کو آن که بر خدمات پرستاری خانگی نظارت کند؟

جام جم سرا:
افشین که پدرش مدت‌ها بیمار بود و نیاز به مراقبت دایمی داشت، تجربه‌های خوبی از سپردن پدرش به دست پرستاران نداشته. او درباره بی‌مسوولیتی مراقبان و شرکت‌هایی که پرستارها را به خانه او فرستاده بودند، می‌گوید: «بارها درخواست پرستار از شرکت‌های مختلف کردم و هر بار مشکلی پیش آمد تا در نهایت، خودم تصمیم گرفتم کنار پدرم بمانم و از او مراقبت کنم. در حالی که هیچ‌کدام از شرکت‌ها هیچ‌گونه مسوولیتی در قبال پرستاری که می‌فرستادند، نداشتند و به شکایت ما رسیدگی نمی‌کردند.» او درباره مشکلاتی که پرستارها ایجاد کرده بودند، می‌گوید: «اغلب پرستارهای پدرم مرد بودند. یکی از آنها غذایی را که باید به پدرم می‌داد، خودش می‌خورد و به پدرم دستمال کاغذی می‌خوراند تا معده‌اش را پر کند. تا مدت‌ها نمی‌دانستم چه‌کار می‌کند و وقتی اتفاقی متوجه موضوع شدم، اخراجش کردم. اما در نهایت شگفتی، شرکتی که او را فرستاده بود، هیچ مسوولیتی نپذیرفت و گفت به ما هیچ ارتباطی ندارد. یکی دیگر از شرکت‌ها پرستاری فرستاد که مشکل اخلاقی داشت و یک بار، خواسته به خانه یکی از همسایه‌هایمان ورود کند. زن همسایه در یکی از اتاق‌ها را روی خودش قفل کرده و همسرش را خبر کرده و او به‌موقع رسیده بود. اما باز هم وقتی به شرکت اعتراض کردیم، تنها گفتند ما کاری از دستمان برنمی‌آید، فقط می‌توانیم ضامن پرستار را به شما معرفی کنیم و خودتان هر کاری خواستید بکنید.»

افشین می‌افزاید: «یکی دیگر از پرستارها، قرص‌های پدرم را اشتباه می‌داد و حتی آنها را یک‌جا و خارج از ساعت معینشان به خورد او می‌داد. من هم می‌آمدم و می‌دیدم قرص‌ها مصرف شده و فکر می‌کردم کارش را انجام داده تا بعد متوجه شدم هر طور که دلش می‌خواسته، قرص‌ها را انتخاب می‌کرده تا بسته‌ها خالی شود. یکی دیگر از پرستارها خانه را محل ملاقات زن دومش کرده بود. من نمی‌دانستم او زن دیگری هم دارد و وقتی همسر اولش تماس گرفت و خواهش کرد که از او بخواهم به خانه برگردد، متوجه ماجرا شدم. این موارد چندین بار تکرار شد و هر بار شرکت‌ها هیچ مسوولیتی نمی‌پذیرفتند و از سر خودشان باز می‌کردند.»

افشین درباره نظارت شرکت‌ها روی پرستاران می‌گوید: «روزهای اول که شرکت آنها را زیر نظر دارد و از ما می‌پرسد که راضی هستیم یا نه، آنها کارشان را خوب انجام می‌دهند و سنگ‌تمام می‌گذارند. اما بعد که می‌گوییم همین پرستار را می‌خواهیم، از این‌رو به آن‌رو می‌شوند و هر کاری دلشان می‌خواهد، می‌کنند. چون می‌دانند دیگر کار را گرفته‌اند و در ضمن هیچ ضمانت اجرایی در کار نیست. این شرکت‌ها اغلب مدعی مجوز بهزیستی و شماره ثبت و قرارداد معتبر هستند اما در عمل هیچ مسوولیتی ندارند.»

