سند تجاوزانگلیسی هابه بوشهر درمعرض تخریب

به گزارش جام‌جم، مکانی که اکنون به نام «قبرستان انگلیسی‌ها» در بوشهر معروف شده، محل دفن اجساد افسران و سربازان ارتش انگلیسی است که در تجاوز سال‌های پس ازسال 1856 میلادی و جنگ جهانی اول در خاک ایران کشته شده‌اند. این قبرستان که تابلویی بر سردرش، آن را قبرستان متجاوزان انگلیسی نامیده، یادآور روزهای استعمارگری انگلیس در جنوب ایران و شجاعت مردم بوشهر و فرمانده‌هان شجاع آنان یعنی سرهنگ باقرخان تنگستانی و رئیسعلی دلواری است. قبرستان انگلیسی‌ها در سال 79 توسط اداره میراث فرهنگی استان بوشهر به ثبت ملی رسید تا مورد حفاظت قرار گیرد، با این حال اکنون نه تنها از صلیب بالای قبرهاهیچ اثری نیست، بلکه آنچه اکنون می‌توان در این قبرستان مشاهده کرد، تنها چند قطعه سنگ شکسته است که خار و خاشاک، زباله و اجساد حیوانات و پرندگان آن را در بر گرفته است. برخی قبرها نیز به باغچه تبدیل شده‌اندو تنها سنگ‌نبشته روی یکی از قبرها باقی مانده است. این درحالی است که اگر این قبرستان بدرستی حفاظت می‌شد، اول می‌توانست سندی گویا از تجاوزگری انگلیس به کشورمان باشد و دوم، موزه عبرتی باشد برای آنان که همچنان افکار تجاوزگری به این سرزمین را گهگاه در ذهن خود مرور می‌کنند.

غلامرضا بی‌باک، یکی از اهالی منطقه بهمنی که حدود 22 سال است در منزلی مجاور قبرستان انگلیسی‌ها سکونت دارد، درباره وضعیت این قبرستان به جام‌جم می‌گوید: این قبرستان تا یک دهه پیش هیچ حفاظ و حصاری نداشت و کاملا به حال خود رها شده بود که همین موضوع به مرور زمان و در مواجهه با شرایط جوی و انسانی موجب تخریب گسترده آن شد. اما حدود یک دهه پیش و با پیگیری اهالی منطقه و فعالان میراث فرهنگی، اداره میراث فرهنگی بوشهر با چیدن دیوار و حصارکشی اطراف آن و نصب در ورودی، توانست از بلاتکلیفی و نابسامانی آن تا حد زیادی جلوگیری کند، گرچه پس از آن دوباره قبرستان به حال خود رها شد، آن هم بدون هیچ مراقبت و محافظتی.

قبرهایی که خانه مسکونی شده‌اند

عبدالکریم مشایخی، رئیس بنیاد ایران‌شناسی شعبه بوشهر هم با بیان این‌که به گواه پژوشگران تاریخی، این قبرستان متعلق به دوران مبارزات دلاوران دشتستانی و تنگستانی علیه استعمار انگلیس به رهبری رئیسعلی دلواری است، به جام‌جم می‌گوید: هم‌اکنون در این قبرستان که شامل سه بخش است، 51 قبر مانده که بجز تعداد کمی که نماسنگ هستند، بقیه قبور سیمانی است.

به گفته مشایخی، بخش اعظم قبرستان در فاصله سال‌های 1358 تا 1368 در طرح توسعه منطقه بهمنی به خانه‌های مسکونی مبدل شد، به‌طوری که روی تنها سنگ قبر باقیمانده نوشته‌هایی وجود دارد که مشخص می‌کند این قبر متعلق به دختری انگلیسی است، ولی بقیه سنگ قبرها به‌دلیل سودجویی فرصت‌طلبان و بی‌توجهی مسئولان اوقاف وقت، در خلال سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی و استفاده بعضی از مردم از آن سنگ‌ها در بنای ساختمان‌های موجود در معرض تخریب کلی قرار گرفت.

وی می‌افزاید: در جریان نمونه‌برداری حین عملیات مرمت و بازسازی گورستان در سال 82 توسط میراث فرهنگی، سنگ قبرهای زیادی از جنس مرمر که در زیر خاک پنهان شده بود، کشف شد که تاریخ فوت بسیاری از اموات مربوط به سال‌های جنگ جهانی اول بود.

همچنین در قسمت فوقانی آن تاج سلطنتی انگلیس نقش بسته است که این ادعا را بدرستی ثابت می‌کند که این متوفیان مربوط به کشته‌های جنگ علیه یاران رئیسعلی دلواری است.

وی تصریح می‌کند: البته این نکته را نباید از یاد برد که تعدادی از قبور نیز می‌تواند متعلق به اجساد دریانوردان و تجار انگلیسی باشد که در حین سفر تجاری خود به بوشهر از دنیا رفته و در اینجا دفن شده‌اند. رئیس بنیاد ایران‌شناسی شعبه بوشهر تصریح می‌کند: با توجه به این‌که تعدادی از سنگ قبرها هم اکنون در انبار میراث فرهنگی بوشهر در حال نگهداری است و ممکن است به دلیل سهل انگاری در نگهداری و جابه جایی با تخریب مواجه شود، لذا پیشنهاد می‌شود یا بهتر است که موزه‌ای به نام سنگ قبرها در محل آرامستان انگلیسی برپا شود تا در این برهه حساس تاریخی، نمایشگاهی از سند جنایات انگلیسی‌ها در جنوب ایران باشد.

قبرستان انگلیسی‌ها ساماندهی می‌شود

در همین حال ناصر امیرزاده، معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری استان بوشهر با بیان این‌که امسال بنا داریم تا در برنامه‌های گردشگری و سیاحتی نوروزی این مکان را آماده بازدید مسافران نوروزی کنیم، به جام‌جم می‌گوید: ساماندهی و آماده‌سازی این مکان تاریخی قطعا در جذب گردشگر و بازدیدکننده نقش بسزایی دارد و این اداره کل هم با درک این واقعیت سعی دارد با انجام مطالعات و کارشناسی لازم، زمینه تحقق این مهم را فراهم بیاورد.

علی‌رضا برازجانی

جام‌جم بوشهر