مکمل خوری مثل نقل و نبات

راهکار اصولی

دکتر فرزاد شیدفر، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران در گفت‌وگو با جام‌جم درباره مصرف گاه و بیگاه مکمل‌های تغذیه‌ای به انگیزه مفید بودن آنها برای غلبه بر برخی ناخوشی‌ها و دردهای مفصلی و عضلانی می‌گوید: نخست باید علت تشخیص داده شود و در این راه هیچ گزینه‌ای بجز مراجعه به پزشکان متخصص را پیشنهاد نمی‌کنیم. باید راهکار درمانی مشکل به صورت اصولی تشخیص داده شود. در کنار هر راهکار درمانی ـ دارویی، راهکار تغذیه‌ای نیز پیشنهاد می‌شود که موجب تسهیل و تسریع اقدامات درمانی می‌شود. به این ترتیب می‌توان از شدت یافتن بیماری جلوگیری کرد و عوارض آن را کاهش داد. به این ترتیب می‌توان از طریق تغذیه، تحمل بیمار را بهبود بخشید.

دکتر تیرنگ نیستانی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و استاد انستیتو تحقیقات تغذیه کشور نیز در این باره می‌گوید: ایده کلاسیک در دانش تغذیه این است که اگر فردی تغذیه متناسب، متعادل و متنوع داشته باشد در اغلب موارد به مصرف مکمل‌ها نیاز ندارد. وی درخصوص کیفیت تغذیه‌ای مکمل‌ها خاطرنشان می‌کند: بیشتر مواقع می‌بینیم دوزهای به کار رفته در مکمل‌ها خیلی با نقشی که از آنها انتظار می‌رود، مطابقت ندارد و غالبا مقادیر دارویی و بالاتر از حد نیاز بدن را در خود دارند.

مکمل برای که و چه؟

دکتر شیدفر در پاسخ به این که چه کسانی و چه وقت لازم است از مکمل‌های تغذیه‌ای استفاده کنند این طور پاسخ می‌دهد: مکمل‌های تغذیه‌ای هنگامی باید استفاده شود که افراد به مقداری کافی مواد غذایی را دریافت نمی‌کنند. به عبارت دیگر وقتی نمی‌توان از طرق معمول نیازهای غذایی فرد را تأمین کرد باید به سراغ استفاده از مکمل‌های تغذیه‌ای بروند. این افراد معمولا کسانی هستند که به علت انجام جراحی‌های خاص امکان دریافت مواد غذایی بخصوصی ندارند یا تحت تأثیر روش‌های پزشکی خاصی باشند که باید پرهیزهای غذایی ویژه‌ای داشته باشند یا به هر دلیلی نمی‌توانند غذای کافی دریافت کنند. مثلا فردی بیمار نیست، اما سالمند است و دچار کهولت سن و مشکلات دندانی و کام و گوارشی دارد، در این صورت در این افراد استفاده از برخی مکمل‌های تغذیه‌ای ضروری است تا از بروز کمبودهای تغذیه‌ای در آنها پیشگیری شود. مصرف مکمل‌های تغذیه‌ای باید با نظر و مشورت کارشناسان تغذیه انجام شود.

مساله فقر عناصر

حتما شنیده‌اید می‌گویند خاک ایران در برخی مناطق از لحاظ داشتن پاره‌ای املاح و مواد معدنی فقیر است و از این رو تأمین برخی مواد مغذی برای یکسری گروه‌های سنی الزامی است. دکتر نیستانی با رد مصرف خودسرانه مکمل‌ها، به مورد استثنایی نیاز به مکمل‌ ویتامین D به علت کمبود این نوع ویتامین در نتیجه محدود بودن آن در منابع غذایی (بویژه در ایران) اشاره می‌کند و می‌افزاید: کمبود ویتامین D یک موضوع جهانی و بالطبع همه‌گیر در ایران است و در نتیجه بیشتر افراد به مصرف این نوع مکمل زیر نظر پزشک نیاز دارند. دکتر شیدفر نیز می‌گوید: مسائل اقلیمی مانند کمبود روی یا ید در خاک یا کمبود ویتامین D در برخی افراد ازجمله شایع‌ترین مواردی است که موجب می‌شود کارشناسان تغذیه برای رفع آن‌ کمبودها به تجویز مصرف برخی مکمل‌ها برای افراد مختلف اقدام کنند. حتی نوع زندگی افراد می‌تواند بر چگونگی دریافت این گونه مواد غذایی اثرگذار باشد. در کشور ما بیشتر در شهرهای بزرگ این کمبود ویتامین D وجود دارد. علتش بیشتر مربوط به آلودگی هواست که جذب پرتوهای مفید خورشید برای تولید ویتامین D در بدن را مختل می‌کند و در نتیجه ویتامین D در بدن بخوبی تولید نمی‌شود.

لزوم دقت در مصرف

دکتر نیستانی در توضیح درباره رواج مصرف مکمل روی برای مقابله با ریزش مو در جامعه می‌گوید: اول باید مشخص شود علت ریزش مو چیست. شاید اصلا علت تغذیه‌ای نداشته و ریشه در مسائل هورمونی و ژنتیک داشته باشد. پس مصرف مکمل روی لزوما چاره ریزش مو نیست. گاهی کمبود روی با کمبود آهن توأم است. پس کمبود آهن هم می‌تواند علت ریزش مو باشد. در این حالت اگر روی مصرف شود، در کم‌خطرترین حالت فقط هزینه بیهوده‌ای را پرداخته‌ایم. از این رو مصرف این مکمل‌ها باید زیر نظر متخصص انجام شود. بانوانی که در سنین بالا یا میانسالی قرار دارند برای پیشگیری از شکستگی استخوان باید کلسیم دریافت کنند. دریافت مکمل آهن در بانوان بخصوص در سه ماه دوم و سوم بارداری و دریافت اسید فولیک در بانوانی که در آستانه بارداری قرار دارند و بخصوص در ماه اول بارداری ـ که از بروز بسیاری از نواقص غیرقابل برگشت در جنین پیشگیری می‌کند ـ ازجمله توصیه‌های عمومی برای گروه‌های سنی و جنسی است. دکتر شیدفر ضمن اشاره به این موضوع تأکید می‌کند: باید همه افراد به صورت دوره‌ای به کارشناسان تغذیه‌ مراجعه داشته باشند تا کمبودهای احتمالی تغذیه‌ای‌شان به صورت اصولی برطرف شود.

کاظم کوکرم

دانش و سلامت