اعظم هم چند سالی است برای مادرش پرستار خانگی استخدام می‌کند. گرچه به اندازه افشین بدشانس نبوده، اما او هم از وضعیت اخلاقی و حرفه‌ای این پرستاران رضایت ندارد. او می‌گوید: «اغلب این افراد هیچ آموزشی ندیده‌اند و اسم‌شان اصلا نباید پرستار باشد. اینها نهایتا می‌توانند همدم بیمار باشند، چون چیزی از شرایط نگهداری از بیمار نمی‌دانند و هیچ مهارتی ندارند. حتی یک مراقب ساده هم باید موارد ابتدایی را آموزش دیده باشد. تجربه ما در استفاده از چند نفر از این پرستارها، نشان داده بعضی از آنها خودشان سالخورده و بیمار هستند و نیاز به مراقبت دارند. بعضی دیگر هم مشکلات اخلاقی دارند، مثلا یکی از پرستارهای مادرم تریاکی بود و هر وقت دلش می‌خواست در حیاط خانه مشغول مصرف می‌شد و خودش همیشه بیمار بود. خوشبختانه از یکی از پرستارها راضی بودیم و نگهش داشتیم. او از همسرش جدا شده و جز خانه مادرم، جایی برای ماندن ندارد و 24ساعته آنجاست.»

مراقبت از بیمار با نام پرستار اما بدون تخصص، این‌روزها بسیار رایج است و شرکت‌های زیادی این خدمات را ارایه می‌کنند. در تماس با چند شرکت، مشخص شد حدود هزینه دریافتی آنها 800هزارتومان برای مراقبت از صبح تا عصر و بین یک‌میلیون‌و200هزارتومان تا یک‌میلیون‌و800هزارتومان برای مراقبت شبانه‌‌روزی است.

یکی از شرکت‌های خدمات پرستاری و مراقبت در منزل در محله صادقیه تهران، درباره شرایط نیروهای شرکت می‌گوید: «هر کدام از این افراد، پنج‌میلیون‌تومان سفته و دوتا معرف پیش ما دارند. بی‌رودربایستی به شما می‌گویم این قشر تحصیلکرده و ماهر نیستند، اما هر مساله‌ای پیش بیاید، شرکت مسوولیت دارد. شما اگر پرستار یا بهیار می‌خواهید، باید حداقل سه‌میلیون‌تومان هزینه کنید. اینها فقط مراقب هستند. البته ما سعی می‌کنیم غربالگری کنیم و بهترین افراد را استخدام کنیم. ما پرستاری می‌فرستیم که 13سال است با ما همکاری دارد. فقط به مشتری‌هایمان می‌گوییم نقدینگی و طلا را دم دست نگه ندارند و ما ضمانت نمی‌کنیم، ولی در مورد وسایل خانه شرکت تضمین می‌دهد. من به شما قول می‌دهم که طرف حساب‌تان شرکت است، نه نیرو.»
پاسخگوی این شرکت که خود مدعی مجوز بهزیستی است، می‌گوید: «الان شرکت‌های زیادی هستند که آگهی زده‌اند و مدعی‌اند که مجوز بهزیستی دارند. شما باید شرکت معتبر انتخاب کنید.»

پاسخگوی یکی دیگر از شرکت‌های خدمات پرستار خانگی، درباره تضمین شرکت در قبال مشتری و اتفاقات احتمالی، راه دیگری پیش پای مشتری می‌گذارد. او از اعتماد به قرارداد صحبت می‌کند و می‌گوید: «شاید جایی اتفاقی افتاده باشد اما همه را با یک چشم نباید دید.

قبل از قرارداد، شخص برای مصاحبه پیش شما می‌آید، او را می‌بینید و توقعات‌تان را می‌گویید. بعد اگر خواستید قرارداد می‌بندیم. قراردادی که با شما می‌بندیم، کاملا قانونی است و شما حق و حقوق خودتان را دارید.» او توضیح بیشتری درباره مفاد قرارداد نمی‌دهد.

