آشفته بازار «پرستاری» در منزل

مخاطب آنها هم خانواده‌هایی هستند که به هر دلیل نمی‌توانند از عضو سالمند و بیمار خانواده خود مراقبت کنند و به‌ناچار نیاز به پرستار خانگی پیدا کرده‌اند.

بدی قضیه اینجاست که خیلی از پرستاران اعزام شده از سوی این مراکز غیرقانونی، آموزش لازم را ندیده‌اند و تخصصی برای مراقبت و پرستاری در منزل ندارند. حتی احتمالا در لابه‌لای خبرها هم خوانده‌اید که برخی از این پرستاران خانگی، خلافکار از آب درمی‌آیند.

آشفته‌بازار خدمات پرستاری در منزل و نبود نظارت بر مراکز ارائه‌کننده این خدمات باعث شده تعداد این مراکز غیرمجاز، رشدی قارچ‌گونه داشته باشد و مردم هم از روی ناچاری، مجبورند بین گزینه‌های موجود، یکی را از سر شانس و تقدیر انتخاب کنند.

فقط ثبت شرکت دارند والسلام!

خودشان را بزرگ‌ترین مرکز ارائه‌کننده خدمات پرستاری در منزل معرفی می‌کنند. دفتر اصلی آنها معمولا حوالی خیابان فردوسی تهران است، اما در شش نقطه دیگر تهران هم دفتر نمایندگی دارند. وقتی از کارکنان یک موسسه پرستاری در منزل می‌پرسیم آیا مجوزی هم از طرف وزارت بهداشت گرفته‌ای، یکی از آنها با اعتماد به نفس تاکید دارد که نیاز به مجوز از وزارت بهداشت نیست، چون از قوه قضاییه مجوز داریم.

پیگیر ماجرا که می‌شویم می‌فهمیم منظورشان از مجوز قوه قضاییه، همان مجوز ثبت شرکت‌ هاست. درواقع، این شرکت‌های خدماتی با ثبت یک شرکت و بدون دریافت مجوز فعالیت قانونی از وزارت بهداشت به ارائه خدمات پرستاری در منزل می‌پردازند و نیازی هم نمی‌بینند به هیچ نهادی پاسخگو باشند.

تعرفه این شرکت هم بسیار متغیر است. حداقل قیمتی که این شرکت برای مراقبت شبانه‌روزی از یک سالمند پیشنهاد می‌دهد، یک میلیون و 600 هزار تومان است.

موسسه دیگری که آن هم آوازه تبلیغاتش پیچیده، دفتر اصلی‌اش در میدان هفت‌تیر تهران است و پنج شعبه فعال دیگر نیز در نقاط مختلف پایتخت دارد. این موسسه هم که مجوز از وزارت بهداشت ندارد، برای اعزام یک نیروی مراقب مرد از ساعت 9 صبح تا 5 بعد از ظهر، مبلغ یک میلیون و 300 هزار تومان پیشنهاد می‌دهد.

البته اگر بیمار، پرخاشگری داشته باشد، مراقبت‌های دارویی بخواهد یا به بی‌اختیاری ادرار و مدفوع مبتلا باشد، قیمت‌های این شرکت هم بالاتر می‌رود.

استثمار پرستاران اعزامی

موسسه دیگری که در خیابان رسالت کار می‌کند، نرخ ساعتی کار پرستار در منزل را 8000 تومان اعلام می‌کند. به قول یکی از کارکنان این موسسه، دیگر کسی با کمتر از این قیمت، حاضر نیست به خانه شما بیاید، چون پول کرایه تاکسی‌اش هم درنمی‌آید. می‌پرسم آیا پرستار تحصیلکرده دانشگاهی هم دارید؟ می‌گوید این پرستارها با قیمتی زیر سه میلیون تومان در ماه حاضر نیستند به خانه شما بیایند و البته اغلب به منزل بیمارانی اعزام می‌شوند که نیاز به مراقبت دارویی و درمانی حرفه‌ای دارند. داستان نداشتن مجوز قانونی، شامل این موسسه هم می‌شود، اما به قول خودشان، سال‌هاست که مثل بقیه موسسه‌ها، با همین رویه کار کرده‌اند و هیچ مشکلی هم تاکنون پیش نیامده است.

تمام مبالغ و تعرفه‌های رنگارنگی هم که اعلام شد، حداقل 30 درصد آن به موسسه خواهد رسید، البته اگر موسسه اعزام پرستار به منزل، بخواهد انصاف را رعایت کند و بیشتر از این درصد نگیرد. در حقیقت، سود اصلی این کار به جیب این موسسات غیرمجاز می‌رود و آنها از تنگدستی نیروهایشان که نیاز به حمایت جدی دولت دارند، به بدترین شکل سوءاستفاده می‌کنند.

خیلی از این افراد که به عنوان پرستار به منزل اعزام می‌شوند، از طبقات نیازمند جامعه هستند که توسط این شرکت‌ها استثمار می‌شوند. بماند که معدودی از آنها هم ناخلف از آب درمی‌آیند و شنیده شده که تخلفات مالی و غیرمالی هم از آنها سرزده است. اگرچه مسئولان این شرکت‌ها اذعان دارند که آنها همواره آدم‌های مطمئنی را برای پرستاری در منزل اعزام می‌کنند، اما در صورت بروز کوچک‌ترین مشکلی، مثلا دزدی از منزل، این شرکت‌ها پاسخگوی خانواده‌های بیمار نیستند.

