کشتی‌های تفریحی در راه آب‌های مازندران

آن‌طور که مدیرکل میراث فرهنگی استان مازندران به جام‌جم می‌گوید: یک سرمایه‌گذار با ورود به حوزه گردشگری دریایی پکیج کاملی در زمینه گردشگری تفریحی دریایی تهیه کرده که این پکیج شامل دو فروند کشتی تفریحی شامل یک کشتی هتل و یک کشتی دارای رستوران دریایی و یک اسکله تفریحی است.

دلاور بزرگ نیا با بیان این‌که دو کشتی تفریحی چندی پیش خریداری و تمام مجوزهای لازم از جمله پرچم ایران از سوی سازمان بنادر و کشتیرانی برای آن صادر شده و از هر لحاظ مورد تائید این سازمان قرار گرفته است، می‌افزاید: این کشتی‌ها بزودی از طریق آب‌های دریای سیاه در ترکیه و رود ولگا در روسیه به دریای خزر و سواحل مازندران منتقل خواهد شد و امیدواریم تا یک ماه دیگر به سواحل استان برسد.

به گفته وی یکی از این کشتی‌ها که می‌تواند همچون یک هتل دریایی پذیرای علاقه‌مندان باشد، دارای 6 سوئیت با ظرفیت هر سوئیت حدود 4 نفر است که می‌تواند علاوه بر استقرار در پهنه آب‌های خزر و رقم زدن اوقاتی رویایی در شبانه‌روز برای مسافران، تردد به دیگر سواحل استان و استان‌های همجوار و یا حتی کشورهای حاشیه دریای خزر را هم در برنامه خود داشته باشد.

ساخت اسکله‌های تفریحی

از آنجا که توسعه در هر بخش نیازمند ایجاد زیرساخت‌های مربوط است، تردد کشتی تفریحی در سواحل هم بدون اسکله مرتبط با این نوع کشتی‌ها غیرممکن و یا دست‌کم سخت و دشوار است. کشتی‌های تفریحی خریداری شده نیز به آشیانه مخصوص به خود محتاجند؛ آشیانه‌هایی که نبود آنها یکی از دلایل وارد نشدن سرمایه‌گذار برای خرید کشتی تفریحی تاکنون عنوان شده است. البته سرمایه‌گذاری که هم‌اکنون به این حوزه وارد شده پیش‌بینی ساخت یک اسکله تفریحی را نیز در شهرستان نور کرده و به گفته مدیرکل میراث مازندران بزودی ستون‌ها و پایه‌های آن جانمایی خواهد شد، اما این اسکله یک سال دیگر به بهره‌برداری خواهد رسید، برای همین این نگرانی وجود دارد که درصورت ورود کشتی‌ها به آب‌های کشور، آنها بدون استفاده در سواحل پهلو گرفته و به سرنوشت کشتی میرزاکوچک‌خان در استان گیلان دچار شوند.

هرچند به عقیده بزرگ‌نیا جای هیچ نگرانی نیست و هم‌اکنون سه بندر نوشهر، امیرآباد و فریدونکنار اعلام آمادگی کرده‌اند که تا زمان بهره‌برداری از اسکله تفریحی، پارکینگ خود را در اختیار کشتی‌های تفریحی قرار دهند. این مقام مسئول در میراث فرهنگی ورود این سرمایه‌گذار به حوزه گردشگری دریایی را موجب شکل گرفتن یک نگاه جدید به این حوزه دانسته و اظهار امیدواری می‌کند که سایر سرمایه‌گذاران نیز علاقه‌مند ورود به این حوزه شوند.

