سرقت‌های بزرگ از موزه‌های کوچک

به گزارش جام جم آنلاین، بسیاری از ما فکر می‌کنیم فقط اشیایی که در موزه‌های دولتی و تحت نظارت سازمان‌های رسمی ‌و دولتی هستند،با اهمیت و قیمتی بشمار می‌روند در صورتی که این فکر اشتباه و خلاف واقعیت است.

مهم نیست آثار در کدام موزه رسمی ‌یا خصوصی باشد مهم این است که همه آثار بخشی از تاریخ ما را می‌سازد.

همه آنها قسمتی از فرهنگ یک ملت هستند. لازم نیست یک شیء تاریخی توسط گروهی از سارقان پیشرفته با برنامه ریزی‌های چندین ماهه و طرح‌های پیشرفته مانند فیلم‌های‌ هالیوودی از موزه‌های مشهور با درجه امنیتی بالا به سرقت برود تا ما را نگران کند.

شاید در بسیاری موارد اشیایی که در موزه‌های خصوصی و با امنیت بسیار پایین نگهداری می‌شود، ارزش و قدمت بیشتری داشته باشد که بهترین شکار برای سارقان اشیای عتیقه هستند.

بحث ما میزان قیمت و قدمت اشیای نگهداری شده در موزه‌ها نیست بلکه بحث بر سر سرقت‌هایی است که توسط سارقان از موزه‌های کوچک صورت می‌گیرد.

مگر نه این‌که همه اشیای تاریخی برای فرهنگ و جامعه ما با اهمیت است؟ مگر نه این‌که در هر یک از این آثار گوشه‌ای از فرهنگ یک ملت نقش بسته است؟

پس چرا در موزه‌های ما تا این حد نکات امنیتی کم رعایت می‌شود و براحتی اشیا دزدیده می‌شود؟ در سال‌های اخیر شاهد نمونه‌های زیادی از سرقت موزه‌های کوچک و خصوصی در شهر‌های مختلف کشور بودیم که آخرین سرقت در موزه عروسک‌های ملل رخ داد.

موزه عروسک‌های ملل

قصه‌ «دزد عروسک‌ها» را تا امروز فقط در فیلم سینمایی بچگی‌مان شنیده بودیم، قصه‌ای که در کودکی هرچند ترس به دل‌مان راه می‌داد که مراقب اسباب بازی‌های خود بخصوص عروسک‌ها باشیم.

و حالا خبر از سرقت 100 عروسک آن ‌هم از موزه‌ای در تهران رسیده است،‌ سرقتی که نمی‌توان برایش قیمت گذاشت.

«موزه‌ عروسک ملل» برای دومین بار این داستان تلخ سرقت را به جان می‌خرد و عروسک‌هایش مدت‌هاست از ترس دزدان آرامش ندارند. موزه‌ای که مدت‌ها میزبان عروسک‌های دست‌ساز اجدادمان بود، حالا تقریبا خالی است.

عروسک‌ها چگونه سرقت شد

این دومین سرقت از موزه‌ عروسک‌های ملل است! نخستین آن سال گذشته و دومی‌، دوم بهمن اتفاق افتاد.

علی گلشن، مدیر موزه عروسک‌های ملل، داستان سرقت را این‌طور تعریف می‌کند: پنجشنبه (یکم بهمن) تا ساعت 9 شب در موزه برنامه داشتیم.

صبح جمعه پس از ورود به موزه متوجه به‌هم ریختگی موزه شدیم. سارقان تمام درهای موزه را شکسته و کل موزه را به هم ریخته بودند.

درهای فلزی و قفل‌های کتابی موزه را با دستگاه بریده و تمام درهای چوبی را شکسته بودند. ویترین‌ها را به‌هم ریخته و بسیاری از عروسک‌های مجموعه را دزدیده بودند.

وی با اشاره به سرقت برخی از ابزار موزه مانند ویدئو ‌پروجکشن، دوربین فیلمبرداری و دوربین عکاسی ادامه می‌دهد: خسارت‌هایی که به درها وارد کرده‌اند، چیزی حدود هشت میلیون برآورد شده است، اما در کنار آن اشیا، بیش از 100 عروسک نیز از فروشگاه و مجموعه موزه دزدیده شده است.»

او با بیان این‌که موزه‌ عروسک‌های ملل، بیمه سرقت و دوربین مداربسته ندارد،‌ عروسک‌های دزدیده شده از این مجموعه را قابل قیمت‌گذاری نمی‌داند و می‌گوید:‌ در مجموعه عروسک‌های سرقت‌شده، نمونه‌هایی با قدمت بالای 50 سال وجود داشت که منحصر به‌فرد بودند.

سال گذشته هم برای نخستین‌بار کابوس سرقت، سراغ «عروسک‌های ملل» رفت، در آن زمان حدود 14 میلیون تومان خسارت به موزه وارد شد.

