پر‌کردن حفره‌های زندگی با خرید و خوردن

انگار خانه را پشت‌سر می‌گذارم و یک پشت پای بزرگ به همه مشکلاتش می‌زنم. احساس می‌کنم سبک شده‌ام. گام‌هایم استوار است.

وقتی از کنار مغازه‌ها عبور می‌کنم و به این فکر می‌کنم که هر کدام از لباس‌هایی را که تن مانکن‌هاست می‌توانم بخرم احساس قدرت می‌کنم.

گاهی چشمانم را برای لحظه‌ای می‌بندم و به خود می‌گویم کافی است اشاره کنم انگار همه بازار مال من است.

می‌دانم این احساس مبالغه‌آمیز واقعیت ندارد، اما برایم مهم نیست، دوست دارم بگذارم این حس شیرین و افسانه‌ای مرا با خود به خلسه ببرد.

حفره‌ها و چاره‌ها

بازارگردی یکی از چیزهایی است که مثل مواد مخدر شما را می‌تواند از واقعیت دور کند و به خلسه ببرد.

کمی آن‌سوتر از بازارگردان، پرخورهای عصبی در کافی‌شاپ‌ها، رستوران‌ها و حتی کنج خانه نشسته‌اند و دارند همان حفره خالی را نه با خرید که با چیز دیگری پر می‌کنند؛ خوردن غذاهایی که هیچ نیازی به آن ندارند.

حجم زیادی از هیدرات کربن به همراه چربی، مثلا سیب‌زمینی سرخ کرده، یک قطعه بزرگ کیک شکلاتی همراه میلک‌شیک یا شکلات داغ، یک همبرگر دوبل با سس فراوان و... همه چیزهایی است که می‌تواند توجه پرخورهای عصبی را به خود جلب کند.

آنها برعکس افراد عصبی‌ بی‌اشتها سعی می‌کنند با جمع کردن همه چیز در وجود خود کمبود را جبران کرده و حفره خالی وجودشان را با خوردن پر کنند.

در حالی که حفره خالی درون افراد عصبی بی‌اشتها آنها را به دلزدگی می‌رساند و همه چیز را با حالت تهوع پس می‌زنند و به بیرون می‌رانند و از دنیای پیرامون چیز بیشتری نمی‌خواهند.

عاشقان خرید یا روان‌های زخمی

روان‌شناسان معتقدند حس بهتر بودن و کنترل موجب تمایل به خرید وسایل گرانقیمت و شاید هم غیرضروری می‌شود تا احساس حقارت در پوششی از ثروت پنهان شود.

سعیده خامه‌دوز، روان‌شناس و مشاور خانواده معتقد است بسیاری از افرادی که شخصیتی سست و احساس خودکم‌بینی دارند، ناخودآگاه با خریدن و پوشیدن جامه‌های گرانبها و با خرید برند‌های معروف و طلا و جواهر می‌کوشند بر احساس نقص خود غلبه کنند.

وی‌ می‌گوید: برخی این رفتار را به خاطر تفاخر و برتری‌جویی انجام می‌دهند.

اما آنچه در ابتدای این گزارش در مورد آن صحبت کردیم نوعی خرید است که بی‌هدف و بدون هیچ فکری انجام می‌شود و حس خوشایندی که نه از داشتن یک کالا بلکه صرفا از خرید به شخص دست می‌دهد تقویت‌کننده ادامه این عادت است.

روان‌شناسان این رفتار را خرید تفننی لقب می‌دهند که خریدی بدون‌برنامه و تصمیم‌گیری است که به صورت لحظه‌ای شکل می‌گیرد و مصرف‌‌کننده در برابر محرک‌های محل خرید احساس مثبتی دارد. این احساس دربردارنده واکنش‌های شناختی ـ عاطفی یا هر دو است.

تحقیقات انجام شده توسط مجید ذوقی در مورد بیش از 300 مشتری یکی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای نشان می‌دهد ارزیابی هنجاری، لذتبخش بودن خرید برای مشتریان، گرایش مشتریان به خرید، جزء عاطفی فرآیند خرید تفننی و نوع محصول به ترتیب بیشترین تاثیر را در این نوع خرید مشتریان دارند.

روان‌شناسان رفتار خرید افراطی را بخصوص در برخی خانم‌ها واکنشی روانی می‌دانند که شخص گاه با آن سعی دارد خلأهای مهم زندگی خود را پر کند.

