فریب انتخاب رشته تضمینی را نخورید

در این رقابت تنگاتنگ، برخی موسسه‌ها هم تلاش می‌کنند با هر ترفندی که شده، داوطلب بیشتری را جذب کنند.

وعده وعیدهایی مثل «انتخاب رشته تضمینی» عنوانی است که این روزها زیاد می‌شنوید. بعضی موسسات آموزشی هم ادعا می‌کنند کارشناسان رسمی سازمان سنجش را برای مشاوره انتخاب رشته استخدام کرده اند و عده‌ای از مراکز هم ادعا می‌کنند رتبه‌های برتر کنکور سال‌های گذشته را به عنوان مشاور انتخاب رشته به‌کار گرفته‌اند.

اما حسین توکلی، مشاور عالی سازمان سنجش در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: چیزی به نام انتخاب رشته تضمینی نداریم، فقط باید داوطلب با توجه به علایق و توانمندی‌های خودش، بهترین انتخاب رشته را انجام دهد.

توکلی تاکید دارد ما نمی‌توانیم برای داوطلب تعیین تکلیف کنیم و به او بگوییم که حتما به این مرکز مشاوره مراجعه کند یا نکند، بلکه فقط می‌توانیم به داوطلب این اطمینان را بدهیم که در صورت رعایت برخی نکات، خود داوطلب بهترین فردی است که می‌تواند انتخاب رشته کنکور را انجام دهد.

این مقام مسئول تصریح می‌کند هیچ کارشناسی از سوی سازمان سنجش در زمینه مشاوره انتخاب رشته در آموزشگاه‌های کنکور فعالیت ندارد و هر ادعایی در این زمینه باطل است.

همچنین باید در نظر داشت حتی رتبه یک کنکور سراسری سال قبل هم الزاما مشاور خوبی برای انتخاب رشته نیست.

یعنی هوش و استعداد او برای شاگرد اول شدن در کنکور، هیچ ربطی به ارائه مشاوره علمی و درست به داوطلبان ندارد و این دو موضوع را نباید داوطلبان با همدیگر اشتباه بگیرند.

تا زمان اعلام نتایج هم هیچ تضمینی برای قبولی در رشته محل مورد علاقه وجود ندارد، چون قبولی هر داوطلب کاملا در گرو انتخاب رشته افراد دیگر است بنابراین هر ادعایی مبنی بر انتخاب رشته تضمینی را فقط باید شیوه‌ای از بازاریابی به حساب آورد.

پول‌های هنگفتی که جابه‌جا می‌شود

انتخاب رشته، برای خیلی‌ها نان و آب دارد و در همین چند روز، پول‌های هنگفتی رد و بدل می‌شود. یکی از داوطلبان کنکور به جام‌جم خبر می‌دهد از او برای مشاوره‌های انتخاب رشته کنکور سراسری، 500 هزار تومان و برای کنکور دانشگاه آزاد 250 هزار تومان درخواست کرده‌اند.

برگزاری همایش‌های میلیونی هم شکل دیگری از پول درآوردن‌های موسسات کنکور است. عنوان «همایش بزرگ تخصصی انتخاب رشته و آشنایی با رشته‌های دانشگاهی» شکلی از همین پول درآوردن‌هاست که در آن به‌ازای چند ساعت سخنرانی یک کارشناس آموزشی، مبالغی را از داوطلبان دریافت می‌کنند.

انتخاب رشته با کمک نرم‌افزارها هم شیوه دیگری از پول درآوردن موسسات است که براساس یافته‌های ما، نتایج بسیاری از این نرم‌افزارها قابل‌اعتماد نیست، زیرا داده‌های این نرم‌افزارها قدیمی است و تطابقی با آخرین تغییرات کنکور ندارد.

گام اول؛ به هر کسی اعتماد نکنید

به دلیل تقاضای بالایی که موج می‌زند، این روزها حتی برخی مراکز فرهنگی که هیچ ربطی هم به کنکور و مسائل آموزش عالی ندارند، به مشاوره‌های انتخاب رشته روی آورده‌اند.

مشاور عالی سازمان سنجش به داوطلبان توصیه می‌کند در گام اول، به هر کسی اعتماد نکنند و تحت‌تاثیر گفته‌ها و شنیده‌های دیگران قرار نگیرند. به اعتقاد این مقام مسئول، داوطلبان می‌توانند برای آگاهی بیشتر از رشته‌های دانشگاهی، سوالات خود را از دانشجویان همان رشته‌ها و دانشگاه‌ها بپرسند.

