نقش پررنگ معلمان در کاهش کجروی‌ها

از همین رو، نه تنها دانش‌آموزان عزیز و دانشجویان گرامی با رغبت و اشتیاقی وصف‌ناپذیر به پیشواز آن می‌شتابند بلکه ما بزرگسالان نیز با ورود به این فصل دل‌انگیز، حیاتی دوباره می‌یابیم و فصلی نو پیش روی خود می‌بینیم. لازم می‌دانم.

ضمن تبریک آغاز سال تحصیلی جدید، به خاطر مسئولیتم در نیروی انتظامی و تجارب دوران تحصیل و طبابت و تدریسم نکاتی را هر چند کوتاه خاطرنشان کنم.

هر معلم، مربی و استادی علاقه‌مند است افراد تحت آموزش و تربیت او مفاد یادگیری را در «حد تسلط» فرا بگیرند، آنها را بخوبی به خاطر بسپارند و در صورت لزوم آنها را با سهولت و دقت به یاد آورند. می‌دانیم که هر یک از این سه مرحله (یادگیری، ذخیره و یادآوری) متاثر از چندین و چند عامل‌اند و پرداختن به همه آن عوامل از حوصله نوشتاری چون این خارج است.

از میان آن عوامل پر تعداد یک عامل نقش «پیش‌نیاز» را ایفا می‌کند و در نتیجه فقدانش فرآیند یادگیری را دستخوش اختلال و کاستی می‌کند.

آن عامل پر اهمیت «احساس امنیت روانی» است. امنیت روانی نوعی رهایی از فشار و ترس و اضطراب و دلواپسی است که مغز و ذهن را مهیای کسب اطلاعات و پردازش دقیق داده‌ها می‌کند. شواهد مطالعاتی ما نشان از آن دارد که معلمان و مربیان سهم شگرفی در ایجاد و تقویت این احساس خوشایند و دلپذیر یا کاهش آن دارند.

این احساس نه با آموزش و سخنرانی و توصیه‌های مستقیم بلکه با اشاره‌ها و کنایه‌ها و تمثیل‌های تلویحی و غیرمستقیم شکل می‌گیرد و بسط و گسترش می‌یابد به همین سبب از همه معلمان و مربیان گرانمایه انتظار داریم در این خصوص سهم و نقش خود را آن گونه که بایسته است ایفا کنند.یادمان باشد «احساسِ امنیت» شکل گرفته در دوران تحصیلی، برای همیشه فرد را در برابر گزندهای روزگار مصون می‌سازد.

همان گونه که از آمارها و اطلاعات پیداست، امروزه شماری از کجروان و جامعه‌ستیزان، دانش‌آموزان عزیز و دانشجویان گرامی را آماج مناسبی برای تعمیم کنش‌های کجروانه خود می‌دانند.

به همین سبب از همه ما انتظار می‌رود در پیشگیری از وقوع چنین رخداد ناگواری قدم فراسو نهیم و با بهره‌گیری از دانش و توان خود مانع از اشاعه آسیب‌ها و کژکارکردی‌ها در میان دانش‌آموزان و دانشجویان عزیز شویم.

تجارب ما نشان می‌دهد یکی از موثرترین روش‌های پیشگیری از انواع آسیب‌های اجتماعی «واکسینه‌سازی روانی» است. یعنی چنانچه افرادِ تحت تعلیم و تربیت خود را، پیش از عوارض و پیامدهای وخیم فرو رفتن در باتلاق آسیب‌ها آگاه سازیم و به گونه‌ای موثر هیجان ترس را در آنان بر انگیزیم، اغلب آنان در دام آن آسیب‌ها گرفتار نمی‌شوند.

روش موثر دیگر نیز «مهارت‌آموزی»، بویژه مهارت «جرات‌ورزی» و «تاب‌آوری» است. این دو مهارت به دانش‌آموزان و دانشجویان ما کمک می‌کند تا هم درخواست‌های وسوسه‌گران را رد کنند و هم در برابر فشارها و تنیدگی‌ها مقاومت کنند.

ما نیز در ناجا آماده‌ایم تا در این خصوص با معلمان و مربیان گرانقدر همراه و همگام شویم و با اقدامات مختلف از گرفتار شدن افراد جامعه در دام آسیب‌ها پیشگیری کنیم.

در هر جامعه‌ای و نیز جامعه ما شماری از دانش‌آموزان به دلایل پرشمار در مراحل مختلف تحصیل تعدادی از «بدرفتاری»‌های ریز و درشت را تجربه می‌کنند. با «مداخله» بموقع و «روان‌شناسانه» و «دلسوزانه و هماهنگ» در این بدرفتاری‌ها، می‌توان بزودی آنها را از میان راند و تعادل رفتاری را به مرتکبان آن بدرفتاری‌ها بازگرداند اما مداخله ناصحیح و ناکارشناسانه و تنبیه‌گرانه یا بی‌اعتنایی محض و اداره باری به هر جهت کلاس و مدرسه، می‌تواند زمینه‌ساز گرایش شماری از دانش‌آموزان به «رفتارهای بزهکارانه» و ناهنجاری‌های اجتماعی باشد بنابراین به همه مراکز آموزشی توصیه می‌کنیم مشاوره روان‌شناختی و ملاحظات کارشناسانه در رفتارهای دانش‌آموزان را همچون آموزش جدی بگیرند و از اثرات حیرت‌انگیز آن غفلت نکنند.

ضروری است «ترک تحصیل»، «افت تحصیلی» و «نارسایی یادگیری» جدی تلقی شود. چرا که شواهد پلیسی و یافته‌های مطالعاتی ما نشان از آن دارد که بسیاری از بزهکاران و کجروان و جامعه‌ستیزان کسانی هستند که تجارب منفی و آزاردهنده تحصیلی دارند. آنان کسانی هستند که به سبب برخی از مشکلات تحصیلی «برچسب» (انگ) منفی خورده و از مدرسه طرد شده و به همین سبب، از همان دوران کودکی و نوجوانی پر از کینه و خصومت شده‌ اند و در ذهن خود طرح و نقشه انتقام‌گیری ریخته‌اند. بنابراین، افراد دارای مشکلات تحصیلی را نه تنها نباید مورد طرد و تحقیر و سرزنش قرار داد بلکه باید با ارائه «خدمات ویژه» به آنان یاری رساند.

دکتر سعید منتظرالمهدی - معاون اجتماعی ناجا