علاوه بر ویدئو‌ پروجکشن، کامپیوتر و وسایل شخصی مسئولان موزه، عروسک‌های امانی فروشگاه موزه و بخشی از پارچه‌های دستباف و عتیقه که برای یک نمایشگاه به موزه آورده شده بود، نیز سرقت شدند.

مدیر موزه عروسک‌های ملل با اشاره به این‌که آن زمان هم سرقت را به سازمان میراث فرهنگی اعلام کرده‌اند، بیان کرد: ما از سازمان میراث فرهنگی و اداره کل میراث فرهنگی استان تهران انتظار کمک داشتیم؛ کمکی که آنها قولش را داده بودند.

«موزه عروسک‌های ملل» سال گذشته در دو شاخص به‌عنوان «موزه برتر کشور» انتخاب شد. پس از آن قرار شد سازمان میراث فرهنگی حدود 50 میلیون تومان را برای کمک به این موزه اختصاص دهد.

این مبلغ در اختیار اداره کل میراث فرهنگی تهران قرار گرفت و قرار شد ما‌به‌ازای تجهیزات موزه در اختیار موزه قرار بگیرد.

چندین‌بار کارشناسان این اداره برای تهیه فهرست تجهیزات لازم از موزه بازدید کردند، اما بازدیدها هربار بی‌نتیجه بودند.

این در حالی‌است که هربار در پاسخ به پیگیری‌ها گفته می‌شد که مبلغ آماده و حتی به امضای مسئول رسیده است، اما هیچ‌وقت در اختیار موزه قرار نگرفت و تجهیزات امنیتی موزه همچنان قدیمی‌ است.

اروپا، آمریکای لاتین و آسیا بیشترین درصد عروسک‌ها را در دل این موزه دارند. گرچه دیگر ملل نیز از توفیق قرار گرفتن در طبقات آن بی‌نصیب نیستند و در مجموع عروسک‌های 54 کشور جهان در این موزه نگهداری می‌شود و نیمی ‌از آنها قصه‌ای برای خود دارند و نیمی‌ دیگر عروسک‌های مردم‌شناسی هستند .

150 شیء تاریخی در کیسه سارق

150 شیء تاریخی که در جریان جابه جایی موزه بهبهان به سرقت رفته بود کشف و سارق نیز دستگیر شد.

بهبهان موزه‌ای ندارد و در شش سال گذشته با تعطیل شدن فرهنگسرای بهبهانیان، اشیای آن پس از نگهداری در خانه محسنی در چند ماه گذشته به ساختمان اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بهبهان منتقل شد.

در این جابه‌جایی‌ها، وسایل در کیسه‌هایی گذاشته شدند که به‌دلیل نداشتن امین اموال، کارشناس میراث به عنوان مسئول بررسی اموال و رسیدگی به وضع اشیای موزه انتخاب شد.

در اسباب کشی و جابه‌جایی اموال با به‌کارگیری یک کارگر روزمزد این اموال از سه طبقه جابه جا شد که کیسه‌ای حاوی 150 شیء از جمله سکه در طبقه سوم ساختمان جا ماند و توسط کارگر به سرقت رفت.

پس از مدتی مسئولان موزه متوجه مفقود شدن کیسه شدند و با پیگیری موضوع کارگر دستگیر و کیسه به اموال بازگردانده شد.

هم‌اکنون اموال و اشیای موزه در ساختمان اداره میراث نگهداری می‌شود و با تخلیه ساختمان اداره صنایع‌دستی گذشته و مرمت آن، این ساختمان به موزه بهبهان تبدیل خواهد شد.

موزه تبریز

اردیبهشت ماه سال 92 از استان آذربایجان غربی خبر رسید که پنج شیء تاریخی مربوط به دوره ساسانی شامل دو بشقاب، یک تنگ و دو کشکول از جنس نقره شبانه از موزه تبریز به سرقت رفته است.

با وجود این‌که در ساختمان موزه دوربین‌های مدار بسته نصب شده بود، اما سارق یا سارقان براحتی وارد ساختمان شده بودند. ضمن این‌که این موزه دارای دو نگهبان هم بود اما آنها متوجه ورود دزدان نشده بودند.

سارقان از جایی وارد شدند که نگهبانان تصور آن را هم نمی‌کردند و از غفلت اپراتور برای ورود استفاده کردند .دوربین‌های مدار بسته، نحوه دزدی را ضبط کرده و فیلم آن در اختیار نیروی انتظامی‌قرار داده شد.

صابر عباس‌زاده، رئیس پلیس آگاهی فرماندهی انتظامی‌آذربایجان شرقی گفته است که در ساختمان موزه آذربایجان موارد امنیتی بدرستی رعایت نشده و دوربین‌های نصب شده در محل کیفیت مناسبی ندارند.

