سایه سنگین داربست‌ها بر سر دژ برازجان

این کاروانسرا که در ضلع شرقی میدان شهید چمران برازجان قرار دارد و در بین اهالی برازجان به «دژ» معروف است، از بناهای به‌جامانده از دوره قاجار است که سال 1250 شمسی توسط معمار حاج محمد شیرازی ساخته شد.

این بنای تاریخی در دهه‌های اخیر با تغییر کاربری به عنوان زندان سیاسی و مدتی هم شهربانی مورد استفاده قرار گرفت تا این‌که پس از جابه‌جا شدن زندان جدید تحویل میراث فرهنگی شد و با شماره 1638 در فهرست آثار ملی ایران به‌ثبت رسید.

در سال 92 بخشی از دیوار شمالی و شرقی کاروانسرای مشیرالملک بر اثر زلزله فروریخت و مدیران وقت میراث فرهنگی نیز برای بازسازی قسمت‌های آسیب‌دیده آن وارد عمل شدند، ولی متاسفانه قسمت غربی کاروانسرا از آن زمان تاکنون همچنان دربند داربست‌ها گرفتار است و مرمت این بنا نیمه‌کاره رها شده است.

به گفته یکی از کارشناسان میراث فرهنگی، مرمت یک اثر تاریخی پروسه‌ای دائمی است، زیرا اگر فقط در برهه‌ای از زمان، مرمت و سپس نیمه‌کاره رها شود، آن وقت این بنا آسیب جدی خواهد دید.

وی با بیان این‌که در هر منطقه، بسته به نوع و شرایط اقلیمی آن، معماری آثار تاریخی متفاوت است، می‌گوید: نکته مهمی که باید در مرمت یک اثر مورد توجه قرار گیرد، این است که مرمت آن به صورت فازبندی انجام شود، ولی اکنون می‌بینیم تمام آستر و لایه‌های گچی نمای جبهه غربی کاروانسرای مشیرالملک یکباره تکانده و سنگ آن هویدا شده است؛ زیرا هوای برازجان در روز به شدت گرم است و شب‌ها یکباره تغییر می‌کند و همین انبساط و انقباض باعث شکستگی و ریزش سنگ‌ها و نفوذ رطوبت در آن می‌شود.

ناظر مرمت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر نیز درباره مرمت و بازسازی این کاروانسرا می‌گوید: مرمت این بنا در سال‌های اخیر طی پنج دوره انجام گرفته است.

فرزانه اسپرغم می‌افزاید: در دوره پنجم که حدودا از بهمن 93 آغاز شده و تاکنون نیز ادامه دارد، به مقاو‌م‌سازی فضای غربی، داخلی و بیرونی جداره و بدنه و تکمیل خطوط معماری کاروانسرا پرداخته شده است. اکنون فضای داخلی طاق‌ها تعمیر شده و بعد از مقاوم‌سازی ساختاری قصد داریم نمای منظری را متناسب با طرح اولیه بنا مرمت کنیم. از این پس نیز هر سه چهار سال یک بار باید مقاوم‌سازی انجام شود و در صورت ایجاد مشکلات غیرقابل پیش‌بینی این فاصله زمانی کوتاه‌تر خواهد شد.

وی درباره اعتبار تخصیص یافته می‌گوید: اعتباری که برای دوره پنجم اختصاص یافته، حدود هفت میلیارد ریال است .

این کارشناس میراث فرهنگی تصریح می‌کند: از آنجا که درصد بالای رطوبت هوا در جنوب کشور به مصالح ساختمان آسیب زیادی وارد می‌کند، باید از مصالحی با کیفیت بالا استفاده کرد و متاسفانه این یکی از مشکلاتی است که ما اکنون با آن دست به گریبانیم؛ زیرا پیدا کردن مصالح مناسب در اینجا بسیار سخت و پرهزینه است.

علیرضا برازجانی - جام‌جم