تورم چیست و نرخ تورم چگونه محاسبه می‌شود؟

دیدگاه کینزی دو دلیل عمده برای تورم ذکر می‌کند: کاهش عرضه کل یا افزایش تقاضای کل.

دیدگاه پول‌گرایان نیز رشد عرضه پول مازاد بر رشد اقتصادی را عمده‌ترین دلیل تورم می‌داند. به عبارت دیگر، تورم تناسب نداشتن حجم پول در گردش با عرضه خدمات و کالاهاست. تقریبا تمام اقتصاددان‌ها متفق‌القول‌اند که تورم پایدار و درازمدت ریشه‌ای جز عرضه پول و افزایش نقدینگی ندارد. هر چه میزان تورم بیشتر شود، قدرت خرید یک واحد پول کمتر خواهد شد.

متناسب با پول و کالا، فضای اقتصادی کشور به دو قسمت فضای اعتباری و تولیدی تقسیم می‌شود. فضای تولیدی یک فضای واقعی و فضای اعتباری یک فضای مجازی و به پول و اعتبارات کشور در یک برنامه مالی وابسته است. با تنظیم درست فضای اعتباری توسط سیاستگذاران اقتصادی می‌توان در فضای تولیدی دخالت و با استفاده از آن فضا، توسعه و رشد اقتصادی ایجاد کرد. در یک برنامه مالی هر چه میزان عرضه پول بیشتر شود، فضای اعتباری کشور گسترش می‌یابد و زمینه برای رشد و توسعه تولیدات فراهم می‌شود. در این حالت، اگر مقدار تولید ثابت باشد با گسترش فضای اعتباری، این فضا از فضای تولیدی بزرگ‌تر می‌شود. چون این فضا یک فضای مجازی است و با تولید تناسب ندارد، پس همان بزرگ شدن بی‌محتواست که به تورم اقتصادی تعبیر شده است.

ویژگی بارز این فضاها این است که در اقتصاد آزاد به سرعت از نظر ارزش با هم برابر می‌شوند و این امر سبب می‌شود، در حالت تورم قیمت اجناس به حدی افزایش یابد که ارزش دو فضا با هم برابر شود و این یعنی کاهش ارزش پول. بنابر این تورم یعنی بزرگ شدن فضای اعتباری کشور که با افزایش قیمت‌ها و کاهش ارزش پول همراه است. اگر اختلاف این دو فضا با تولید پر شود، کاهش ارزش پول و افزایش قیمت صورت نخواهد گرفت و برعکس رشد و توسعه تولید را به دنبال خواهد داشت. نرخ تورم نیز برابر است با تغییر در شاخص قیمت که معمولا شاخص قیمت مصرف‌کننده است. نرخ تورم از طریق محاسبه قیمت هفتگی، ماهانه و سالانه یک سبد کالای پایه حاصل می‌شود. این سبد که به عنوان سبد پایه و شاخص کالا شناخته می‌شود، هر چند سال یکبار مورد بازنگری قرار می‌گیرد. براساس استانداردهای جهانی، مرجع محاسبه و اعلام نرخ تورم بانک مرکزی است. در بانک مرکزی ایران اداره آمارهای اقتصادی مسئول این امر است. تدوین این سبد از سال 1338 آغاز شد و آخرین بار سال 1383 با دربرداشتن 359 قلم کالا و خدمات در 75 شهر منتخب کشور و در 12 گروه کالایی مورد استناد قرار گرفت.

الهام حیدری

جام‌جم