شبکه ملی اطلاعات؛ از رویا تا واقعیت

این پروژه ارتباطات زیرساختی که طرح اولیه آن سال 84 ارائه شد، پس از 11 سال به نتیجه رسید و قرار است با فراهم کردن بستری امن برای ارتباطات داخلی، علاوه بر کاهش هزینه‌ها، امنیت، کیفیت و سرعت دسترسی کاربران ایرانی را بالا ببرد. با راه‌اندازی این شبکه کاملا مستقل، دسترسی به اطلاعات و پایگاه‌های داده داخلی بدون نیاز به خروج ترافیک یا استفاده از پهنای باند بین‌المللی صورت می‌گیرد و از خارج کشور قابل ردیابی نیست. بعلاوه استفاده از مراکز داده داخلی و ظرفیت بالای این شبکه می‌تواند افزایش کیفیت، سرعت و نیز کاهش هزینه‌ها را برای کاربران به همراه داشته‌ باشد. امنیت اطلاعات داخلی بخصوص سرویس‌های عمومی، خدمات بانکی و دولت الکترونیک نیز با استفاده از این شبکه افزایش یافته و ارائه خدمات سایت‌ها و سرویس‌های داخلی دیگر وابسته به ارتباط با اینترنت جهانی نخواهد ‌بود. بسیاری از کاربران، شاید به دلیل معرفی نامناسب پروژه و ارائه اطلاعات ناکافی درباره آن، این طرح را همان اینترنت ملی دانسته و درباره آن نگرانی‌هایی دارند. به نظر می‌رسد بسیاری از ما هنوز با شبکه ملی اطلاعات، خصوصیات و کارکردهای آن آشنایی نداریم. در ادامه سعی می‌کنیم شما را با این شبکه، ویژگی‌های آن و تاثیرش بر تجربه کاربری مصرف‌کنندگان آشنا کنیم.

همان‌طور که اشاره کردیم، شبکه ملی اطلاعات یک اینترانت یا شبکه داخلی است که تمام ارتباطات داخلی در بستر آن انجام می‌شود و در عین حال امکان تماس با شبکه جهانی اینترنت را نیز دارد. به گفته دکتر جهانگیری معاون اول ریاست جمهوری، این شبکه با هزینه‌ای بالغ بر 20 هزار میلیارد تومان به بهره‌برداری رسیده‌ که سهم بخش خصوصی و دولت در تامین این بودجه به ترتیب 80 و 20 درصد بوده ‌است. در حال حاضر، پهنای باند این شبکه بالغ بر 4000 گیگابیت بر ثانیه است که تا اردیبهشت سال آینده و با راه‌اندازی فاز سوم این شبکه به حدود 10000 گیگابیت بر ثانیه خواهد رسید. با راه‌اندازی این شبکه دیگر لازم نیست برای انجام هر کاری تبادل داده با سرورهای خارجی صورت بگیرد و مثلا برای استفاده از اینترنت‌بانک یا تماشای ویدئو از سرویس‌های داخلی، نیازی به اتصال به مراکز داده خارجی نیست و تمام ترافیک در داخل شبکه ملی جابه‌جا می‌شود. همچنین با توجه به وجود زیرساخت ارتباطی پرسرعت داخلی و کاهش زمان جابه‌جایی و پردازش اطلاعات سرعت دسترسی، کیفیت و پایداری اتصال و امنیت اطلاعات کاربر می‌تواند بهبود قابل ملاحظه‌ای داشته باشد. تبادل ترافیک داخلی نسبتا ارزان‌تر تمام می‌شود و این موضوع می‌تواند به کاهش تعرفه‌های اینترنت و افزایش نفوذ اینترنت پرسرعت در میان جمعیت کمک کند. در نهایت با آزاد شدن پهنای باند بین‌المللی که دیگر لازم نیست بخشی از ترافیک داخلی را پوشش دهد، سرعت و کیفیت دسترسی به سایت‌های خارجی نیز رشد خوبی خواهد داشت، هرچند فیلترینگ هوشمند و مدیریت دسترسی به محتوا همچنان پابرجا خواهد‌بود.

