موبایل ژورنالیسم و تمرین کوتاه‌نویسی

در میان همهمه بسیار و شلوغی جمعیت، آنچه مورد توجه قرار می‌گیرد تعداد کثیر گوشی‌های دوربین‌دار است که از همه طرف (بالای پل، پایین پل، کف خیابان، داخل خودروها و آپارتمان‌های اطراف) در حال ثبت و ضبط حادثه هستند و اندکی بعد عکس‌ها و خبرهایی از حادثه در شبکه‌های اجتماعی موبایلی منتشر شد. گویا هر شهروندی که حاضر در صحنه بود از زاویه دید خود به خبرنویسی و خبرنگاری در فضای سایبری اقدام کرده است.

کاری به اخبار ضد و نقیض تعداد کشته‌ها، زخمی‌ها و صدمات وارده نداشته و نداریم. آنچه مورد نظر این یادداشت است مطالعه پدیده روزنامه‌نگاری و خبرنگاری موبایلی یا به اصطلاح موبایل ژورنالیسم است.

رسانه‌ای به نام گوشی‌های تلفن همراه

روزنامه‌نگاری موبایلی یا موبایل ژورنالیسم همان‌گونه که از نام آن برمی‌آید، شکلی از خبرنگاری رسانه‌های جدید است که گزارشگران با استفاده از قابلیت‌های روزافزون گوشی‌های موبایل یا نوت‌بوک‌های متصل به اینترنت اقدام به جمع‌آوری، ویرایش و توزیع اخبار از جامعه پیرامون خود می‌کنند. به تعریف دیگر، هر نوع خبرنویسی (چه تخصصی و چه غیرتخصصی) که با گوشی‌های موبایل تهیه شود، به‌عنوان رسانه‌نگاری مبتنی بر موبایل یا موبایل ژورنالیسم شناخته می‌شود.

با این تعریف، امروزه یک شهروند عادی هم می‌تواند خبرنگار بوده و دفتر روزنامه‌نگاری‌اش را همواره همراه خود داشته باشد. لذا اگر سر سوزن ذوق همراه اندکی بخت و اقبال در وجود او باشد، می‌تواند گزارش‌های خبری از رویدادهای روزمره جهان تهیه کند و چه بسا خبرگزاری‌های معتبر دنیا با تشکیلات عریض و طویل و بودجه‌های کلان در پوشش خبری یک رویداد از یک شهروند خبرنگار عقب بمانند.

استادان علوم ارتباطات درباره روزنامه‌نگاری موبایلی می‌گویند: روزنامه‌نگاری شهروندی و روزنامه‌نگاری موبایلی دو مقوله جدید است که سبب شده شهروندان خود روزنامه‌نگار شوند. دیگر مخاطب روزنامه‌ها مصرف‌کننده صرف اطلاعات نیستند، بلکه می‌توانند تولیدکننده خبر باشند. مهم‌تر این که خبر از حصر سنتی دروازه‌بانان خبر رسانه‌ها خارج و هر روزنامه‌نگار موبایلی یک دروازه‌بان خبر می‌شود. این تغییر علاوه بر دروازه‌بانی خبر در چهار حوزه محتوا و سبک‌های خبرنویسی، بازاریابی خبر، ابزار انتقال خبر و تغییر در مخاطبان نیز قابل مشاهده است.

اصول روزنامه‌نگاری موبایلی

کارشناسان ارتباطات، اصولی را برای روزنامه‌نگاری موبایلی در نظر گرفته‌اند که برخی آنها عبارت است از:

1ـ صفحه موبایل به خاطر کوچک بودن یک محدودیت‌ محسوب می‌شود؛ بنابراین خبرها نباید از چهار پاراگراف بیشتر باشد، آن هم پاراگراف‌های نه‌چندان بلند یعنی حداکثر 12 سطر.

2ـ تیتر باید ساده و گیرا باشد، یعنی حداکثر هفت تا هشت کلمه کافی است. اگر تیتر از این طولانی‌تر شود در صفحه موبایل دوخطی می‌شود که جالب نیست.

3ـ خبرها باید کوتاه باشد و روی تک‌تک کلمات فکر شود. خبر اگر فهمیده شود به روزنامه‌نگار موبایلی این امکان را می‌دهد با کلمات بازی کند. البته باید دقت کرد اصل خبر تحریف نشود.

4ـ اگر درون لینک، کلمات فارسی وجود دارد یا لینک طولانی است از سایت‌هایی که لینک را کوتاه می‌کنند می‌توان استفاده کرد، مانند www.yon.ir

5ـ صفت‌های افراد، اشیا و مکان‌ها را حذف کنید.

6ـ استفاده از اسامی و عناوین مخفف شده بسیار مطلوب است.

7ـ از نقل‌قول‌های طولانی و کشدار پرهیز شود. فقط از نقل‌قول‌های کوتاه، آن هم در جای ضروری استفاده شود.

8ـ خبر طوری نوشته شود که برای همگان قابل فهم باشد. از کلمات تخصصی و واژگان رمزگونه پرهیز شود تا خواننده خبر در درک معنای آن دچار اشتباه نشود.

9ـ غلط املایی و محتوایی به آسانی از زیر دست هر خبرنویسی در می‌رود؛ لذا خبر قبل از ارسال لازم است دوباره‌خوانی شود. وقتی اشتباهی منتشر شد دیگر برای تصحیح آن دیر بوده و تمام دنیا خبر شما را اشتباه خوانده است.

10ـ خبر به هر زبانی که ‌نوشته می‌شود، سعی شود از به کارگیری گویش‌های محلی پرهیز شود. برخی کلمات احتمال دارد در زبان یا گویش دیگر معنای دیگری داشته باشد. این بسیار مهم است که به فرهنگ‌ها و زبان‌های دیگر توهین نشود.

11ـ روزنامه‌نگار موبایلی ملزم باشد نوشته خود را با دیدی انتقادی بازخوانی کند و از خود بپرسد آیا مردم داخل کشور و حتی خارج از کشور هم می‌توانند مطلب او را به همان خوبی بفهمند؟

خلاصه کلام این که اصل در روزنامه‌نگاری موبایلی، حرکت در مسیر توئیت‌نویسی است. در توئیتر فرد تمرین می‌کند و البته مجبور است کمتر از 140 کلمه بنویسد. توئیت‌نویسی غایت تکنیکی روزنامه‌نگاری موبایلی است.

محمد زندکریمخانی

رادیو و تلویزیون