این گام اول، صرفا برای آشنایی ضمنی با رشته‌هاست و در این مرحله، به گفته توکلی احتمال دارد که اصلا داوطلب به این نتیجه برسد که فلان رشته دانشگاهی را دوست ندارد؛ یعنی پس از تحقیقات اولیه پیرامون یک رشته، احتمال دارد داوطلب به این نتیجه برسد آن رشته‌ای که همیشه برایش سر و دست شکسته است، اصلا آن رشته دلخواهش نیست.

شناخت آینده شغلی و آینده تحصیلی رشته تحصیلی، گام اولی است که دورنمای کلی از آن رشته تحصیلی را پیش چشم داوطلب باز می‌کند.

گام دوم؛ مطالعه دقیق دفترچه راهنما

ظاهر دفترچه راهنمای انتخاب رشته، گول‌زننده است و احتمال دارد داوطلب با دیدن تعداد زیاد صفحات دفترچه، گمان کند نمی‌تواند همه صفحات دفترچه را مطالعه کند؛ اما مشاور عالی سازمان سنجش یادآوری می‌کند که بیشتر حجم این دفترچه‌ها مربوط به کدرشته‌هاست و نیاز نیست داوطلب همه آنها را بخواند، ولی خواندن راهنمای انتخاب رشته‌ها، وقت زیادی از داوطلب نمی‌گیرد.

توکلی تاکید می‌کند که دفترچه راهنمای انتخاب رشته، سند اصلی گزینش رشته است که باید حتما داوطلب، این دفترچه را مطالعه کند و نسبت به شرایط و ضوابط پذیرش رشته‌ها آگاهی یابد. خواندن دقیق این راهنما، گام مهمی در انتخاب رشته است که خیلی از داوطلبان، آن را چندان جدی نمی‌گیرند.

مثلا در انتخاب رشته امسال، برای اولین‌بار 30 درصد سهمیه پزشکی به ساکنان مناطق محروم اختصاص داده شده است که داوطلب در صورت قبولی در این رشته‌ها باید تا سه برابر مدت زمان تحصیل، در آن منطقه محروم خدمت کند و حتی در طول این مدت هم مدرک تحصیلی‌اش را به او نمی‌دهند تا تعهداتش تمام شود.

حال اگر داوطلبی همین نکته را نداند و چشم بسته انتخاب رشته کند، حداقل 30 سال زندگی‌اش تحت تاثیر این انتخاب ناآگاهانه قرار می‌گیرد. (یعنی حدود هفت سال تحصیل در رشته پزشکی و حدود 21 سال تعهد خدمت در مناطق محروم).

گام سوم؛ مراجعه به مراکز مطمئن

پس از این‌که داوطلب، با دورنمای کلی رشته مورد علاقه‌اش آشنا شد و دفترچه راهنما را هم با دقت مطالعه کرد، در گام سوم می‌تواند برای انتخاب رشته بهتر به مراکز مشاوره‌ای مراجعه کند که از سوی وزارت آموزش و پرورش مجوز گرفته‌اند. به‌طور مثال، در همین شهر تهران، 60 پایگاه انتخاب رشته از سوی آموزش و پرورش دایر شده است که داوطلب می‌تواند با اطمینان بیشتری به این مراکز مراجعه کند.

تقریبا در همه شهرهای ایران مشابه این مراکز دولتی وجود دارد و حتی به گفته رئیس اداره کل آموزش و پرورش شهر تهران، هزینه ارائه مشاوره در این مراکز دولتی یک پنجم آموزشگاه‌ها و مراکز غیردولتی است.

علاوه بر آن، سازمان سنجش هم علاوه بر انتشار ویژه‌نامه انتخاب رشته، در پایگاه اطلاع‌رسانی خود نیز نرم‌افزار انتخاب رشته را در اختیار داوطلبان قرار داده که در این نرم‌افزار، آخرین تغییرات کنکور اعمال شده است.

نتایج این نرم‌افزار به دلیل به روز بودن، بسیار مطمئن‌تر از نرم‌افزارهای دیگر است و هزینه استفاده از آن هم 18 هزار تومان اعلام شده است.

