اندام‌های «گلدانی» تقلیدی از فیلم‌های هالیوودی

چرا تا این حد اندام‌های گلدانی در بین جوان‌ها طرفدار پیدا کرده است؟

این موضوع بحث روان‌شناختی است و نیاز دارد که کارشناسان روی این مساله از بعد روان‌شناسی کار کرده، علت را بررسی کنند. برخی مواقع این موضوع به شکل یک فرهنگ غلط و تحت تاثیر تبلیغات اشتباه و فیلم‌های هالیوودی در می‌آید و باعث می‌شود نوجوانان به این سمت کشیده شوند. این موضوع در حیطه وظایف بنده نیست اما به نظر می‌رسد نیاز دارد از لحاظ فرهنگی و آموزشی روی آن کار شود و جوانان از عواقب این‌گونه کارها مطلع شوند، زیرا استفاده از داروهایی که منجر به ایجاد چنین حجمی در بدن شود، قطع به یقین عواقبی به‌دنبال دارد.

چه موادی در چه بازه زمانی باعث تغییر در فرم بدن می‌شود؟

مواد مختلفی وجود دارد. از مکمل‌های مجاز که حاوی پروتئین‌های غذایی هستند از پروتئین وی (WHEY) و یا پروتئین‌های دیگری که می‌توانند حجم به عضلات دهند و به صورت مجاز استفاده می‌شود، گرفته تا سایر مکمل‌ها در این دسته قرار دارند. البته مکمل‌های مجاز میزان حجم محدودی به بدن می‌دهند و در درازمدت با یک برنامه تمرینی مناسب می‌توانند حجم مناسب در بدن ایجاد کنند. اما آنچه ما امروزه در باشگاه‌ها مشاهده می‌کنیم، این است که متاسفانه جوانان می‌خواهند راه صدساله را یکشبه بروند. به همین دلیل از مکمل‌های غیرمجاز استفاده می‌کنند.

مکمل‌های مجاز و غیرمجازی که توسط باشگاه‌های ورزشی یا جاهای دیگر در اختیار این افراد قرار می‌گیرند، شامل چه مکمل‌هایی هستند؟

منظور از مکمل‌های غیرمجاز مکمل‌هایی است که کاملا غیرعلمی و غیرمجاز استفاده می‌شوند. در این‌گونه مکمل‌ها مخلوط اسیدآمونیاک به همراه مکمل به ورزشکار داده می‌شود. اسیدهای آمونیاک از دسته هورمون‌های حجم‌زا هستند که به اصطلاح به آنها هورمون‌های مردزا گفته شده منجر به تولید حجم در بدن می‌شوند. برخی مواقع این آمونیاک‌ها به‌صورت تزریقی به ورزشکاران ارائه می‌شود. اگر چه فرم تزریقی به عضلات حجم می‌دهد، اما عوارض فوق‌العاده جدی و خطرناکی در پیش دارد که می‌تواند سیستم‌های مختلف بدن ورزشکار را تحت تاثیر قرار دهد و به مخاطره بیندازد. از جمله به سیستم قندی ـ عروقی، کبد و کلیه‌ها می‌تواند آسیب برساند. عمده داروهایی که برای رسیدن به حجم استفاده می‌شود، معمولا از دسته همین داروهای آمونیاک است. اگرچه سایر این‌گونه مواد هم می‌توانند با افزایش آب الکترولیت، حجم میان‌بافتی عضلات را زیاد کنند و در نتیجه ورزشکار احساس کند افزایش حجم عضلانی پیدا کرده است، اما واقعیت چیز دیگری است. واقعیت آن است که حجم مایع میان‌بافتی زیاد شده و همان‌طور که می‌دانید این یک مساله موقت است و با کاهش دوز دارو، مایع میان‌بافتی هم کاهش پیدا می‌کند و در ظاهر حجم عضلانی کم می‌شود. این موضوع هم به خودی خود می‌تواند عوارض جدی برای بدن داشته باشد.

آیا باشگاه‌ها، مجاز به فروش این مکمل‌ها هستند؟

به هیچ عنوان هیچ باشگاهی مجاز به فروش مکمل نیست و این یک قانون است. تنها محل مجاز فروش مکمل‌ها داروخانه‌ها هستند، آن هم مکمل‌هایی که از مبادی قانونی عبور کرده باشند و مجوز و تائیدیه وزارت بهداشت داشته باشند و صرفا از طریق داروخانه‌ها به فروش برسند. در حال حاضر هم بازرسان ستاد نظارت فدراسیون پزشکی ورزشی در تمام بازرسی‌های خود این موضوع را مدنظر قرار می‌دهند و بررسی می‌کنند که هیچ باشگاهی نسبت به عرضه و فروش مکمل اقدام نکند.

