20دانشگاه برتر کشور در تولید علوم انسانی معرفی شدند

به گزارش جام جم آنلاین و به نقل از ایسنا، دکتر محمدجواد دهقانی با بیان این‌که تحول و ارتقای علوم انسانی یکی از ارکان سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری است، اظهار کرد: پژوهشگران علوم انسانی جمهوری اسلامی ایران با انتشار بیش از یکصد هزار مقاله پژوهشی در طول یک دهه گذشته یکی از حوزه‌های اصلی تولید علم کشور هستند. این تعداد شامل ۳۴ درصد از کل پژوهش‌هایی است که در مجلات علمی پژوهشی و ترویجی در سطح ملی منتشر شده‌اند.

وی افزود: در سطح بین‌المللی برخلاف کشور ما، حوزه‌های علوم انسانی و اجتماعی از یکدیگر تفکیک شده‌اند. بیش از ۲۰ درصد پژوهش‌های ثبت شده در پایگاه استنادی آی.اس.آی در ۲۵ سال گذشته متعلق به حوزه علوم انسانی و اجتماعی است که سهم علوم انسانی و هنر به تنهایی حدود ۸ درصد از کل اطلاعات نمایه شده در این پایگاه است.

دهقانی تصریح کرد: سهم پژوهشی دانشگاه‌ها از علوم انسانی یکسان نیست؛ با لحاظ کردن این واقعیت که رشته‌های تحصیلی نیز از یک دانشگاه به دانشگاه دیگر متفاوت است. در بررسی پژوهش‌های علوم انسانی تنها نباید به کمیت علم تولید شده بسنده کرد، بلکه کیفیت پژوهش‌ها و میزان اثرگذاری آن‌ها در سطح جامعه علمی نیز از اهمیت برخوردار است.

سرپرست ISC گفت: بررسی معتبرترین مجلات علمی پژوهشی و ترویجی نمایه شده در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) نشان می‌دهد که نزدیک به ۱۴ درصد پژوهش‌های علوم انسانی کشور در دانشگاه تهران انجام می‌شوند.

وی افزود: دانشگاه علامه طباطبایی بعد از دانشگاه تهران بیشترین تعداد پژوهش‌های علوم انسانی کشور را انجام می‌دهد که حدود ۷ درصد آن‌ها را در بر می‌گیرد، بنابراین این دانشگاه رتبه دوم کمیت تولید علم کشور در این حوزه را به خود اختصاص داده است.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) اظهار کرد: همچنین در این حوزه دانشگاه‌های اصفهان و تربیت مدرس از جهت کمیت علم تولید شده در رتبه‌های سوم و چهارم تولید علم کشور قرار دارند. این دو دانشگاه به ترتیب ۶ درصد و ۵ درصد کمیت تولید علوم انسانی کشور را تولید می‌کنند.

دهقانی خاطرنشان کرد: دانشگاه شهید بهشتی، فردوسی مشهد، آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، شیراز و خوارزمی رتبه‌های بعدی را دارند که هر کدام حدود ۳ تا ۴ درصد علم علوم انسانی کشور را تولید می‌کنند.

وی اضافه کرد: میزان اثرگذاری پژوهش‌های علوم انسانی در دانشگاه‌های مختلف یکسان نیست. ۲۴ درصد استنادهایی که به حوزه علوم انسانی کشور صورت گرفته، متعلق به علوم انسانی دانشگاه تهران است.

سرپرست ISC خاطرنشان کرد: دانشگاه علامه طباطبایی بعد از دانشگاه تهران در جایگاه دوم قرار دارد. این دانشگاه بیش از ۸ درصد از استنادها را دریافت کرده است. هر چند دانشگاه تربیت مدرس از لحاظ کمیت تولید علم در جایگاه چهارم قرار گرفته، اما از لحاظ تعداد کل استنادهای دریافت شده در حوزه علوم انسانی در مرتبه سوم کشور قرار دارد و بعد از این دانشگاه، دانشگاه اصفهان قرار گرفته است.

دهقانی گفت: این دانشگاه ها به ترتیب نزدیک به ۸ درصد و بیش از ۶ درصد از استنادها را دریافت کرده‌اند. بعد از این دانشگا‌ها، دانشگاه‌های شهید بهشتی، شیراز، فردوسی مشهد، شهید چمران اهواز، خوارزمی و مازندران به ترتیب بیشترین میزان استنادها در این حوزه را دریافت کرده‌اند. میزان استنادهای آنها بین ۲ تا ۵ درصد از کل استنادهایی است که به پژوهش‌های علوم انسانی کشور صورت گرفته است.

