اینترنت جایی برای تسویه حساب‌

عکس‌هایی از جوانی مادرشوهر که نحوه لباس پوشیدنش خیلی فرق داشت. همان‌جا فکری شوم به ذهنش هجوم آورد. با گوشی تلفن همراهش چند عکس از عکس‌های قدیمی مادرشوهرش گرفت و آلبوم را سرجایش گذاشت.

چند روز بعد وقتی زن میانسال متوجه پخش شدن عکس‌هایش در فضای مجازی شد سراسیمه با مراجعه به پلیس شکایت کرد. وی که مدیر یکی از مدارس دخترانه مشهد است به ماموران گفت: با اطلاع والدین دو نفر از دانش‌آموزان، متوجه شدم تصاویر خصوصی دوران جوانی‌ام در فیسبوک منتشر شده است. شوکه شده و بعد از بررسی فیسبوک متوجه شدم این ادعا صحت دارد و تصمیم به شکایت گرفتم. نمی‌دانم چه کسی به این عکس‌ها دسترسی یافته و آنها را منتشر کرده است.

با تشکیل پرونده قضایی، تحقیقات پلیس فتا برای شناسایی و دستگیری متهم اینترنتی آغاز شد تا این که چند روز بعد ماموران متوجه شدند، فیسبوک موردنظر با اینترنت سیمکارت تلفن همراهی فعال بوده که این سیمکارت متعلق به پسر شاکی است. او در جریان تحقیقات مدعی شد، سیمکارت را چندی قبل خریده و در این مدت از آن استفاده نکرده است.

همزمان با ادامه تحقیقات، ماموران به سرنخ‌هایی دست یافتند که نشان می‌داد شاکی و عروسش از مدت‌ها قبل با یکدیگر اختلاف داشته و یک هفته قبل نیز با هم درگیر شده بودند. همین اطلاعات کافی بود تا پلیس به عروس خانواده ظنین شود. بنابراین عروس جوان دو روز پیش با دستور قضایی بازداشت و به پلیس فتای استان خراسان رضوی منتقل شد. وی پس از اظهارات متناقض مدعی شد با این که با مادرشوهرش اختلاف‌هایی داشته، اما دلیلی نداشته از او کینه به دل بگیرد و نمی‌داند چه کسی تصاویر دوران جوانی وی را در فیسبوک منتشر کرده است.

به دنبال اظهارات متناقض متهم، ماموران به بازرسی از خانه وی پرداخته و سیمکارت موردنظر را میان وسایل عروس جوان پیدا کردند. او زمانی که راه‌های فرار از حقیقت را روی خود بسته دید، بناچار دو روز پیش اعتراف و عنوان کرد: من و مادرشوهرم با هم اختلاف داشتیم. او مدام به رفتار و نوع پوشش من ایراد می‌گرفت. همین دخالت‌ها باعث شد از مادرشوهرم کینه به دل بگیرم و به انتقامگیری دست بزنم. روز حادثه همراه خانواده شوهرم به باغ خانوادگی رفته بودیم. من به بهانه این که حالم بد شده و می‌خواهم استراحت کنم، به داخل ساختمان باغ بازگشتم و پس از جستجوی خانه، صندوقچه‌ای را که مادرشوهرم عکس‌های دوران جوانی‌اش را نگه می‌داشت، پیدا و نقشه‌ام را اجرا کردم.

متاسفانه همزمان با گسترش شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان تلفن همراه شاهد افزایش انتقامگیری‌های شخصی در فضای مجازی هستیم و برخی افراد اقدام به انتشار عکس و اطلاعات خصوصی افراد و انتشار مطالبی خلاف واقع علیه آنها می‌کنند و در این مسیر هیچ ردی از خود باقی نمی‌گذارند. در گفت‌وگو با محمدرضا دژکام، روان‌شناس و امان‌الله قرایی‌مقدم،آسیب‌شناس اجتماعی به بررسی دلایل انتقامگیری‌های اینترنتی پرداختیم.

مردان بیشتر انتقام می‌گیرند

محمدرضا دژکام، روان‌شناس و مشاور خانواده: اینترنت در حالی در جامعه نقش پررنگی ایفا می‌کند که ما هنوز با فرهنگ صحیح استفاده از آن آشنا نشده‌ایم. در چند سال اخیر شاهد هستیم که افراد به قصد انتقامگیری شخصی، خانوادگی، کاری یا حتی اختلاف‌های سلیقه‌ای یا شکست در مسائل عشقی به انتقامگیری‌های اینترنتی دست می‌زنند. اطلاعات شخصی افراد و تصاویر آنها را در فضای مجازی منتشر می‌کنند که این اقدامات باعث هتک حیثیت افراد می‌شود.

