ممنوع شدن ثبت‌نام علوم انسانی‌ها در مدارس غیر«فرهنگ»

رشته علوم انسانی قرار است پوست‌اندازی کند و به جایگاهی برسد که شایسته آن است، به نقطه‌ای که سند تحول بنیادین آموزش و پرورش برایش ترسیم کرده است. بند پانزدهم این سند را که بخوانید، نوشته منزلت علوم انسانی باید تقویت شود و استعدادهای برتر به این رشته هدایت شوند. اینجا نوشته معلمان آگاه و مستعد باید به دانش‌آموزان رشته انسانی درس دهند و برای این رشته تحصیلی باید مدارس ویژه در نظر گرفته شود.

بند پانزدهم سند تحول بنیادین آموزش و پرورش دیروز جان گرفت با اخباری که اسفندیار چهاربند، مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران در نشست خبری‌اش به خبرنگاران داد.

چهاربند اعلام کرد از سال تحصیلی آینده یعنی از مهر 95 مدارس دولتی دیگر متقاضیان رشته علوم انسانی را ثبت‌نام نمی‌کنند و این افراد باید به دبیرستان‌های فرهنگ مراجعه کنند.

این شوکی بزرگ برای شنوندگان بود و موید این تصمیم که از مهر سال بعد، مدارس دولتی عادی بساط رشته علوم انسانی را جمع می‌کنند و دوستداران این رشته مجبورند همه در یک مسیر حرکت کنند که ته آن به دبیرستان‌های فرهنگ می‌رسد؛ مدارسی با شرایط پذیرش دشوار و البته کم‌تعداد در تهران.

ما برای کسب جزئیات بیشتر با علی افشانی، مدیرکل آموزش متوسطه نظری وزارت آموزش و پرورش تماس گرفتیم که او گفت این تصمیم فعلا مربوط به شهر تهران است چون توان انجام این کار به‌طور کامل نه درکشور وجود دارد و نه حتی در تهران.

اشاره او به کمبود مدارس تخصصی علوم انسانی است و این‌که اساسا نمی‌شود درِ مدارس دولتی را روی گروهی از دانش‌آموزان بست، موضوعی که پس از انتشار این خبر از زبان اسفندیار چهاربند از گفته‌هایش برداشت شد و جرقه‌ای شد برای نگرانی.

در ِمدارس دولتی بسته نیست

جزئیات این تصمیم را که از مسعود ثقفی، سخنگوی آموزش و پرورش شهر تهران جویا شدیم موضوع کمی تلطیف شد به نحوی که او خیال مردم را جمع کرد که قرار نیست رشته علوم انسانی از مدارس دولتی حذف شود بلکه بناست در جهت اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، مدارس تخصصی رشته علوم انسانی گسترش یابد و علاقه‌مندان این رشته در مدارس خاص علوم انسانی تربیت شوند، در عین حال که امکان تحصیل در این رشته در برخی از مدارس دولتی همچنان وجود خواهد داشت.

اما علاوه بر تلاش در جهت کیفیت بخشی به رشته علوم انسانی که خواسته سند تحول است، عامل دیگری نیز در پس این تصمیم نهفته که ثقفی آن را این‌گونه توضیح می‌دهد: «تصمیم گرفتیم با توجه به تراکم مدارس دولتی، رشته علوم انسانی در این مدارس را محدود کنیم، فقط محدود، نه حذف قطعی. این در حالی است که از سال آینده امکان تحصیل در رشته علوم انسانی همچنان در مدارس دولتی خاص مثل نمونه دولتی‌ها، مدارس سمپاد، شاهد و هیات امنایی وجود دارد.»

رقابت نفسگیر برای ورود به فرهنگ

این توضیحات باید تا حدی خیال مردم را راحت کند؛ اما وقتی نام مدارس فرهنگ مطرح می‌شود زیاد نمی‌توان خاطرجمع بود. سابقه تاسیس این مدارس به دهه 70 برمی‌گردد و جرقه‌های تاسیس آن به آخرین سال دهه 60.

سال 69 بود که رهبر معظم انقلاب نسبت به شبیخون فرهنگی دشمنان هشدار دادند و دکتر غلامعلی حدادعادل برای مقابه با این شبیخون، تربیت سربازان فرهنگی را پیشنهاد داد.

راه‌ حل حدادعادل برای تربیت این نیروها تاسیس مدارس خاص علوم انسانی بود تا افراد را هم از نظر درسی و هم اخلاقی تربیت کند؛ راه‌حلی که به مذاق تصمیم‌گیران آن زمان خوش آمد و در نهایت به تاسیس اولین مدرسه فرهنگ در سال 71 ختم شد.

از آن سال به بعد مدارس فرهنگ از نظر کمی رشدی کند داشتند، اما از نظر کیفی رشدی شتابان را تجربه کردند که این دو با هم باعث شد این مدارس جزو بهترین‌های کشور باشند.