وی خاطرنشان کرد: یکی از شاخص‌های تعیین میزان اثرگذاری کمیت علم تولید شده، متوسط تعداد استنادهای صورت گرفته به ازای هر مقاله است. در این روش تعداد استنادهای دریافت شده در یک دانشگاه بر تعداد مقالات همان دانشگاه تقسیم می‌شود. به این صورت مشخص می‌شود که به ازای هر مقاله تولید شده به طور متوسط چه میزان استناد دریافت شده است.

رییس مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری (RICeST) افزود: بهترین روش برای محاسبه میزان اثرگذاری پژوهش‌ها هنجاری‌سازی (نرمال‌سازی) استنادها است. در این روش استنادها بر حسب سال و رشته موضوعی که پژوهش در آن منتشر شده است، یکدست می‌شوند؛ زیرا تعداد استنادها بر اثر گذر زمان افزایش می‌یابد، همچنین اندازه رشته‌های مختلف از لحاظ تعداد پژوهشگران و نشریاتی که منتشر می‌کنند با یکدیگر متفاوت است. این دو عامل باعث تفاوت در تعداد استنادهای دریافتی می‌شود و قبل از مقایسه هنجاری‌سازی، مقایسه را علمی می‌کند.

دهقانی در ادامه گفت: شانس دریافت استناد پژوهش‌هایی که به زبان فارسی و فقط در سطح ملی منتشر می‌شوند، کمتر از آنهایی است که به زبان انگلیسی و در سطح بین‌المللی منتشر می‌شوند، زیرا اندازه جامعه علمی که به صورت بالقوه می‌توانند به آنها استناد دهند، متفاوت است؛ اما این عامل مانع از آن نیست که افزایش تعداد استنادها را نادیده بگیریم و فرهنگ استناد را فراموش کنیم، زیرا استناد به مفهوم استفاده است و پژوهشی که مورد استفاده قرار نگیرد، بی اثر است.

سرپرست ISC ادامه داد: در تمام کشورهای دنیا میزان گستردگی جامعه علمی منطبق با زبان مجله و سطح انتشار مجله اعم از ملی یا بین‌المللی از عوامل مهمی هستند که بر تعداد استنادهای دریافتی مقالات تاثیر می‌گذارند. باید خاطرنشان کرد که تعداد استنادها به مقالات حوزه علوم انسانی در سطح بین‌المللی نیز کمتر از بسیاری از حوزه‌های علمی دیگر است.

موثرترین پژوهش‌های علوم انسانی در دانشگاه شیراز

دهقانی گفت: بررسی متوسط تعداد استناد به ازای هر مقاله در حوزه علوم انسانی نشان می‌دهد که موثرترین پژوهش‌های علوم انسانی توسط پژوهشگران دانشگاه شیراز صورت می‌پذیرد. نسبت تعداد استناد به مقاله این دانشگاه ۰.۵۸ ( پنجاه و هشت صدم) است، به این مفهوم که به هر دو مقاله اندکی بیش از یک استناد صورت می‌گیرد.

وی تصریح کرد: این رقم برای دانشگاه تهران ۰.۵ (پنج دهم) است و معنی آن این است که از هر دو مقاله منتشر شده در حوزه علوم انسانی دانشگاه تهران یکی از آن‌ها یک استناد دریافت می‌کند.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) اظهار کرد: دانشگاه شهید چمران اهواز در جایگاه سوم کشور از این لحاظ قرار دارد و از وضعیتی مشابه دانشگاه تهران برخوردار است. بر اساس شاخص متوسط تعداد استناد به ازای هر مقاله، دانشگاه تربیت مدرس، مازندران، علامه طباطبایی، الزهرا (س)، خوارزمی، شهید بهشتی و اصفهان به ترتیب رتبه‌های چهارم تا دهم کشور را کسب کرده‌اند.

دهقانی عنوان کرد: هر چند کمیت تولید علم شرط لازم برای توسعه علمی است، اما شرط کافی نیست. میزان بهره گیری جامعه علمی از تولید علم صورت گرفته بیانگر میزان کارآمدی آن است. این بهره‌گیری همان استفاده است که از طریق شمارش استنادها مشخص می‌شود.

وی تاکید کرد: اگر فقط به کمیت تولید علم بیندیشیم، علمی تک بُعدی خواهیم داشت؛ نظام علمی که فقط توجهش را معطوف به افزایش تعداد مدارک می‌کند. هر چند کمیت تولید علم نیز از اهمیت برخوردار است، اما علمی که مورد استفاده قرار نگیرد، علمی بی اثر است و کشور را به توسعه علمی نخواهد رساند.