کارکردهای شبکه ملی اطلاعات

جالب است بدانیم طبق آمارها، سهم ترافیک داخلی به خارجی در سه سال اخیر از 10 درصد به 45 درصد رسیده و طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده تا پایان سال بیش از نیمی از ترافیک را شامل خواهد شد. همچنین بیش از 60 درصد از وبسایت‌های فارسی‌زبان روی سرورهای داخلی فعالیت می‌کنند و پیش‌بینی می‌شود این رقم به 80 درصد نیز برسد. در نتیجه، وجود یک بستر مطمئن برای ارائه خدماتی مانند دولت الکترونیک، آموزش از راه‌دور، بانکداری الکترونیک، چندرسانه‌ای و علمی در فضای داخلی کاملا احساس می‌شود. اتصال سازمان‌ها، نهادها و ارائه خدمات مالی و دولتی روی این شبکه به این معنی است که حتی در صورت قطع ارتباط شبکه اینترنت، ارائه خدمات در این قسمت‌ها متوقف نشده و از این نظر آسیب‌پذیری کشور در مقابل تهدیدات خارجی بسیار کاهش پیدا خواهد ‌کرد. در نهایت باید به امکان ارائه خدمات رمزنگاری و امضای دیجیتال اشاره کرد که در بستر این شبکه قابل ارائه است و می‌تواند در رونق بخشیدن به کسب و کارهای دیجیتال و رشد تجارت الکترونیک تاثیر ملموسی داشته باشد.

شبکه‌ای برای همه

آمریکا از نخستین کشورهایی بود که در دهه 90 طرح ایجاد یک شبکه ملی اطلاعات برای تضمین موقعیت این کشور را در زمینه فناوری ارتباطات و نیز ارائه خدمات عمومی و اختصاصی به مردم و سازمان‌ها اجرایی کرد. کشور کره جنوبی که بالاترین سرعت متوسط اتصال به اینترنت در جهان را دارد در دهه 90 طرح شبکه‌ ملی پرسرعت را اجرا کرده و کشورهای دیگری مانند چین و انگلستان هم هر یک بنا به نیازهای خود به گونه‌ای این طرح را در سرزمین خود عملیاتی کرده‌اند.

سرعت متوسط اتصال پایین اینترنت در ایران و مقایسه رتبه کشورمان در رده‌بندی‌های جهانی سال‌هاست یکی از شکایت‌های اصلی کاربران در ایران است، اما با راه‌اندازی شبکه ملی‌ اطلاعات، این اختلاف بسیار کاهش خواهد یافت و سرعت متوسط اتصال کاربران ایرانی به کشورهای پیشرفته نزدیک‌تر خواهد شد.

آینده‌ای پرسرعت‌تر

طبق شاخص‌های تعریف شده در شبکه ملی اطلاعات، ضریب نفوذ دسترسی به اینترنت پرسرعت خانگی که اکنون حدود 40 درصد است باید تا اردیبهشت سال آینده به 65 درصد بر مبنای خانوار برسد. در عین حال، متوسط سرعت دسترسی به اینترنت پهن‌باند ثابت که اکنون سه مگابیت بر ثانیه است تا تکمیل شدن این شبکه به پنج مگابیت بر ثانیه خواهد رسید. هرچند طبق برنامه اعلام شده این نهایت سرعت نیست و دسترسی کاربران ایرانی به پهنای‌باند 20 مگابیت بر ثانیه در این شبکه یکی از اهداف کمی درنظر گرفته‌شده برای آن به‌ شمار می‌رود. البته افزایش سرعت و کاهش تعرفه‌ها تنها در حوزه اتصال‌های ثابت نخواهد بود و مشترکان اینترنت همراه نیز از مزایای راه‌اندازی این شبکه برخوردار خواهند‌ شد.

همان‌طور که اشاره شد، 80 درصد سرمایه‌گذاری اجرایی شبکه ملی اطلاعات توسط بخش خصوصی تامین شده و اپراتورهای تلفن همراه هم به منظور افزایش سطح دسترسی کاربران موبایل به توسعه زیرساخت‌های مربوط اقدام کرده‌اند. با اجرایی شدن فاز سوم شبکه در بهار سال آینده ضریب نفوذ دسترسی به اینترنت همراه پهن‌باند به بیش از 40 درصد خواهد رسید و متوسط سرعت اتصال این کاربران 4مگابیت بر ثانیه خواهد‌ بود. انتقال ترافیک با استفاده از مراکز تبادل داده داخلی یا IXP، توسعه شبکه‌های تامین محتوا یا CDN با ارائه خدماتی مثل Livestream، VOD و IPTV، افزایش چند برابری سرعت دسترسی به سایت‌های داخلی و امکان تماشای مستقیم برنامه‌های ویدئویی داخلی و دسترسی به سرویس‌هایی مثل امضای الکترونیکی همراه برای خرید آنلاین همگی بخشی از قابلیت‌هایی است که با راه‌اندازی این شبکه در اختیار کاربران داخلی قرار
خواهند ‌گرفت.

جهانگیر نادرپور