ورود به این مدارس منوط است به برگزیده شدن در آزمون ورودی و داشتن معدل‌های بالا. علاوه بر اینها منتسب‌ بودن به خانواده شهدا، جانبازان، ایثارگران و فرهنگیان یا داشتن رتبه‌های استانی و کشوری در مسابقات ادبی یا المپیادهای ادبیات و علوم انسانی از اولویت‌های ثبت‌نام در این مدارس است.

با این توضیح پیداست وقتی تعداد مدارس دولتی عادی که رشته علوم انسانی را عرضه می‌کنند، محدود شود، رقابت برای ورود به مدارس فرهنگ افزایش می‌یابد و قطعا عده‌ای از رفتن به این مدارس بازمی‌مانند (گرچه این فرآیند باعث تحصیل افراد با استعداد و مستعد در رشته علوم انسانی می‌شود و دیگراین رشته جای آدم‌های ازهمه جا مانده و رانده نخواهد بود.)

البته مسعود ثقفی، سخنگوی آموزش و پرورش شهر تهران می‌گوید لازم نیست همه برای ورود به این مدارس کورس بگذارند، چرا که مدارس دولتی عادی نیز مدارسی باکیفیت هستند ولی برخلاف این اظهارنظر، باور عموم و البته عملکرد برخی مدارس دولتی این موضع آموزش و پرورش را به چالش می‌کشد و آن‌گاه فهمیدن این‌که چرا اغلب مردم از این به بعد به تحصیل فرزندانشان در مدارس فرهنگ تمایل دارند، کار آسانی خواهد بود.

تحصیل پولی، یک نگرانی جدی

علاوه بر این اما نگرانی از پولی شدن تحصیل در رشته علوم انسانی از مهر سال بعد را باید به دغدغه رقابت‌های نفسگیر برای ورود به مدارس برتر اضافه کرد.

مدارس فرهنگ جزو مدارس دولتی خاص است که به گفته ثقفی بابت فعالیت‌های فوق‌برنامه و کارهای پرورشی ازخانواده‌ها شهریه دریافت می‌کنند؛ شهریه‌هایی که اطلاعات ما در سال‌های اخیر نشان داده مبالغی کلان است و هر خانواده‌ای از پس تامین آن برنمی‌آید.

این شهریه وقتی مشکل‌ساز می‌شود که یک دانش‌آموز مستعد که جزو استعدادهای برتر در رشته علوم انسانی است متعلق به خانواده‌ای متوسط رو به پایین باشد و نتواند شهریه‌ها را پرداخت کند. طبیعی است احتمال جاماندن این دانش‌آموز از قافله تحصیل در مدارس فرهنگ بسیار محتمل است. این در حالی است که این شهریه باعث می‌شود میان دانش‌آموزان دارا و ندار فاصله بیفتد و داراها از تحصیل باکیفیت برخوردار شوند و ندارها درجا بزنند؛ وضعیتی که نه با عدالت آموزشی سازگار است و نه با عدالت اجتماعی.

به همین علت است که حسین احمدی، کارشناس آموزش و پرورش به ما می‌گوید با این‌که کیفیت بخشی به رشته علوم انسانی از نیازهای جامعه ما و از تاکیدات اسناد بالادستی آموزش و پرورش است، اما لازمه برخورداری از تحصیل باکیفیت نباید پول‌خرج کردن باشد.

با وجود این نگرانی‌ها، آموزش و پرورش شهر تهران تصمیم خود را گرفته است؛ ثقفی می‌گوید هم‌اکنون 12 مدرسه فرهنگ در تهران وجود دارد که تا سال آینده 24 مدرسه دیگر به آن اضافه می‌شود؛ برای تحصیل بخشی از دانش‌آموزان رشته علوم انسانی که امسال تعدادشان 13 هزار نفر است و در 425 مدرسه دولتی تهران تحصیل می‌کنند.

تغییر در نحوه هدایت تحصیلی

سال‌های قبل هدایت تحصیلی دانش‌آموزان در سال اول دبیرستان انجام می‌شد و این اواخردر پایه اول متوسطه دوم مبنای این هدایت تحصیلی نیز تاکنون نمرات دانش‌آموز در این سال و علاقه او به رشته‌های تحصیلی بود، اما فرآیند هدایت تحصیلی به گفته مصطفی آذرکیش، مدیرکل کار ـ دانش وزارت آموزش و پرورش از سال آینده تغییر خواهد کرد، به نحوی که انتخاب رشته تحصیلی در پایه نهم یعنی سال آخر متوسطه اول انجام می‌شود و مبنای آن چهار عامل است: علاقه فرد، استعداد او، نیاز جامعه و امکان اجرای رشته‌های تحصیلی در مناطق و شرایط مختلف.

مریم خباز - جامعه