در شرایطی که اغلب شرکت‌ها در تبلیغاتشان بر مجوز و شماره ثبت خود تاکید می‌کنند، مشخص نیست این مجوزها از کدام نهاد صادر شده است. در آخرین روز بهمن سال گذشته بود که حسن قاضی‌زاده‌هاشمی، وزیر بهداشت در مراسم معارفه معاون پرستاری وزارت بهداشت، از معضل پرستارهای خانگی با دل پری صحبت کرد و گفت: «باید در انتخاب پرستارانی که در قالب مراقبت در منزل انتخاب می‌شوند، دقت کرد چراکه ناموس و خانواده بیماران را در اختیار آنها می‌گذاریم. آنچه دیده‌ام در این حوزه فقط زشتی بوده و هیچ‌کدام پرستار نبودند؛ پرستارنماهایی بوده‌اند یا نیروهای خدمتی که 50درصد آنها سابقه دستگیری و زندان داشته‌اند و یک دوره کوتاه یک تا سه‌ماهه دیده‌اند و برای مراقبت به منازل فرستاده می‌شوند. این داستان نیست، واقعیت است و باید در دادن این مجوزها بازنگری و اصلاح شود.»

از طرف دیگر، سازمان بهزیستی هم پیش از این، در برابر ادعای شرکت‌هایی که می‌گویند از بهزیستی مجوز گرفته‌اند، واکنش نشان داده بود. یحیی سخنگویی معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی در مردادماه سال گذشته، گفته بود سازمان بهزیستی ارایه‌کننده مجوز به مراکز خدمات پرستاری نیست و تنها در زمینه خدمات توانبخشی به مددجویان خود ارایه خدمت رایگان می‌کند. او تاکید کرده بود به هیچ‌وجه ادعای مراکز خدمات پرستاری که اعلام می‌کنند از سازمان بهزیستی مجوز دریافت کرده‌اند، درست نیست چرا که وزارت بهداشت ارایه‌کننده مجوز به مراکز خدمات پرستاری است.

در میان آیین‌نامه‌های وزارت بهداشت، «آیین‌نامه تاسیس مرکز مشاوره و ارایه خدمات پرستاری» در سال 78 به امضای محمد فرهادی وزیر وقت رسیده است. طبق این آیین‌نامه، معاونت درمان دانشگاه‌های علوم پزشکی اختیار صدور پروانه تاسیس مرکز به واجدان شرایط را دارند اما ضرورت استفاده از نیروهای متخصص پرستاری و بهیاری و کمک‌بهیاری، در آن ذکر شده و هیچ بندی به امکان به‌کارگیری مراقبان غیرمتخصص اشاره نمی‌کند. موسس و رییس مرکز باید پرستار باشند. پرسنل شامل پرستاران با تخصص‌های مختلف، بهیاران و کمک‌بهیاران و بخش پشتیبانی هستند. تمامی پرسنل باید گواهی عدم سوء‌پیشینه کیفری و گواهی انجام خدمات قانونی داشته باشند.

در آیین‌نامه «ضوابط تاسیس مرکز خدمات و مراقبت‌های بالینی در منزل» وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هم، نیروها شامل گروه پزشکی (پزشک عمومی و متخصصان رشته‌های مختلف بالینی)، گروه پیراپزشکی (پرستار، ماما، فیزیوتراپ و تمامی واجدان حرف پیراپزشکی که به نحوی در پیشگیری، تشخیص، درمان و توان‌بخشی دخالت دارند) و گروه پشتیبانی در نظر گرفته شده‌اند و موسس مرکز باید پزشک باشد. با وجود این ضوابط، نظارتی بر شرکت‌های خدمات پرستاری و مراقبت در منزل وجود ندارد. آنها برای کاهش هزینه‌ها از نیروهای غیرمتخصص استفاده می‌کنند و ضمانتی در برابر تخلفات آنها برای مشتری ندارند.(مینا عینی‌فر/شرق)

*انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی در «جام جم سرا» لزوما به معنای تایید یا رد محتوای آن نیست و صرفاً به قصد اطلاع کاربران بازنشر می‌شود.