آیا ترامپ به‌دنبال جنگ‌های نیابتی است؟

با آمدن رئیس جمهوری تندرو در آمریکا هم‌اکنون جمهوریخواهان نیز در مخالفت‌هایی با وی برآمده و سیاست‌های وی را ناخوشایند می‌دانند.

دکتر محمدرضا دهشیری، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه با اشاره به این‌که ترامپ دچار رفتارهای تهاجمی، هیجانی و تصمیمات ناگهانی است تاکید دارد که ترامپ تلاش دارد با فضاسازی سیاسی، بین‌المللی و امنیتی کردن برنامه‌ هسته‌ای ایران، جمهوری اسلامی را وادار به رفتارهای هیجانی کند. وی در گفت‌وگو با ما در خصوص رفتار‌های ترامپ و آینده برجام نظراتی را ارائه کرده که می‌خوانید.

به نظر شما هدف ترامپ از سناریوی تهدید ایران چیست؟

به نظر می‌رسد ترامپ به دلیل مشکلاتی که به گفته برخی در درون حزب جمهوریخواه و حتی در درون کابینه‌اش دارد، با مخالفت‌هایی روبه‌رو شده و سعی دارد با معطوف کردن توجه افکار عمومی آمریکا به خطر ساختگی خارجی به نوعی توجهات افکار عمومی را از مسائل داخلی به مسائل بین‌المللی معطوف کند. در این میان مسلما تاثیر لابی‌های صهیونیستی و مناسبات آمریکا با رژیم صهیونیستی و همچنین تلاش عربستان سعودی برای این‌که قضیه ایران را مجددا پررنگ کند و فشار آمریکا را بر ایران افزایش دهد بی‌تاثیر نبوده، بنابراین به نوعی تلاش ترامپ این است که هیجانات روابط بین‌الملل را افزایش دهد و با تیتر کردن ایران به نوعی فاصله بین ایران و روسیه ایجاد کند و در فرآیند بحران سوریه، ایران را تنها بگذارد تا بتواند در بحران سوریه به مدیریت بحران متناسب با منافع آمریکا بپردازد. بنابراین تلاش آمریکا در فرآیند جاری ایجاد فضای منفی علیه ایران برای دور کردن کشورهایی است که با ایران پیمان ائتلاف موقت بسته‌اند. ویژگی‌های شخصیتی ترامپ در چنین رفتاری بی‌تاثیر نیست. چراکه ترامپ دچار رفتارهای تهاجمی و هیجانی و تصمیمات ناگهانی است که از نظر روان‌شناسان ناشی از اختلالات درمان‌ناپذیر روانی بوده و هدفش این است که نشان دهد تنها محور اجرای سیاست‌خارجی آمریکاست و شخصی مشورت‌ناپذیر است و به نوعی تلاش دارد با فضا سازی سیاسی و بین‌المللی و امنیتی کردن برنامه‌ هسته‌ای ایران، جمهوری اسلامی را وادار به رفتارهای هیجانی کند، تا بتواند به نوعی شکاف بین مواضع اروپا و آمریکا را کاهش داده و بگوید با توجه به این‌که ایران چنین رفتاری از خودش بروز داده بنابراین در مواضع هسته‌ای باید اروپا و آمریکا در افزایش فشار بر ایران همگام بشوند.

به نظر شما قصد ترامپ این است که برجام را متوقف کند یا فقط مانورهایی در این زمینه انجام می‌دهد؟

هدف ترامپ کارشکنی در اجرای برجام و مانع تراشیدن است. بحث مربوط به ممنوعیت سفر اتباع هفت کشور که تعلیق شد یا اعمال تحریم علیه افراد و شرکت‌های ایرانی که به نوعی در برنامه موشکی دخیل هستند و یا بحث آزمایش موشکی ایران بهانه‌ای است تا ایران را وادار کند که اقدامی خلاف برجام انجام بدهد و آنگاه ایران را متهم به نقض برجام کرده و از این طریق اروپایی‌ها را متقاعد کند ‌که ایران دچار نقض عهد شده و باید جامعه بین‌المللی به اعمال فشار و اعمال تحریم مجدد به ایران روی بیاورند.لذا در نهایت باید گفت کل سیاست ترامپ بر فضای فشار برای وادار کردن ایران به رفتارهای واکنشی تهاجمی و نقض مفاد برجام استوار شده است.