وی با تاکید بر این‌که راه نجات گردشگری توجه به سرمایه‌گذاران بخش خصوصی است، خاطرنشان می‌کند که البته هم‌اکنون تسهیلات خوبی از سوی سازمان میراث فرهنگی و همچنین سازمان بنادر و کشتیرانی به متقاضیان پرداخت می‌شود، با این حال احداث زیرساخت‌ها توسط بخش دولتی زمینه ورود آنان را هموارتر خواهد کرد. به طور مثال اکنون سرمایه‌گذاری وجود دارد که می‌تواند هواپیمای آب‌نشین خریداری و راه‌اندازی کند، اما زیرساخت‌های راه اندازی آن در آب‌های کشور هنوز فراهم نیست.

مدیرکل بنادر استان مازندران نیز با بیان این که سالانه می‌توان 400 هزار شغل در سواحل شمالی ایجاد کرد، می‌گوید: بسیاری از سرمایه‌گذاران برای دریافت مجوز تاسیس سکو در تنکابن، نور و نوشهر مراجعه کرده‌اند و ما به دنبال مکان‌یابی برای اسکله‌های تفریحی و توریستی و توسعه گردشگری دریایی هستیم.

به گفته منوچهر تاتینا سود تسهیلات اعطایی برای خرید شناورهای مسافری صفر درصد و بقیه تسهیلات 12 درصد محاسبه خواهد شد.

استقبال از گردشگری دریایی

گردشگری دریایی همزمان با افزایش تقاضا برای سفرهای دریایی در نخستین دهه قرن بیستم و با ساخت کشتی‌های پیشرفته و پیدا شدن خطوط بزرگ کشتیرانی مطرح شد و شکل گرفت. این نوع گردشگری برای سال‌های متوالی در برخی کشورهای اروپایی همچون فرانسه، اسپانیا و یونان و جزایر هاوایی و خلیج مکزیک در اروپا و آمریکا سهم زیادی در جذب گردشگر داشت.

استرالیا نیز یکی از مهم‌ترین مقصدهای دریایی در جهان به‌شمار می‌آید و سالانه هزاران نفر را جذب خود می‌کند، به طوری که در سال 2012 توانست 5.2 میلیارد دلار از گردشگری دریایی خود درآمد کسب کند.

در سال‌های اخیر نیز کشورهای حاشیه مدیترانه همچون مصر و ترکیه و برخی کشورهای جنوب‌شرقی آسیا از جمله تایلند، مالزی، اندونزی، سنگاپور، هنگ‌کنگ و ژاپن که دارای سواحل زیبا و منابع دریایی هستند، به توسعه گردشگری دریایی روی آورده‌اند؛ گردشگری ای که فعالیت‌های تفریحی آبی همچون غواصی، سفرهای تفریحی، اسکی روی آب، جت‌اسکی، آکواریم دریایی و ماهی‌گیری در آب‌های عمیق مهم‌ترین جذابیت‌های آن به شمار می‌رود.

این بخش از گردشگری به حدی درآمدزا و پرطرفدار است که حتی برخی کشورها با چند ده کیلومتر سواحل نامساعد توانسته‌اند مبالغ هنگفتی درآمد از آن به دست آورند.

به‌عنوان مثال کشور امارات از سال 2005 میلادی با تدوین برنامه‌ای دقیق در این زمینه توانسته طی دوره‌ای هفت ساله تا سال 2012 میلادی حدود 600 هزار گردشگر دریایی را صرفا از طریق پهلو گرفتن کروزهای مسافری پذیرایی کند یا این که کشور عمان با حذف تشریفات دریافت روادید برای گردشگرانی که از طریق دریا وارد خاک این کشور می‌شوند، تسهیلات فراهم کرده است اما ایران با داشتن بیش از 2000 کیلومتر ساحل در جنوب و شمال خود هنوز اندر خم یک کوچه باقیمانده و استفاده‌ای از این ظرفیت بزرگ نکرده است.

