مستندسازی به روایت شبکه مستند

مستند به عنوان گونه‌ای از فیلمسازی و حتی نوعی پژوهشگری بصری هم جذابیت‌های زیادی دارد هم طرفداران زیادی. چه بسیار جوانان و حتی نوجوانانی که علاقه‌مند به ساخت فیلم مستند هستند یا دوست دارند بدانند که یک فیلم مستند چگونه ساخته می‌شود و چه مراحلی را طی می‌کند، حتی بسیاری از مخاطبان این شبکه تمایل و درخواست دارند که مستندها و فیلم کوتاهی که ساختند از طریق این شبکه به نمایش درآید. همه این نیازها و مطالبات را به نوعی می‌توان در برنامه «نردبان» شبکه مستند جستجو کرد.

شبکه مستند سیما به عنوان یک شبکه تخصصی در زمینه تولید و نمایش آثار مستند، در برنامه زنده نردبان فیلم‌های مستند مردمی (غیر‌حرفه‌ای‌) و عکس‌های غیر‌حرفه‌ای مخاطبان شبکه را پخش می‌کند. در این برنامه آثار ارسالی شامل عکس و فیلم‌های مستند بعد از نمایش مورد نقد و بررسی کارشناسان برنامه قرار می‌گیرد و همچنین نظر و رأی بینندگان در مورد این آثار در برنامه اعلام می‌شود. در هر قسمت از این برنامه یک موضوع اصلی انتخاب می‌شود که درباره آن بحث و گفت‌وگو با کارشناسان صورت گرفته یا جوانب و ابعاد آن موضوع که بخشی از فرآیند مستندسازی است، به تصویر کشیده می‌شود مثلا در قسمت اخیر آن به موضوع کارگردانی پرداخته شد و از طریق گفت‌وگو با مستندسازان مطرح کشور مانند هادی آفریده که تعدادی از مستندهای او از همین شبکه پخش شد، درباره اصول و فوت و فن‌های کارگردانی یک اثر مستند صحبت شد. ضمن این‌که با حضور او، مستند یکی از کارگردان‌های جوان مورد نقد و بررسی قرار گرفت. نکاتی که هادی آفریده در این برنامه بیان کرد حاوی پیام‌های آموزشی مفید در زمینه مستند‌سازی بود که می‌توانست برای علاقه‌مندان این حوزه درس‌های خوبی داشته باشد. نردبان برنامه‌ای است که مستند‌سازی را آموزش می‌دهد و هم فرصتی است تا مستندسازان جوان و ناشناخته و البته با استعداد بتوانند آثار خود را در معرض نمایش قرار دهند و شاید از همه مهم‌تر این برنامه علاقه به مستند‌سازی را در مخاطبان مستعد برمی‌انگیزاند. کارکرد این برنامه مصداق آن ضرب‌المثلی است که به جای ماهی دادن ماهیگیری را یاد می‌دهد. با تماشای این برنامه چه بسا خیلی از مخاطبان دوربین‌های دستی و خانگی خود را بردارند و از یک موضوع جذاب مستند بسازند. دست‌کم نگاه و نظر آنها به محیط اطراف تغییر می‌کند و چه‌بسا از چشم یک مستند‌ساز با ویژگی‌های حرفه‌ای‌اش به محیط اطراف توجه می‌کنند. در قسمت اخیر این برنامه با موضوع «فرق مستند با گزارش تصویری چیست؟» بحث‌های خوبی صورت گرفت و کارشناس مهمان به نکات کاربردی و آموزشی خوبی برای تمایز نگاه یک مستند‌ساز با یک گزارشگر خبری و حتی مردم عادی اشاره کرد. تماشای این برنامه حتی اگر میل و علاقه به مستند‌سازی را در مخاطب ایجاد نکند، او را به یک تماشاگر حرفه‌ای فیلم‌های مستند بدل می‌کند و طبیعتا امکان لذت بردن بیشتر از تماشای مستند را تضمین می‌کند. ساختار خود برنامه هم تنوع خوبی دارد و فارغ از اجرای صمیمی و خوب الهام عادی که تهیه‌کننده این برنامه هم هست مخاطب دچار خستگی و کسالت نمی‌شود.

نردبان می‌توان حلقه وصل شبکه مستند و علاقه‌مندان مستندسازی شود تا آنها از طریق این برنامه هم مستند‌سازی را بیاموزند یا دست‌کم با رمز و رازهای آن آشنا شوند و هم به شبکه مستند کمک کند تا با بازشناسی و تربیت این استعدادهای جدید، برنامه‌های خود را با پخش مستندهای آنان در آینده غنی‌تر کند. به عبارت دیگر نردبان و تولید برنامه‌های مشابه می‌تواند به نردبان خود شبکه مستند بدل شود تا هم بر تعداد مخاطبان خود بیفزاید و هم در رشد و توسعه مستند‌سازی در کشور موثر باشد. ضمن این‌که این برنامه ظرفیت خوبی برای طرح مسائل بیشتری از سینمای مستند را دارد که می‌توان به آن پرداخت.

سید رضا صائمی