فکر می‌کنید اروپا در مواضع ضد ایرانی که ترامپ گرفته همراهی با آمریکا داشته باشد یا این‌که برخلاف جهت این کشور حرکت کند؟

بستگی دارد ایران چطور عمل کند. اگر ایران در چارچوب برجام عمل کند، اروپا با آمریکا همراهی نخواهد کرد. با توجه به این‌که در درون برجام شکایت از کشورهای ناقض عهد،درنظر گرفته شده بنابراین انتظار اروپا این است که ما در چارچوب مکانیسم‌های پیش‌بینی شده در برجام، مخالفت خود را با سیاست‌های آمریکا اعلام کنیم و اروپا بتواند به اعمال فشار بر آمریکا برای ایفای تعهداتش بپردازد اما در صورتی که ایران اقداماتی خارج از چارچوب توافقی برجام انجام دهد امکان این‌که اروپا و آمریکا با یکدیگر هم داستان شوند و مواضع مشترکی علیه ایران برای اعمال فشار بیشتر جهت جلوگیری از اقدام مقابله‌جویانه انجام دهند، وجود دارد.

نقش مسکو در تشدید یا کاهش تنش میان ایران و آمریکا چیست؟

در صورتی که مسکو در این فرآیند درصدد اخذ امتیاز از آمریکا بویژه در بحران اوکراین باشد در آن صورت احتمال این‌که ایران را وجه‌المصالحه قرار دهد وجود دارد اما در صورتی که به تعهداتش بویژه در بحران سوریه پایبند باشد و خواستار توافق برسر حل بحران سوریه‌ مبتنی بر راه‌حل سیاسی، با همکاری و هماهنگی ایران باشد در آن صورت ممکن است به نوعی فاصله با آمریکا روی بیاورد و به نظر می‌رسد با توجه به تلاش ترامپ برای تعامل فزاینده با روسیه، احتمال این‌که روسیه رفتارهای دوگانه‌ای را در قبال ایران اتخاذ کند رو به افزایش باشد.

مواضع ترامپ در پیوستن به جبهه عربی – عبری ضد ایرانی چیست و آیا این اتفاق خواهد افتاد؟

مسلما ترامپ این جبهه را تقویت خواهد کرد تا این که به نوعی با دامن زدن به ایران‌هراسی منافعی را که تا به حال داشتند یا امتیازاتی که تاکنون از آمریکا می‌گرفتند بتوانند بگیرد و در عین حال ترامپ بخواهد فضای منطقه‌ای را برای ایران امنیتی کند. به نظر می‌رسد هردو یعنی هم‌محوری عبری و عربی برای حل مشکلات داخلی و سرپوش گذاشتن بر شکست‌هایی که در مسائل مختلف منطقه‌ای داشته است. لذا جبهه عربی و عبری درصدد بزرگ نمایی تهدید ایران و معطوف کردن توجه ترامپ به ایران است که ایران باید در این زمینه هوشمندانه عمل کند.

مواضع ضد ایرانی ترامپ چقدر می‌تواند دوام بیاورد؟

اگر احساس کند که اروپا یا روسیه با مواضع او همراهی و همگامی خواهد کرد به این مواضع ادامه خواهد داد اما در صورتی که اروپا یا روسیه به کنترل این مواضع بپردازند ترامپ همه مواضعش را تعدیل خواهد کرد.

آیا ترامپ با ایران وارد منازعه نظامی خواهد شد یا خیر؟

ممکن است وارد منازعه نیابتی شود به این معنا که به درگیری با ایران در سوریه بپردازد تا این‌که ایران را وادار کند از حضور در سوریه چشم‌پوشی کند اما به سمت حمله نظامی به سرزمین ایران پیش نخواهد رفت. چون می‌داند واکنش ایران بسیار کوبنده خواهد بود و وارد فضایی خواهد شد که خروج از آن برای آمریکا متصور نیست و احتمال آسیب‌پذیری فزاینده متحدان آمریکا را رو به افزایش خواهد برد، بنابراین جرات تهاجم به سرزمین ایران را نخواهد داشت اما امکان این‌که به درگیری با ایران از طریق نیروهای نیابتی، در سوریه و شاید در عراق، بپردازد وجود دارد.

یعنی در خلیج‌فارس هم امکان دارد این اتفاق بیفتد؟

ممکن است تنشی رخ بدهد اما فکر نمی‌کنم به درگیری نظامی در خلیج‌فارس بینجامد و شاید تلاششان در جاهایی مثل عراق و سوریه باشد.