مطالب خلاف واقع علیه آنها می‌نویسند یا تصاویر غیر واقعی را به آنها منتسب و انتشار می‌دهند که همین موضوع می‌تواند علاوه بر آن‌که آبروی فرد یا خانواده‌اش و موقعیت اجتماعی او را به خطر بیندازد، خسارت‌های مالی و جانی نیز به وی وارد کند. اصولا افرادی که به انتقامگیری در فضای مجازی و اینترنت دست می‌زنند افرادی هستند که با سرانجام اتفاقاتی که خواسته یا ناخواسته برایشان رخ می‌دهد، نمی‌توانند مقابله کنند و به‌دنبال ضربه زدن به طرف مقابل هستند. آنها اعتماد به نفس و عزت نفس پایینی دارند، آرامش روانی در زندگی‌شان وجود ندارد،از اختلال‌های روحی و روانی رنج می‌برند، شخصیت ضداجتماعی دارند، زمانی که با مشکلات روبه‌رو می‌شوند، قادر به حل آن نیستند. همیشه در رویا سیر می‌کنند و نمی‌توانند با واقعیت‌ها کنار بیایند. این‌گونه افراد فقط به فکر اذیت کردن دیگران و برهم زدن آرامش روانی افراد هستند و از انتقام گرفتن لذت می‌برند و دیگر به این فکر نمی‌کنند رفتار اشتباهی که مرتکب می‌شوند چقدر می‌تواند به خود و دیگران آسیب برساند. اغلب افرادی که در فضای مجازی به انتقامگیری اینترنتی دست می‌زنند، مردان هستند و زنان کمتر به انتقامگیری دست می‌زنند. مردان به این دلیل سراغ انتقامگیری اینترنتی از زنان می‌روند که قربانیان اغلب از ترس آبروی خانوادگی‌شان تن به خواسته این‌گونه مجرمان می‌دهند و این افراد سودجو از فرصت به دست آمده سوءاستفاده می‌کنند. بنابراین افراد بویژه زنان در فضای حقیقی و بویژه فضای مجازی در برقراری ارتباط‌هایشان دقت لازم را داشته باشند. اطلاعات شخصی، کاری، خانوادگی و حتی تصاویر خصوصی‌شان را در اختیار افراد غریبه یا حتی افرادی که با آنها آشنایی دارند قرار ندهند زیرا ممکن است روزی از همان اطلاعات و تصاویر علیه خودشان استفاده شود و به دردسر بیفتند.

حریم خصوصی دیگران را حفظ کنیم

امان‌الله قرایی‌مقدم، یک آسیب‌شناس اجتماعی در این باره می‌گوید: ما هر روز در صفحه حوادث روزنامه‌ها و رسانه‌ها شاهد خبرهای مرتبط با انتشار فیلم، عکس یا دستنوشته‌های شخصی شهروندان هستیم. در کشورهای دیگر اگر اتفاقی مانند انتشار مسائل شخصی یک شهروند در جامعه رخ بدهد با عامل این انتشار برخوردی سختگیرانه صورت می‌گیرد. ایران کشوری است که در حال گذار از شرایط سنتی به دوران نوسازی و صنعتی شدن است و این وضع موجب می‌شود که بسیاری از اعتقادات و باورهای رایج در بین مردم کم رنگ شوند. کم‌توجهی به عرف و سنت‌ها در جامعه موجب شده، هر روز شاهد شکل خاصی از «فروریختگی فرهنگی» در جامعه باشیم. فاصله اجتماعی به‌وجود آمده در جامعه، یکی دیگر از مهم‌ترین محرک‌های انتشار مسائل مختلف زندگی افراد است. در جامعه‌ای که شکاف طبقاتی در سطح خیلی بالایی باشد، مقایسه اجتماعی قشرهای مختلف جامعه، همواره «احساس محرومیت» را دامن می‌زند و این امر در سطح کلان موجب آسیب می‌شود. یکی از این آسیب‌ها، تقویت حس انتقامگیری با روش‌های مختلف در افراد است. توسعه شبکه‌های اجتماعی و فضاهای مجازی در کنار بسیاری از مزیت‌هایی که دارد، بیش از پیش موجب کمرنگ شدن مرزهای زندگی خصوصی افراد شده است. امروزه و با گسترش وسایل ارتباط جمعی و شبکه‌های اجتماعی انتشار مسائل خصوصی و خانوادگی افراد راحت و کم هزینه‌تر از گذشته است. در کنار خانواده، نهادهای فرهنگی و مسئولان آن نیز می‌توانند نقش مهمی در فرهنگ‌سازی برای رعایت حریم‌خصوصی دیگران داشته باشند. نباید فراموش کرد که جامعه در ابعاد مختلف هر روز شاهد پیشرفت‌های فراوانی است. این پیشرفت‌ها ممکن است حریم خصوصی افراد را به خطر بیندازد؛ بنابراین مسئولان جامعه باید بهترین تدبیر و اندیشه را برای مقابله با آسیب‌های سریع فناوری جدید داشته باشند. فقط فرهنگ‌سازی نیست که می‌تواند از تعرض افراد به حریم خصوصی دیگران جلوگیری ‌کند؛ بلکه باید در کنار فرهنگ سازی ما شاهد اعمال یک‌سری قانون‌هایی باشیم تا در مواقع ضروری از آنها به عنوان اهرمی برای فرهنگ‌سازی استفاده کنیم. توجه به سنت‌های دینی و آموزه‌های اسلامی یکی دیگر از مهم‌ترین راه حل‌هایی است که می‌توان به‌وسیله آن از دست‌اندازی به حریم خصوصی افراد جلوگیری شود؛ چون در دین اسلام یکی از مهم‌ترین آموزه‌ها حفظ و رعایت حریم خصوصی افراد است.

مهدی مرادطلب / تپش (ضمیمه چهارشنبه روزنامه جام جم)