چالش موزه‌ها در شهر موزه‌ها

به گزارش جام‌جم ، امسال نیز به‌رسم سال‌های گذشته و همزمان با هفتادمین سالگرد تاسیس موسسه موزه‌های ایران (ایکوم) موزه‌های برتر ایران معرفی شدند. در این میان شاید نکته غافلگیرکننده این انتخاب برای تبریزی که خود را با عنوان «شهر موزه‌ها» نیز معرفی می‌کند، انتخاب تنها یک موزه از این شهر به عنوان موزه برتر کشوری بود، طوری که فقط موزه شهر و شهرداری تبریز از بین موزه‌های این شهر در بخش موزه‌های دولتی متوسط، به عنوان موزه برتر تشخیص داده شده است.

این درحالی است که موزه‌های متعدد دولتی و خصوصی در تبریز فعالیت می‌کنند که شمار آنها به حدود 21 موزه می‌رسد و برخی مقامات شهر تبریز اعلام کرده‌اند که می‌خواهند شمار موزه‌های تبریز را به دو برابر افزایش دهند. با این حال سایه بی‌کیفیتی و توسعه یک‌بعدی و کمی موزه‌های تبریز بر سر این شهر سنگینی می‌کند.

موزه‌های تبریز بدون هدف

در این باره، استاد باستان‌شناسی دانشگاه هنر اسلامی تبریز با اشاره به این که در رشد کمی موزه‌های تبریز، هدف‌گذاری درستی صورت نگرفته است، می‌گوید: در کنار رشد کمی و تعداد بالای موزه‌ها در تبریز به تنها چیزی که اهمیت داده نشده، کیفیت و غنای موزه‌هاست موضوعی که سبب شده به لحاظ کیفی از استانداردهای ملی و جهانی فاصله داشته باشیم و در این نوع از انتخاب‌ها نیز نتوانیم با موزه‌های دیگر ایران رقابت کنیم.

بهرام آجرلو با بیان این که در سال‌های گذشته تنها چیزی که برای دست‌اندرکاران مهم بوده، فقط افتتاح موزه‌های متعدد با اسامی دهن پرکن بوده است، در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: کمبود نیروی متخصص در زمینه راه‌اندازی، تکمیل و نگهداری موزه‌ها و نبود توجیه مناسب برای افتتاح این موزه‌ها باعث شده است که کمبودهای زیادی در این زمینه وجود داشته باشد.

وی با اشاره به این که بیشتر موزه‌های تبریز شایسته عنوان نمایشگاه هستند تا موزه و عناصری مانند آموزش و پژوهش در این موزه‌ها نادیده انگاشته شده است، عنوان می‌کند: به استتثنای موزه آذربایجان که تا 50 درصد با اهداف جهانی و استانداردهای بین‌المللی منطبق است، بقیه موزه‌ها بدون هدف تاسیس شده‌اند و نمی‌توانند نقش آموزشی خود را برای ارتقای فرهنگ و دانش جامعه ایفا کنند.

آجرلو یادآور می‌شود: موزه‌ها در تمام دنیا به صورت مردمی اداره و جزو مطالبات مردمی محسوب می‌شوند، اما در ایران اگر حمایت‌های دولتی از موزه‌ها قطع شود این مکان‌ها حتی توانایی پرداخت قبوض آب و برق خود را نیز نخواهند داشت و خیلی زود ورشکسته می‌شوند.

تلاش شهرداری برای رشد کمی و کیفی موزه‌ها

در همین حال، سرپرست سازمان توسعه گردشگری شهرداری تبریز که مسئولیت موزه‌های زیرمجموعه شهرداری تبریز از جمله موزه برتر شهر و شهرداری را به عهده دارد نیز بیشتر موزه‌های تبریز را شایسته انتخاب توسط ایکوم می‌داند و از تلاش شهرداری برای افزایش کمی و کیفی موزه‌های تبریز سخن به میان می‌آورد.

رضا خلیلی می‌افزاید: سال گذشته موزه ادبی استاد شهریار توسط ایکوم انتخاب شده بود و این موضوع نشان‌دهنده رشد کیفی موزه‌هایی است که در سال‌های گذشته توسط شهرداری راه‌اندازی شده است.

وی یادآور می‌شود: اگر هم‌اکنون شاهد توسعه کمی و کیفی موزه‌ها در تبریز هستیم، به دلیل ظرفیت‌هایی است که تبریز از نظر فرهنگی و تاریخی در کشور دارد و کمتر شهری غیر از تهران می‌تواند در این زمینه با تبریز رقابت کند. برای نمونه از نظر تعداد موزه‌ها به همراه شیراز در رده دوم کشور هستیم و شهرداری تبریز به همراه شهرداری‌های تهران و اصفهان تنها نهادهای مدیریت شهری هستند که در کشور موزه‌داری می‌کنند.

خلیلی با بیان این که در این زمینه نیز شهرداری تبریز با داشتن پنج موزه بعد از تهران، بیشترین موزه‌ها را دارد و قصد داریم برای سال 2018 این تعداد را تا دو برابر افزایش دهیم، می‌گوید: در این زمینه حاضر به سرمایه‌گذاری و همکاری با مردم و مجموعه‌داران بخش خصوصی هستیم و در کنار آن اولین موزه آتش‌نشانی کشور و پارک موزه دفاع مقدس نیز در تبریز افتتاح می‌شود.

سرپرست سازمان توسعه گردشگری شهرداری تبریز همچنین نبود دقت در ارائه ویژگی‌های موزه‌های تبریز را دلیل انتخاب نشدن دانسته و خاطرنشان می‌کند: متاسفانه شاهد هستیم که دقت و زمان کافی برای این نوع فعالیت‌ها وجود ندارد و بعضا به دلایل مختلف از جمله نبود نیروی متخصص، سهل‌انگاری‌هایی را در این زمینه شاهد هستیم.

موزه‌های تبریز بی‌کیفیت نیست

مسئول موزه‌های استان در اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی اعتقادی به پایین بودن کیفیت موزه‌های این استان ندارد.

مهدی بزار دستفروش در گفت‌وگو با جام‌جم و در واکنش به این موضوع که پایین بودن کیفیت موزه‌های استان مانع انتخاب آنها به عنوان موزه برتر کشور شده است، می‌گوید: انتخاب شدن یا نشدن، دلیل کیفیت یک موزه یا پایین بودن کیفیت آن نیست و مواردی مانند ارائه نامناسب یا شرکت کردن در بخش‌های نامناسب می‌تواند دلیل انتخاب نشدن موزه‌های استان باشد. برای نمونه برخی موزه‌ها در شاخص‌هایی شرکت می‌کنند که نمی‌توانند امتیازهای لازم را کسب کنند یا کم‌لطفی داوران نیز باعث می‌شود که کیفیت موزه‌های تبریز دیده نشود.

وی با تاکید بر این که موزه‌های تبریز چیزی از موزه‌های انتخاب شده در شهرهایی مانند اصفهان و شیراز کم ندارد، می‌افزاید: گذشته از موزه‌های تبریز، موزه‌ای مانند موزه ایلخانی مراغه یکی از موزه‌های بدون رقیب در موضوع تخصصی خود است و هیچ توجیهی برای انتخاب نشدن این موزه وجود ندارد.

علی فرهاد - جام‌جم تبریز