ما پس از بازدید از دریاچه در سه روز گذشته، گرفته‌اند نیز نشان می‌دهد که مناطق تحت نظارت محیط زیست به لحاظ پوشش گیاهی وضعیت خوبی پیدا کرده و بستر ریزگردها تا حد زیادی در این مناطق از بین رفته است.

حجت جباری با تشریح اقداماتی که تاکنون برای مهار کانون‌های گردوغبار صورت گرفته، می‌گوید: 2 پروژه بزرگ در این راستا اجرا شد که اولین اقدام در سال 94 صورت گرفت و مربوط به کاشت درخت و درختچه در سطح 480 هکتار و همچنین مالچ پاشی بیولوژیک در سطح 45 هکتار از پارک ملی ارومیه بود. وی دومین اقدام را که در سال گذشته انجام شد، قرق (حفاظت فیزیکی) پارک ملی ارومیه (دریاچه ارومیه) عنوان می‌کند و می‌افزاید: با قرق پارک ملی ارومیه عملا مانع حضور دام به بستر دریاچه شدیم که این اقدام خود باعث رشد گیاهان در بستر خشک شده دریاچه شد.

جباری یادآور می‌شود که پیش از این و با خشک شدن دریاچه، بخش‌های وسیعی از آن به صورت مرتعی درآمده بود که دامداران دام‌های خود را برای چرا به این مراتع می‌آوردند و باعث تخریب خاک و عملا مانع رشد گیاه در آن مناطق می‌شدند. برخی هم برای برداشت شن و ماسه وارد پارک ملی می‌شدند که با قرق 500 کیلومتر از مرزهای پارک (290 کیلومتر در حوزه آذربایجان غربی و 210 کیلومتر در آذربایجان شرقی)، عملا فرسایش آبی و خاکی در سطح دریاچه از بین رفت و گیاهان امکان رشد و نمو را پیدا کردند.

این کارشناس مسئول درعین حال یادآور می‌شود که هنوز موفق به مهار کانون‌های گردوغبار در جزایر دریاچه نشدیم، زیرا رفت و آمد به این جزایر به خاطر شرایط باتلاقی بودن آنها بسیار سخت و حتی غیرممکن است، گرچه این کانون‌ها هنوز چندان بحرانی نشده‌اند.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان غربی تاکید می‌کند: درصورتی که اعتبارات لازم برای اجرای طرح مهار ریزگردها همچون یکی دو سال گذشته تخصیص یابد، می‌توانیم تا چند سال آینده تمام کانون‌های گردوغبار در پارک ملی ارومیه را مهار کنیم.

مهار 99 درصدی کانون‌های ریزگرد

رئیس اداره جنگل‌داری اداره‌کل منابع طبیعی آذربایجان‌غربی نیز با تشریح اقدامات این اداره برای کنترل کانون‌های ریزگرد در مناطق تحت نظارت منابع طبیعی می‌گوید: بیش از 99 درصد کانون‌های ریزگرد ناشی از خشکی دریاچه ارومیه در محدوده حاکمیتی منابع طبیعی این استان مهار شده است.

مجید موسی‌زاده با بیان این‌که ارومیه میاندوآب و سلماس، 3 کانون اصلی ریزگرد در عرصه‌های منابع طبیعی بشمار می‌آید می‌افزاید: 47 هزار هکتار کانون ریزگرد عرصه منابع طبیعی در حاشیه غربی دریاچه ارومیه شناسایی شده که 20 درصد تحت حاکمیت منابع طبیعی و مابقی تحت حاکمیت محیط زیست است که با اقدامات انجام شده 99 درصد کانون‌های ریزگرد ناشی از خشکی دریاچه ارومیه در محدوده حاکمیتی منابع طبیعی این استان مهار شده است.

به گفته وی، 6500 هکتار کانون اصلی ریزگرد تحت حاکمیت عرصه منابع طبیعی مهار و 200 هزار هکتار از سامانه عرفی مشرف به دریاچه ارومیه با ساماندهی چرا و قرق بیابان‌زدایی شده‌اند.

مدیر اجرایی پروژه احیای دریاچه ارومیه یادآور می‌شود: همزمان با مهار کانون‌های گرد وغبار در عرصه‌های منابع طبیعی، پروژه توانمندسازی جوامع محلی در قالب و مدل ترسیب کربن به مساحت 15 هزار هکتار در 6 روستای سلماس اجرا شد که موفقیت‌آمیز بود و در ادامه امسال نیز در شهرهای ارومیه و نقده به اجرا در می‌آید تا وابستگی به مراتع کم و فشار کمتری به مراتع وارد شود.

فاطمه مرادزاده

ایران