ظرفیت‌های پنهان

بسیاری از کارشناسان ناهماهنگی ارگان‌های مربوط را دلیل این ناکامی می‌دانند و برخی نبود سرمایه‌گذاران را دلیل به گل نشستن کشتی گردشگری دریایی ایران عنوان کرده‌اند، اما کاپیتان سیدحسن گیتی‌پسند، طراح طرح گردشگری دریایی خزر چندی پیش در این زمینه به جام‌جم گفت: این منطقه و بسیاری از سواحل کشورمان برای تبدیل شدن به قطب گردشگری دریایی ظرفیت بالایی دارند، اما متاسفانه به دلیل تعریف نادرست برخی از مسئولان که گردشگری دریایی را فقط آفتاب گرفتن کنار ساحل و شناکردن در آب تعبیر می‌کنند، هنوز نتوانسته‌ایم از این ظرفیت بالا اشتغال‌آفرینی و درآمدزایی کنیم.

به باور او اگر صنعت گردشگری دریایی که شامل تفریحات ساحلی، دریایی و زیر سطحی می‌شود در ایران رونق گیرد با توجه به اکوسیستم و جاذبه‌های ایران میلیاردها دلار درآمد و هزاران فرصت شغلی به کشورمان هدیه داده می‌شود.

شاهد مثال این روند همین طرح ملی گردشگری دریایی خزر است که در صورت اجرایی شدن می‌تواند 17 هزار فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم فقط در حاشیه جنوبی خزر ایجاد کند، حالا خودتان تصور کنید ایران با داشتن حدود 3000 کیلومتر ساحل مستعد؛ می‌تواند از هر مترمربع آن با رونق گردشگری دریایی چه مقدار درآمد کسب کند و چند هزار فرصت شغلی ایجاد می‌شود؟

البته برخی دیگر از کارشناسان نیز معتقدند که فرهنگ‌سازی می‌تواند نقش مهمی در این زمینه ایفا کند، چرا که فرهنگ مسافرت دریایی در ایران جز برای افراد ساحل‌نشین و بومی که در نزدیک دریاها هستند و بین جزایر تردد می‌کنند شناخته شده نیست.

حجم مسافرت دریایی در کشور ما بسیار ناچیز است. مردمی که در مناطق مرکزی، غرب و یا شرق کشور زندگی می‌کنند دریا را نمی‌شناسند و اگر شناختی هم از دریا داشته باشند در همان لنج، قایق و ماهی است، به همین دلیل انگیزه‌ای برای ایجاد مسافرت دریایی و یا تورهای مسافرتی دریایی وجود ندارد.

وجود قوانین امنیتی و کنوانسیون‌های دریایی که کشتی‌های مسافری ناچارند آنها را رعایت کنند نیز یکی دیگر از موانع توسعه این گردشگری است، زیرا این امر موجب می‌شود هزینه‌ها افزایش یابد، در نتیجه سرمایه‌گذاری کمتری در این بخش صورت می‌گیرد.

ضرورت رفع موانع توسعه گردشگری دریایی

به عقیده کارشناسان نبود سرمایه‌گذار، ناهماهنگی بین ارگان‌های مربوط و همکاری نکردن آنها با یکدیگر، تعریف نادرست، سطحی و محدود برخی از مسئولان از گردشگری دریایی، وجود قوانین امنیتی و کنوانسیون‌های دریایی که کشتی‌های مسافری و تفریحی ملزم به رعایت آن هستند و دریافت آن چندان راحت نیست، نبود زیرساخت‌های لازم برای فعالیت شناورها، آزاد نبودن حریم بسیاری از سواحل کشور و در نهایت ناشناخته بودن فرهنگ مسافرت دریایی در ایران و استقبال کم مردم از آن، از مهم‌ترین موانع توسعه گردشگری دریایی در کشورمان عنوان می‌شود، این در حالی است که بسیاری از سواحل کشور برای تبدیل شدن به قطب گردشگری دریایی ظرفیت بالایی دارند، ولی وجود این موانع موجب شده که تاکنون موفق به استفاده از این ظرفیت در جهت اشتغال‌آفرینی و درآمدزایی نشویم.

فاطمه مرادزاده - ایران