البته برخی از این شرکت‌ها که حرفه‌ای‌تر شده‌اند، از پرستاران اعزام شده به منزل، چک‌های تضمینی یا معرف می‌خواهند تا بعدها بتوانند پاسخگوی مشکلات احتمالی باشند، اما بسیاری از موسسات هم چنین قوانین سختگیرانه‌ای را ندارند.

ریشه تخلف‌ها را می‌خشکانیم

وزارت بهداشت، متولی اصلی نظام سلامت است و بنابراین انتظار می‌رود این وزارتخانه با هر تخلفی که با جان و سلامت مردم بازی می‌کند، بشدت مقابله کند. احمد نجاتیان، مدیرکل دفتر ارتقای سلامت،خدمات بالینی و پرستاری معاونت پرستاری وزارت بهداشت در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید دارد: ساماندهی بحث پرستاری در منزل، یکی از برنامه‌های جدی وزارت بهداشت است.

نجاتیان قبول دارد که حضور بسیاری از مراکز غیرمجاز ارائه خدمات پرستاری در منزل باعث شده که عده‌ای با نام پرستار، وارد خانه‌های مردم شوند، در حالی که خیلی از آنها اصلا پرستار نیستند و نحوه مراقبت از بیمار، کودک و سالمند را نمی‌دانند.

این مقام مسئول، تاکید می‌کند که در سال آینده، نظارت دقیقی بر مجوز مراکز ارائه این خدمات اعمال می‌شود و قطعا در سال 95 با مراکز بدون مجوز، برخورد قانونی خواهد شد.

اگر بپذیریم این وعده نجاتیان در سال 95 محقق می‌شود و با مراکز بی‌مجوز برخورد خواهد شد، اما باز هم مشکل اختلاف شدید تعرفه خدمات پرستاری در منزل، مشکل دیگری است که شاید مضرات آن دست‌کمی از جولان مراکز غیرمجاز، نداشته باشد. مثلا تعرفه یک ساعت مراقبت از یک سالمند در شمال شهر تهران با جنوب شهر، از زمین تا آسمان با یکدیگر فرق دارد. به تعبیر دیگر، اصلا تعرفه دقیقی در این حوزه نداریم و هرکس بنا به میل شخصی خودش، تعرفه خدمات پرستاری در منزل را تعیین می‌کند.

نجاتیان وعده می‌دهد که در سال آینده، این اختلاف تعرفه خدمات پرستاری در منزل هم حذف خواهد شد و با نظارت بیشتر، نرخ تعرفه در داخل هر شهر، یکسان خواهد شد. آن طور که این مقام مسئول آمار می‌دهد، هم‌اکنون به ازای هر 350 تا 400 هزار نفر، یک مرکز مجوزدار قانونی برای ارائه خدمات پرستاری در منزل وجود دارد که البته برخی از این مراکز مجاز، غیرفعال هستند. در مقابل نیز چند برابر مراکز مجوزدار، مراکز غیرمجاز داریم که جز به خودشان، به نهاد دیگری پاسخگو نیستند.

افزایش شرکت‌های قانونی

این که اغلب شرکت‌های پرستاری در منزل، ادعا می‌کنند که از قوه قضاییه مجوز گرفته‌اند، از نگاه دکتر یعقوب جعفری، عضو شورای عالی نظام پرستاری ایران، استدلال بسیار غلط و مضحکی است. جعفری در گفت‌وگو با جام‌جم تصریح می‌کند: متولی اصلی نظام سلامت، وزارت بهداشت است و هرکس که می‌خواهد خدمات درمانی و مراقبتی به مردم ارائه کند، باید از این وزارتخانه مجوز داشته باشد.

از نگاه این مقام مسئول، هرقدر مجوزهای بیشتری به شرکت‌های مشاوره، مراقبتی و پرستاری که سابقه علمی دارند داده شود، به همان میزان نیز اعتماد مردم به این مراکز بیشتر می‌شود: «وقتی مردم احساس کنند خدمات پرستاری در منزل که از سوی شرکت‌های قانونی ارائه می‌شود، تحت نظارت وزارت بهداشت است، گزینه‌های بیشتر و منطقی تری برای انتخاب خواهند داشت.»

نکته دیگری که جعفری از آن به عنوان مساله‌ای حیاتی یاد می‌کند، استفاده از پرستاران تحصیلکرده برای اعزام به منزل بیماران است، نه این که هر فردی بدون تائید صلاحیت علمی یا اخلاقی، وارد خانه‌های مردم شود و از سر جمع گفته‌های این مسئولان می‌شود نتیجه گرفت در شرایطی که به گفته مسئولان سازمان نظام پرستاری، 14 هزار پرستار ایرانی، عطای کار پرستاری را به لقایش بخشیده‌اند، سروسامان دادن به بازار بی‌حساب و کتاب خدمات پرستاری در منزل، می‌تواند فرصت اشتغال جدیدی را به روی پرستاران بیکار مانده بگشاید.

امین جلالوند - جامعه