غایبان هم امکان انتخاب رشته دارند

براساس اعلام سازمان سنجش داوطلبانی که در آزمون سراسری سال ۹۴ ثبت‌نام کرده‌اند اما در جلسه آزمون غایب یا مجاز به انتخاب رشته نشده‌اند نیازی به ثبت نام مجدد ندارند و می‌توانند انتخاب رشته کنند؛ مگر این که متقاضی انتخاب رشته علاوه بر گروه آزمایشی خود باشند. توضیحات در این باره نیز در دفترچه راهنمایی که امروز (3 مرداد) روی سایت سازمان سنجش قرار می‌گیرد مشخص است و داوطلبان می‌توانند پس از مطالعه آن اقدام کنند.

توان و استعدادتان را هم در نظر بگیرید

درست است که در فرآیند انتخاب رشته، علاقه حرف اول و آخر را می‌زند؛ ولی در این خصوص باید به توان و استعدادتان هم نیم نگاهی داشته باشید.

مثلا داوطلبی که با دیدن یک حادثه طبیعی یا دیدن یک قطره خون، کاملا کنترلش را از دست می‌دهد، هیچ الزامی وجود ندارد که حتما رشته پزشکی یا پرستاری را انتخاب کند، یا مثلا فردی که روحیه‌ای حساس و شکننده دارد و خیلی زود از اعداد و ارقام خسته می‌شود، دلیلی ندارد اصرار داشته باشد حتما در رشته دقیقی مثل حسابداری درس بخواند یا فردی که از دعواهای حقوقی بیزار است و این توان را در خود نمی‌بیند با دادگاه و دادسرا و مجرمان در ارتباط باشد، انتخاب رشته حقوق برای چنین فردی اشتباه است.

هیچ کسی هم بهتر از خود داوطلب، نسبت به استعداد و توانایی‌های خودش خبر ندارد. در واقع، قبل از انتخاب رشته باید با خودمان بی‌رودربایستی حرف بزنیم و از خودمان بپرسیم اصلا آیا من در آینده، استعداد و توانایی ادامه تحصیل در این رشته را دارم و آیا می‌توانم در شغلی همسو با این رشته تحصیلی کار کنم و موفق باشم؟

دورنمای بازار کار، پس از فارغ‌التحصیلی

نه این‌که علاقه‌تان را فدای آینده‌نگری در بازار مشاغل کنید، ولی باید خیلی هوشمندانه به بازار کار پس از فارغ‌التحصیلی هم توجه داشته باشید. احتمال دارد رشته‌ای که الان خیلی روی بورس است و همه خواهان آن هستند، تا چهار سال دیگر بازار کار محدودی داشته باشد و البته برعکس آن هم ممکن است. احتمال دارد رشته‌ای که الان کسی به آن علاقه و رغبت ندارد، تا شش سال آینده بازار کار را به تصرف خود دربیاورد.

مثلا رشته‌ای مثل مهندسی آب، شاید الان در مقابل رشته‌هایی مثل مهندسی عمران، متقاضی کمتری داشته باشد، اما با وجود وضعیت خشکسالی کشور که سال به سال هم بدتر می‌شود، آینده کاری این رشته، مساعد به نظر می‌رسد.

همچنین برخی رشته‌ها هم از همین الان، بازار کارشان اشباع شده و به نظر نمی‌آید در سال‌های آینده هم فرجی در بازار کار آنها حاصل شود؛ مثلا براساس آخرین آمار ارائه شده از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، رشته‌های تحصیلی علوم کامپیوتر، صنعت و فناوری و معماری و ساختمان‌سازی، در صدر بیکارترین رشته‌های دانشگاهی برای مردان قرار دارد که بسیاری از فارغ‌التحصیلان آنها هم‌اکنون بیکار هستند.

برای خانم‌های فارغ‌التحصیل در رشته‌های حفاظت محیط‌زیست، کشاورزی، جنگلداری و شیلات، معماری و ساختمان هم آمار بیکاری بالاتر از فارغ‌التحصیلان دیگر رشته‌هاست.

اطلاع از بازار کار رشته‌های مختلف و داشتن دورنمایی از آینده شغلی رشته‌های تحصیلی، باعث می‌شود داوطلب یک دهه پس از انتخاب رشته، آه نکشد و حسرت گذشته را نخورد.

امین جلالوند - جامعه