چگونه مادر مبتلا به ایدز، کودک سالم به دنیا بیاورد؟

با این حال و به‌رغم آن که طی سال‌های اخیر به پیشرفت‌های دارویی بسیار خوبی در زمینه کنترل بیماری و حفظ روند نسبتا متعادل بیماران مبتلا به اچ‌آی‌وی دست یافته‌ایم، اما همچنان مساله انتقال ویروس ایدز از شخص آلوده به افراد سالم چالشی بزرگ و خطرناک محسوب می‌شود؛ به‌ویژه اگر قرار باشد چنین انتقالی از مادر آلوده طی بارداری یا زایمان به فرزند بی‌گناهش صورت بگیرد بسیار دردناک‌تر خواهد بود.

اما آیا جنین یا نوزاد یک مادر مبتلا به ایدز محکوم به ابتلا به ویروس اچ‌آی‌وی است؟ آیا نمی‌شود با اتخاذ روش‌های کنترلی از انتقال بیماری به جنین و نوزاد تازه متولد شده جلوگیری کرد؟

دکتر ندا هاشمی، متخصص زنان و زایمان در پاسخ به این سوالات در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: طی دو دهه گذشته، تعداد موارد انتقال بیماری ایدز طی دوران بارداری به جنین از مادر آلوده به دلیل اجرای آزمایش‌های اچ‌آی‌وی، پیش از بارداری و طی آن و بهره‌گیری از درمان ضدویروسی برای خانم‌های باردار و سپس نوزادان به طور قابل توجهی کاهش یافته است.

وی تاکید می‌کند: توجه داشته باشید راه عمده انتقال ایدز از طریق مقاربت جنسی است. البته باید به خانم‌ها اطلاع داده شود آزمایش اچ‌آی‌وی، جزو آزمایشات ضروری پیش از اقدام به بارداری است.

در واقع ارائه یک برنامه جامع مراقبت‌های قبل از بارداری، حین حاملگی و نیز پس از تولد که شامل آزمایشات و مراقبت‌های پزشکی و حمایت‌های روانی ـ اجتماعی می‌شود برای حفظ سلامت جنین مادر آلوده به اچ‌آی‌وی ضروری است.

خطر انتقال بیماری هنگام زایمان

جالب است بدانید احتمال انتقال ویروس ایدز به جنین در حین بارداری 15 تا 20 درصد و هنگام زایمان نزدیک به 50 ‌درصد اعلام شده است.

این متخصص زنان در این باره می‌گوید: ناگفته نماند انتقال جفتی اچ‌آی‌وی می‌تواند اوایل بارداری اتفاق بیفتد و حتی ویروس در نمونه‌های سقط گزارش شده است، اما شایع‌ترین علت ابتلای کودکان به دلیل انتقال از مادر به فرزند در زمان زایمان است.

وی می‌افزاید: اگر خانم مبتلا به ویروس، قصد حاملگی ندارد باید از روش‌های جلوگیری از بارداری موثر استفاده کند؛ چراکه داروهای ضدویروسی اثربخشی روش‌های هورمونی جلوگیری از بارداری را کم می‌کنند و در مواردی که یکی از طرفین مبتلا هستند استفاده از کاندوم الزامی است. از سوی دیگر در خانم‌هایی که قصد بارداری دارند باید مشاوره قبل از بارداری صورت بگیرد، زیرا بعضی از درمان‌های ضدویروسی برای جنین خطرناک است و نواقص جنینی ایجاد می‌کنند.

مادر باید تحت درمان باشد

نتایج تحقیقات نشان می‌دهد بارداری تأثیری بر روند بیماری در زنان آلوده به اچ‌آی‌وی نخواهد داشت، اما به کاهش موقت سلول‌های دفاعی که پیش از این به وسیله ویروس بیماری ضعیف شده‌اند، منجر خواهد شد. چنین اتفاقی می‌تواند خطر بروز عفونت‌ را در مادر مبتلا به ایدز بیشتر کند.

بر این اساس، دکتر هاشمی تاکید می‌کند: توجه داشته باشید وضعیت بیماری در خود مادر نیز بسیار مهم است، چون بیشترین علت ابتلای فرزندان، انتقال از مادر است. با وجود درمان، بروز عوارض حین بارداری در خانم‌های باردار افزایش می‌یابد. به همین دلیل باید درمان‌های ضدویروسی برای تمام خانم‌های باردار مبتلا صورت بگیرد؛ چراکه این درمان، صرف‌نظر از جلوگیری از کاهش تعداد سلول‌های ایمنی مادر، خطر انتقال ویروس اچ‌آی‌وی حین بارداری را کم می‌کند.

وی یادآور می‌شود: درمان مادر حین حاملگی و در زمان زایمان به طور قابل توجهی خطر انتقال ویروس را کاهش می‌دهد و انتقال آن را از 25 درصد به 2 درصد می‌رساند و کمک می‌کند نوزادی سالم متولد شود.

زایمان فقط به روش سزارین

زایمان به روش سزارین برای کاهش انتقال قبل از زایمان توصیه شده است، مگر این که بیمار با شکایت درد زایمانی مراجعه کند و زمان زایمان نزدیک باشد.

این متخصص با بیان مطالب فوق می‌گوید: در حین زایمان نیز نباید از مانیتورینگ داخلی قلب جنین (دستگاهی است که با الکترود مخصوص برای اندازه‌گیری عملکرد قلب به جنین وصل می‌شود) استفاده کرد. همچنین نباید از پوست سر جنین خون گرفت، زیرا شانس ابتلای جنین به اچ‌آی‌وی بیشتر می‌شود.

شیردهی مادر، ممنوع

در بسیاری از موارد، کودکان مادران اچ‌آی‌وی مثبت از شیر مادر محروم خواهند شد، اما در عوض شانس آلودگی به این ویروس تا حدود 30 درصد در آنها کاهش پیدا خواهد کرد.

دکتر هاشمی با اشاره به این که وقتی نوزاد متولد شد ابتدا باید کاملا تمیز شود و در چند نوبت از نوزاد برای تائید یا رد بیماری آزمایش گرفته شود، اظهار می‌کند: انتقال بیماری ایدز با شیردهی افزایش پیدا می‌کند و عموما در خانم‌های مبتلا به ویروس توصیه نمی‌شود. البته بیشتر موارد انتقال در شش ماه اول زندگی کودک صورت می‌گیرد.

پونه شیرازی