مکمل‌ها چه عوارضی دارند و چه تاثیری روی بدن می‌گذارند؟

مکمل‌ها طیف وسیعی دارند که از حوصله این گفت‌وگو خارج است. مکمل‌های غذایی همان‌طور که از اسمش برمی‌آید مکمل هستند و با اهداف مختلف در کنار غذا توصیه می‌شوند. ممکن است شما به یک ورزشکار صرفا ویتامین دهید. ویتامین‌ها هم مکمل محسوب می‌شوند. ممکن است از مکمل‌های دیگری مثل مکمل‌های پروتئینی استفاده شود یا ممکن است برای ورزشکار از مکمل‌های کربوهیدرات‌دار استفاده شود تا بار کربوهیدرات بدن ورزشکار تامین شده و در حقیقت به بدن و کبد ورزشکار کربوهیدرات مناسب برسد. مکمل‌ها به رده‌های مختلفی با نام‌های A و B و E وC تقسیم می‌شوند که نوع A و B مکمل‌هایی هستند که تاثیر ثابت شده‌ای دارند و هرچقدر به پایین جدول پیش رویم، تاثیر آنها حساس‌تر شده و باید روی آن کار بیشتری انجام شود ولی در ورزشکارانی که غذا به‌تنهایی قادر نیست نیاز سوخت و ساز آنها را تامین کند از تجویز مکمل‌ها استفاده می‌شود.

کسانی که ورزش حرفه‌ای انجام می‌دهند آیا مجاز به استفاده از این مکمل‌ها هستند؟

ورزشکاران حرفه‌ای مجاز به مصرف مکمل‌ها هستند، اما دو نکته در این بین حائز اهمیت است. یکی این‌که آنها باید از تونل‌های مجاز این مکمل‌ها را استفاده کنند. یعنی مکمل‌هایی که به طور کامل فرمول ساخت مشخصی داشته باشد و در حقیقت فقط یک مکمل باشد و داروهای ممنوعه درون آن مکمل‌ها نباشد. نکته دوم این‌که زیر نظر یک متخصص تغدیه و با برنامه تمرینی مناسب این مکمل‌ها مصرف شود. هر موقع یک مکمل تجویز می‌شود، هدفی از تجویز آن وجود دارد. هدف ما این است، ورزشکاری که به صورت حرفه‌ای تمرین می‌کند و سوخت و ساز بالایی دارد، مثلا طی روز 6 هزار کیلوکالری انرژی می‌سوزاند، برای تامین آن انرژی و یا بردن سوخت و ساز به سمت حجم‌دهی عضلانی، از مکمل‌ها کمک بگیرد. این نکته هم قابل ذکر است که اولا تجویز هرگونه از این مکمل‌ها باید زیر نظر متخصص تغذیه باشد، چون متخصص تغذیه می‌داند که میزان کالری که از این مکمل می‌خواهد، چقدر است. میزان پروتئین چقدر یا سایر مکمل‌هایی که می‌خواهد به چه شکل و چه مقدار است. در کنار آن باید یک برنامه تمرینی مناسب وجود داشته باشد. این دو می‌توانند دست به دست هم دهند و برآیندی خوب برای ورزشکار حرفه‌ای باشند.

اگر کسی بعد از مدتی استفاده از این مکمل‌ها خواست به حالت سابق خود بازگردد، آیا امکان بازگشت وجود دارد؟ چه عواقبی در انتظار اوست و در عرض چند ماه این بازگشت ممکن است؟

اگر منظور شما کسانی هستند که در رشته بادی‌بیلدینگ و پرورش‌اندام کار می‌‌کنند و مکمل‌هایی از این دسته استفاده می‌کنند، آنها معمولا برگشت‌پذیر نیست. زمانی که شما حجم عضلانی آورده‌اید و تارهای عضلانی دچار حجم‌گیری شد، معمولا برگشت به حالت اولیه رخ نمی‌دهد و تنها مقداری با استفاده نکردن از مکمل‌ها و کم تحرکی حجم‌گیری عضلانی کاهش می‌یابد و واضح است عضلات در طولانی مدت و با گذشت سال‌های زندگی و افزایش سن افراد دچار کاهش حجم می‌شود، اما حالت اولیه رخ نمی‌دهد. بحث این است که همه مکمل‌ها به این شکل نیستند. فوتبالیست‌های حرفه‌ای لیگ اروپا از مکمل استفاده می‌کنند، اما شما تغییر اساسی را در فرم بدن آنها نمی‌بینید، چون آنها مکمل را برای هدف دیگری استفاده می‌کنند. در خیلی از مکمل‌ها ممکن است با قطع مصرف، بدن به حالت اولیه برگردد و مشکلی برای بدن به‌وجود نیاید. اما اگر منظور شما مکمل‌هایی است که در کوتاه‌مدت حجم می‌دهند، باید گفت که معمولا این حالت رخ نمی‌دهد. جبران آسیب‌هایی که این‌گونه مکمل‌ها به بدن می‌زنند که معمولا هم غیرمجاز هستند، به صورت عمده سخت و جبران آن بسیار مشکل است.

نظارتی روی کار باشگاه‌های بدنسازی و فروش مکمل‌ها در باشگاه‌ها انجام می‌شود؟

درحال حاضر ستاد نظارت باشگاه‌ها تحت نظارت کمیسیون ماده 5 وزارت ورزش فعالیت می‌کند و خود کمیسیون پزشکی نیز در این خصوص فعالیت دارد. این ستاد هم در تهران و هم در سراسر کشور در تمام استان‌ها در حال فعالیت است. خصوصا در یکی دو سال اخیر فعالیت جدی‌تری پیدا کرده و به‌طور مداوم به باشگاه‌ها رسیدگی می‌کنند و اگر باشگاهی تخلف داشته باشد با آن برخورد می‌کنند. ما موردی داشتیم که به وسیله کمیسیون ماده 5 وزارت ورزش، باشگاه پلمپ شده است.

فرحناز احمدی