حفظ تناسب اندام با درک معنای متابولیسم

اگر می‌خواهید بهتر و راحت‌تر تلاش‌هایتان را به نتیجه لازم برسانید ابتدا باید تصورتان را از روند سوخت ‌و ساز بدن ارتقا دهید و درکی مناسب‌تر از مفاهیم مربوط به آن، مثل آنابولیسم و کاتابولیسم پیدا کنید که در روند متابولیسم یا سوخت‌وساز بدن مؤثر است.

متابولیسم چیست؟

ما فارسی‌زبان‌ها به «متابولیسم» می‌گوییم «سوخت ‌و ساز». سوخت‌ و ساز روندی است که طی آن مجموعه‌ای از عوامل‌ همانند واکنش‌های شیمیایی و فعالیت‌های فیزیکی و... منابع غذایی وارد شده به بدن یا همان منابع انرژی را تجزیه و به نوعی دیگر از انرژی تبدیل می‌کند تا بتوانیم حرکت کنیم، فعالیت‌های روزانه‌مان را انجام دهیم، سلامت ارگان‌هایمان حفظ شود و...

مواد انرژی‌زا پس از مراحلی به ارگان‌ها و سلول‌ها می‌رسد که این مراحل در یک طبقه‌بندی کلی به دو بخش اصلی به نام‌های آنابولیسم و کاتالیسم تقسیم می‌شود.

از این‌رو، بهتر است پیش از آن‌که مفهوم متابولیسم را بیشتر توضیح دهیم،‌ ابتدا به سراغ آن دو بخش اصلی برویم و پس از آن دوبار به متابولیسم یا سوخت ‌و ساز بازگردیم.

آنابولیسم چیست؟

اگر دروس دوران مدرسه را به یاد داشته باشید قانون اول ترمودینامیک را به‌خاطر خواهید آورد که براساس آن آموخته‌اید: انرژی،نه تولید می‌شود و نه از بین می‌رود. در واقع انرژی همیشه بوده و هست؛ فقط همواره از شکلی به شکل دیگر تبدیل می‌شود. اگر غذا و مواد غذایی و خوراکی را جزو منابع تأمین انرژی برای بدن در نظر بگیریم، فرآیند تبدیل شدن این غذاها به انرژی یا به بیانی دیگر، توان لازم برای انجام امور ارگان‌ها و سلول‌های بدن را آنابولیسم یا «فراگشت» می‌گویند.

از سوی دیگر، می‌دانید ‌ یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر موجود زنده‌‌ سلول است. سلول‌های بدن انسان چه در ماهیچه‌ها باشد، چه در بافت‌ها یا استخوان‌ها و... برای ایجاد، رشد و بقا نیازمند انرژی است که بخش زیادی از آن بستگی به همین فراگشت دارد. طی زمانی که فراگشت در بدن انجام می‌شود، مواد غذایی مدام در حال تجزیه به اشکالی ساده‌تر است؛ آن‌قدر ساده که در نهایتِ این تجزیه شدن‌ها، مواد مذکور به ترکیبات و شکل‌های مولکولی دیگری چون اسید آمینو اسیدها‌ و آنزیم‌ها و... تبدیل شود و از راه‌های گوناگون به سلول‌ها برسد و به این طریق کالری انجام وظایفشان و در نتیجه سلامت و فعالیت شما تامین شود.

کاتابولیسم چیست؟

برعکس آنابولیسم یا فراگشت، فروگشت یا کاتابولیسم است. فروگشت باعث می‌شود کالری‌های واردشده به بدن‌ به مصرف برسد یا به اصطلاح بسوزد.

همان‌طور که اشاره شد، سوختن انرژی یا کالری به معنای از بین رفتن آنها نیست؛ به این معنا‌ که انرژی آزادشده از طریق کاتابولیسم به شکل‌های دیگر انرژی همچون گرمایی یا مکانیکی تبدیل می‌شود.

اگر این میزان انرژی یا کالری تولید شده به هر دلیلی نتواند به شکلی تبدیل شود که به نوعی از بدن خارج شود، طبق قانون از بین نرفتن انرژی به شکل‌های دیگر‌ از جمله چربی تبدیل و در بخش‌های متفاوت ذخیره یا ماندگار می‌شود.

بار دیگر: سوخت ‌و ساز

اکنون باید تصور بهتری از سوخت‌ و ساز به‌دست آورده و متوجه شده باشید برای داشتن تناسب اندام باید مجموع فعالیت‌های آنابولیکی و کاتابولیکی طوری تنظیم شده باشد که انرژی یا کالری ورودی، به مصرف سلول‌ها برسد یا به شکلی غیر از ذخیره به عنوان چربی درآید و به انواع دیگر انرژی تبدیل و از بدن خارج شود. این فرآیند مجموعا متابولیسم یا سوخت ‌و ساز را تشکیل می‌دهد و در داشتن اندامی متناسب سهم زیادی دارد. هر غذایی که می‌خورید، کم یا زیاد، دارای انرژی است که با واحد کالری اندازه‌گیری می‌شود. هر حالتی که داشته باشید نیز این انرژی یا کالری در حال مصرف است، حتی در حین خواب. در صورتی که نقش این موارد نادیده گرفته شود، تعادل میان ورود کالری و مصرف آن بر هم خورده و فرد دچار کمبود وزن، یا برعکس‌ اضافه‌وزن و چاقی خواهد شد.

راهی برای تنظیم بهتر انرژی

انسان هیچ چاره‌ای جز خوردن برای دریافت انرژی ندارد! خوردن همچنان که اشاره شد باعث ورود کالری به بدن می‌شود. یکی از اصلی‌ترین راه‌ها برای این‌که کسی بداند چه مقدار انرژی مناسب بدن اوست، صرف‌نظر از محاسبه میزان کالری مواد خوراکی، توجه ‌ به فرمان‌های بدن خودش است. مغز می‌تواند این کالری موردنیاز را اندازه‌گیری کند و فرمان توقف را بدهد، اما به شرطی خوردن از روی توجه باشد؛ یعنی هنگامی که غذایی می‌خورید به جای تماشای تلویزیون، حرف زدن یا گوش کردن به صحبت‌های دیگران، کار کردن حین غذا خوردن، تعجیل در خوردن برای رسیدن به کارهای دیگر و... توجه خود را فقط معطوف به غذایتان کنید. هر چه بیشتر ‌لقمه خود را بجوید، فرآیند آنابولیسم راحت‌تر و سریع‌تر انجام می‌شود و هر قدر توجه‌تان به غذا خوردن‌تان بیشتر شود مغز راحت‌تر می‌تواند میزان نیاز شما به غذا را محاسبه و سپس دستور توقف یا سیری را صادر کند.

در مرحله بعدی، ‌ ورزش کردن و فعالیت ‌ است که اگر به دستور مغز توجه نکردید، می‌تواند به داد شما برسد تا به جای ذخیره کالری به شکل چربی، انرژی دریافت شده به انرژی گرمایی تبدیل و از راه پوست و غدد تعریق خارج شده یا به انرژی مکانیکی تبدیل شود و نه تنها ورزیدگی اعضای بدن را باعث شود و سلامت آنها و در پیوند با آن، سلامت عمومی خود شما را افزایش دهد، بلکه تناسب اندامتان را نیز حفظ کند و به این طریق جلوی اضافه‌وزن، نیاز به پیروی از رژیم‌های گوناگون و... را بگیرد.