شهردار مدرسه؛ طرحی که می‌تواند گره‌گشایی کند

بدیهی است هرچه تراکم جمعیت شهری و قد و قواره شهرها بیشتر گسترش یابد، چالش‌های مشارکت شهروندان دراین مکان‌ها نیز بیشتر خواهد شد. به همین علت است که گفته می‌شود نهادینه‌کردن مشارکت مردم در مدیریت شهری ضروری است و برای رسیدن به این هدف باید مهارت‌های لازم برای ارتقای جلب مشارکت مردم در اداره شهر از سنین کودکی ونوجوانی به افراد آموزش داده شود.

طرح شهردارمدرسه دقیقا با این تفکر طراحی‌شده است؛‌ طرحی که معتقد است برای نهادینه کردن روحیه مشارکت فعال افراد در اداره شهر و کشور، راهی اثرگذارتر از تمرین مشارکت اجتماعی دانش‌آموزان درمدرسه وجود ندارد.

این طرح با واگذاری مسئولیت به دانش‌آموزان در جامعه کوچک مدرسه، درصدد است تا رشد شخصیت و مشارکت‌جویی را در نوجوانان تقویت و آنها را در شناخت جامعه و شیوه‌های زندگی بهتر یاری کند.

به اعتقاد برخی صاحب‌نظران همچون دکتر پرویز پیران ـ جامعه‌شناس ـ کمرنگی مشارکت‌های اجتماعی در چارچوب آموزش و پرورش رسمی کشور و آثار زیانبار آن از عوامل اساسی مطرح شدن طرح شهردار مدرسه است، زیرا این طرح علاوه بر آموزش عمومی مشارکت (به‌دلیل اجرا شدن در چارچوب مدرسه) به صورت مستقیم در جهت تقویت بنیان‌های مشارکتی درمدارس گام بر‌می‌دارد.

به این ترتیب، طرح شهردار مدرسه ازسال تحصیلی73-1372 تاکنون در برخی مدارس شهر تهران اجرا می‌شود، طرحی که هدف اساسی آن، شخصیت بخشیدن به نوجوانان، تقویت مشارکت اجتماعی و شناخت هرچه بهتر آنها از شهر و آگاه شدن از نقش دانش‌آموزان در اداره شهر است.

در طرح شهردارمدرسه، دانش‌آموزان با توجه به سه شرط علاقه‌مندی دانش‌آموز، داشتن انگیزه کارِ گروهی و دریافت رضایت‌نامه از والدین برای شرکت در انتخابات شهردارمدرسه نامزد می‌شوند. در مرحله بعد داوطلبان در یک فرصت تبلیغاتی، نسبت به معرفی توانایی‌ها و برنامه‌های خود اقدام می‌کنند و پس از برگزاری انتخابات، کسی که بالاترین رای را به دست بیاورد به‌عنوان شهردار مدرسه انتخاب می‌شود. بعد ازشهردار، نفر دوم به‌عنوان رئیس شورای طرح و هشت نفر بعدی نیز به‌عنوان اعضای شورا و معاونان انتخاب می‌شوند.

بنابراین، طرح شهردارمدرسه دارای تشکیلات مشخصی است و نحوه عملکرد شهردار و اعضای شورا مطابق آن روشن است، اما این که چرا با وجود چنین طرحی همچنان مشارکت اجتماعی در نظام آموزشی رسمی ما پایین است سوالی است بنیادین که به مسائل متعددی مربوط می‌شود.

یکی از این مشکلات را باید به وجود مدیریت و کادر اداری با نگرش‌های سنتی در برخی مدارس ربط داد، موضوعی که سبب می‌شود تیم اداره‌کننده مدرسه به نتایج طرح‌های مشارکت محور، باور قلبی نداشته باشد.

نبود این باور قلبی سبب می‌شود بستر و ظرفیت‌های لازم برای جلب مشارکت ایجاد نشود و در نتیجه مشارکت معنی‌دار مردم با مدارس و نظام آموزشی کمرنگ شود .

از منظر دیگر باید گفت، پایین بودن سطح مشارکت در مدارس متاثر از توجه بیش از حد نظام آموزشی به امور کمی و نیازهای اولیه از قبیل نوسازی وتجهیز، تامین معیشت، مسکن، حقوق معلمان و در وضعیت آرمانی، کسب رتبه‌های برتر در رقابت‌های علمی و آموزشی است؛ موضوعاتی که نظام آموزشی را از پرداختن به هدف اصلی یعنی رشد و تعالی دانش‌آموزان مبتنی بر تمرین زندگی درمدرسه دور کرده است.

البته نباید ازنظر دور داشت که تنگناهای مالی آموزش و پرورش که ناشی از کمبود اعتبار وکسری بودجه است، خود به خود میزان توجه به مسائل کیفی را کاهش می‌دهد، همچنان که تاکنون فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی اوقات فراغت دانش‌آموزان مبتنی برمشارکت جمعی تحت‌الشعاع قرارگرفته است.

طرح شهردارمدرسه و طرح‌هایی که موجب تمرین مشارکت اجتماعی در جامعه دانش‌آموزی می‌شود، نتایجی چنان قابل توجه دارد که تنگناهای مالی و دغدغه‌های کمی نباید نظام آموزشی‌مان را از آن دور دارد. این درحالی است که تمرین مشارکت اجتماعی درمدرسه، راهگشاترین شیوه برای مشارکت در امور اجتماع است، وقتی دانش‌آموزان قد کشیده و به عنوان عنصری از اجتماع قرار است نقش‌هایی را برعهده بگیرند.

عابدین عبادی

مجری طرح شهردارمدرسه