تراب محمدی درباره اطلاعات بیشتر درباره این سرقت فقط به این نکته اکتفا کرد که سارقان موزه تبریز دستگیر و تعدادی از اشیای تاریخی به سرقت رفته نیز پیدا شده‌اند با این حال اطلاعات بیشتر باید پس از رای دادگاه و توسط نیروی انتظامی‌ اعلام شود.

وی گفت: بازجویی‌ها و پیگیری‌های نیروی انتظامی‌ برای یافتن محل اشیای سرقت شده ادامه دارد.

حفر تونل برای سرقت از موزه

در ماجرایی دیگر، اعضای دو باند که قصد داشتند با حفاری دست به سرقت از موزه قلعه‌باشی در شهرستان نقده بزنند با هوشیاری مردم ناکام ماندند.

از آنجا که موزه نقده روی تپه قلعه باشی واقع شده است، اعضای یک باند از ماه‌های اول سال 93 اقدام به خرید خانه‌ای مسکونی در خیابان روبه‌روی تپه تاریخی قلعه باشی کردند.

آنها سپس با پرده‌کشی و پوشاندن محیط اطراف خانه اقدام به حفاری ‌کردند که با هوشیاری همسایه مجاور نسبت به صداها و لرزش‌ها، رازشان فاش شد و پس از این‌که همسایه در تماس با پلیس ماجرا را گزارش کرد، تیمی ‌از ماموران راهی محل شدند.

با دستگیری اعضای این باند مشخص شد که آنها با تجهیزات کاملی اقدام به حفاری‌های پلکانی شکل به عمق 16 متر و طول 30 متر با قطر دو متر کرده بودند و با تعبیه سیستم‌های انتقال هوا و تخلیه فاضلاب، تونلی عمیق را در محوطه تپه قلعه باشی برای دسترسی به موزه قلعه باشی حفر کرده بودند.

در بازرسی‌های انجام شده از این خانه تعدادی اثر از جمله فسیل، استخوان و ‌هاون سنگی که در نتیجه حفاری‌ها به‌دست آمده بود کشف و ضبط شد.

همچنین در این خانه نقشه و طلسم‌هایی کشف شد که بیانگر اعتقاد اعضای باند به طلسم شدن گنج‌های زیرزمینی بود.

تا‌کنون شش نفر از سارقان و حفاران میراث فرهنگی که این تونل را حفر می‌کردند، دستگیر شده‌اند و احتمال وجود و دخالت افراد دیگر نیز وجود دارد که تحقیقات برای شناسایی آنها ادامه دارد.

البته این فقط حفاری به نیت سرقت از موزه روی این تپه‌ها نبوده و گروهی دیگر هم قصد این کار را داشتند.

حفاری دوم نیز شامل تونلی بوده که گروهی دیگر در ضلع جنوبی این تپه اقدام به حفر آن کرده بودند که چندی قبل توسط مأموران کشف شد ولی هنوز ارتباطی بین این دو حفاری گزارش نشده است.

در این موزه سفالینه‌های خاکستری تپه حسنلو، سکه‌های مربوط به دوره‌های مختلف تاریخی، آجرهای لعابدار تپه تاریخی قالایچی بوکان و ربط سردشت و آثار فلزی مکشوفه از تپه حسنلو، نگهداری می‌شود.

مجازات سارقان

تاکنون تعریف مشخصی از آثار تاریخی متعلق به افراد حقیقی و آثار تاریخی متعلق به عموم مردم و دولت ارائه نشده و مشخص نبودن مرزها و تفکیک نشدن آن نه فقط نوعی بلاتکلیفی را در نحوه نگهداری از آثار تاریخی ایجاد کرده، بلکه خود به نوعی روند قانونگذاری در این زمینه را با مشکل مواجه کرده است.بنابر این به نظر می‌رسد این موضوع باید به عنوان یک اولویت مهم مد نظر قرار گیرد.

در حال حاضر طبق قوانین کشور برخورد با عاملان سرقت اشیای تاریخی و موزه‌ای تفاوتی با برخورد با سارقان اماکن ندارد در صورتی که سرقت از موزه و آثار تاریخی، سرقت از هویت یک کشور محسوب می‌شود و نمی‌توان آن را به آسانی بازگرداند.

هر فردی که اشیا، لوازم، مصالح و قطعات آثار فرهنگی را از موزه‌ها، نمایشگاه‌ها و مکان‌های تحت نظر دولت سرقت کند یا با علم و آگاهی از مسروقه بودن، این اشیا را خرید یا نگهداری کند به یک تا 5 سال حبس محکوم می‌شود.

چنانچه مرتکب از کارکنان سازمان‌های مربوط باشد به حداکثر مجازات مقرر محکوم خواهد شد. (ماده 659 قانون مجازات اسلامی) که البته این مجازات برای سارقان موزه‌ها و اشیای تاریخی در مقابل مجازات دیگر سارقان شرایطی برابر دارد.

غزاله مالکی

ضمیمه تپش