نداشتن فرزند، نگهداری از والدین، همسر یا داشتن فرزند معلول یا بی‌توجهی همسر ازجمله بهانه‌های ناخودآگاهی است که این رفتار را می‌تواند تقویت کند.

به طور معمول زنانی که اعتیاد به خرید دارند معمولا کمدها و خانه‌هایشان پر از لباس‌ها و وسایل غیرضروری است که اکثرا بی‌استفاده مانده‌اند.

خامه‌دوز معتقد است نداشتن اعتماد به نفس کافی، استرس و اضطراب، نیاز به ابر از وجود، جایزه دادن به خود و فراموش کردن موقعیت ازجمله دلایل ناخودآگاهی است که شخص را به طرف خرید در عین بی‌نیازی به کالا، هدایت می‌کند.

این مشاور خانواده اعتقاد دارد: اعتیاد به خرید مانند هر نوع اعتیاد دیگر دست از سر ما برنمی‌دارد و با این‌که می‌خواهیم آن را ترک کنیم، اما باز هم دوست داریم خرید کنیم و سراغش می‌رویم.

اما بعضی‌ها هم به خاطر وسواس خرید می‌کنند. خریدهایشان هیچ وقت راضی‌شان نمی‌کند یا از گرانی یا از بی‌کیفیتی کالا پشیمان می‌شوند و دوباره خرید می‌کنند و باز هم همین حس سراغشان می‌آید.

برعکس دسته اول این گروه بیش از این‌که از خرید لذت ببرند در رنجند. مثل کسانی که دائم دستانشان را می‌شویند.

این افراد باید مشکل خود را با کمک یک مشاور ریشه‌یابی کنند و قبل از این‌که خرید بی‌رویه خود را درمان کنند به فکر درمان آن باشند. بی‌توجهی دیگران، کمبود اعتماد به نفس یا حس خود زشت‌پنداری هرچه باشد با کمک روان‌شناس قابل درمان است.

این مشاور همراه نبردن کارت بانکی، حمل مقدار کمی پول نقد و خرید از روی فهرست را به این افراد توصیه می‌کند.

غصه خوردن با طعم غذا

غم و غصه و نگرانی و تشویش همیشه هم بد مزه نیست. اینها می‌توانند به اندازه همه غذاها و خوردنی‌های هیجان‌انگیز زندگی‌تان خوشمزه باشند. البته برای غصه‌خور‌های خوش‌اشتها.

نیره ساجدی، متخصص علوم رفتاری معتقد است: گاهی شخص برای کم کردن اضطراب یا پرکردن خلأ درونی خود که از غصه و فقدان به وجود آمده ممکن است به خوردن پناه ببرد و لزوما به خرید متوسل نشود.

ساجدی این رفتار را هم سبب التیام غم و اندوه و اضطراب می‌داند، اما دیری نمی‌پاید که دوباره حس بد گذشته همراه حس احساس گناه به خاطر پرخوری سراغ شخص می‌آید.

وی توصیه می‌کند که غذا خوردن خود را نیز مانند خرید هدفمند کرده و از روی برنامه مواد غذایی را تهیه کنید و خارج از آن چیزی نخرید.

وی می‌افزاید: بدن هنگام پرخوری هورمون‌هایی ترشح می‌کند که اندوه و استرس را کاهش می‌دهد و همین شما را وامی‌دارد هنگام ناراحتی غذای بیشتری بخورید، اما ورزش نیز برای شما همین کار را می‌کند.

پس بهتر است با ورزش حس خوب شادی را به خود ارزانی کنید تا جسمتان نیز قوی و سالم باشد.

جلوی تلویزیون یا کامپیوتر غذا نخورید و یخچال و روی میز را ظرف‌های پر از تکه‌های میوه و سبزی بگذارید تا جای هله هوله را بگیرد.

آرام غذا بخورید و با دوستان و آشنایان تنهایی خود را پر کرده و درد دل کنید تا کمتر احساس تنهایی و افسردگی داشته باشید.

اگر بهبود نیافتید وضعیت خود را با یک مشاور خانواده یا روان‌شناس در میان بگذارید تا به شما کمک کند مشکل خود را ریشه‌ای حل کنید.

ماندانا ملاعلی

ضمیمه چاردیواری