«آقای گزارشگر»؛ تبادل احساس میان مسابقه و تماشاگر

براساس اطلاعات موجود جوانان علاقه‌مند به حرفه گزارشگری فوتبال با ثبت‌نام در سایت شبکه سه و گذراندن آزمون‌های متعدد در مراحل مختلف پا به بخش اصلی مسابقه گذاشته‌اند. در «آقای گزارشگر» سرعت عمل، فن بیان، تسلط بر اجرا، اعتماد به نفس، بداهه‌گویی، تسلط کامل به زبان فارسی و آشنایی به زبان انگلیسی و اطلاعات فوتبالی برای پیروزی در این مسابقه مدنظر قرار داده شده است.

آقایان گزارشگر

برای بچه‌های یکی دو نسل قبل گزارشگری فوتبال یکی از حرفه‌های اصلی و پرطرفدار به شمار می‌آمد. زمانی که هنوز در تمام کوچه و پس‌کوچه‌های شهرهای کوچک و بزرگ، در شمال و جنوب و بالا و پایین شهر، در هر نقطه‌ای که منطقه‌ای خالی و شیئی با قابلیت گردیدن روی زمین وجود داشت بچه‌ها مشغول فوتبال بازی کردن بودند.

در آن زمان گزارشگری فوتبال یکی از محبوب‌ترین مشاغل کودکانه به شمار می‌آمد. در کنار هر بازی فوتبال خیابانی و خانگی، یک نفر که احتمالا صدا و اعتماد به نفس بیشتری داشت کار گزارشگری همزمان را به عهده داشت. این میزان علاقه تبحری را به‌وجود آورد که گاهی افراد همزمان هم بازی و هم گزارش می‌کردند. از آن نسل که الگوی گزارشگری‌شان بهرام شفیع و جهانگیر کوثری و همنسلان‌شان بودند امروز عادل فردوسی‌پور، جواد خیابانی، مزدک میرزایی و تعدادی از بهترین گزارشگران فوتبالی ایران به‌وجود آمده‌اند؛ نسلی که بی تردید یکی از بهترین دوران گزارشگری فوتبال را در تاریخ این حرفه رقم زده‌اند. البته که گزارشگری در ایران از همان ابتدا که آقای عطاءالله بهمنش به این حرفه رسمیت و اعتبار بخشید تا امروز همواره پرطرفدار و در سطح قابل قبولی بوده است.

آقای گزارشگر

اما جوانانی که امروز به‌عنوان آخرین نسل آماده حضور در میدان گزارشگری پا به عرصه رقابت آقای گزارشگر می‌گذارند از نسلی متفاوت‌تر از فردوسی‌پور، خیابانی و میرزایی می‌آیند و در واقع حاضران در مسابقه آقای گزارشگر را می‌توان به دو گروه عمده تقسیم کرد؛ گروه اول آنهایی هستند که بشدت تحت تاثیر گزارشگران امروزی قرار دارند و فوتبال را از طریق پخش زنده مسابقات داخلی و خارجی دنبال کرده‌اند و گروه دوم آنهایی که پای پلی‌استیشن، فوتبال و تمام زیروبم‌هایش را آموخته‌اند.

در این بین به نظر جای آن گروه از جوانانی که تجربه گزارش بازی فوتبال در کوچه و خیابان محله‌شان را داشته‌اند خالی به نظر می‌رسد و شاید یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی که نسل بعدی گزارشگران فوتبال ایران از آن رنج خواهند برد، همین نکته اساسی باشد.این جوانان با وجود این‌که اطلاعات عمومی نسبتا خوبی درباره فوتبال ـ بخصوص اسامی بازیکنان ـ دارند اما چون فوتبال را از طریق دیدن مسابقات تلویزیونی یا بازی‌های کامپیوتری تجربه کرده‌اند با روح و جان فوتبال مانوس نیستند. نهایت تلاش و موفقیتی هم که به‌دست می‌آورند در نهایت منجر به گزارشی می‌شود که شباهت زیادی به یکی از گزارش‌های خوب یکی از گزارشگران مطرح امروز تلویزیون دارد. گزارشگرانی که احتمالا از دل همین مسابقه بیرون آمده و نسل بعدی گزارشگران فوتبال تلویزیون را به‌وجود می‌آورند به نظر با یک چالش بزرگ مواجه باشند و آن همین تجربه نکردن حضور در وسط میدان فوتبال است زیرا همان طور که گفته شد این نسل فوتبال را از طریق واسطه‌هایی چون تلویزیون و کنسول‌های بازی شناخته است.

طراحی مسابقه

در طول دوسالی که «آقای گزارشگر» از شبکه سوم پخش می‌شود همواره نقدهای زیادی نسبت به داوران و مساله داوری در این مسابقه مطرح بوده است. مثلا یکی از نقدها در این زمینه است که چرا فلان گزارشگر که گزارش‌های خودش ایراداتی دارد در داوری سختگیر است و سعی دارد اصول را رعایت کند.چنین رویکردی در نقد داوری این مسابقه واقعا عجیب است زیرا مساله قضاوت کاملا با مساله گزارش فرق دارد.

ممکن است گزارشگری نتواند عملکرد خیلی خوبی در گزارشگری داشته باشد اما می‌تواند استاد یا داور خوبی باشد. این مساله نه فقط در گزارشگری فوتبال که در خود فوتبال و هر موضوع دیگری صدق می‌کند. اما این هم به این معنا نیست که طراحی مسابقه آقای گزارشگر بی نقص و عاری از مشکل است.

یکی از ایراداتی که می‌توان به طراحی این مسابقه وارد دانست، این است که اهمیت گزارشگری در قیاس با دیگر مسائل فرعی یکسان انگاشته شده است و این می‌تواند تبدیل به خطری شود که نسل بعدی گزارشگران فوتبال را تهدید می‌کند.

تهدید یک گزارشگر

در مسابقه آقای گزارشگر، ضریب نمره گزارش بازی با ضریب نمره اطلاعات عمومی یکسان است. حتی اگر بخواهیم دقیق‌تر حساب کنیم حتی این ضریب در مجموع پایین تر از نمره اطلاعات عمومی است، زیرا تقریبا بخش عمده موفقیت در این برنامه را اطلاعات عمومی حاضران تشکیل می‌دهد. این اتفاق مانند این است که برای قبولی در کنکور پزشکی ضریب نمره زیست‌شناسی کمتر از ضریب نمره ادبیات، ادبیات انگلیسی و... باشد. هر چند همین نقد به آزمون کنکور دانشگاه نیز وارد است زیرا رمز پیروزی نه عشق و علاقه و استعداد که میزان توانایی در حفظ مطالب و فرمول‌هاست. این اتفاق در آقای گزارشگر نیز رخ داده و شاید در آینده که این جوانان تحت آموزش‌های بیشتر پا به عرصه دنیای حرفه‌ای می‌گذارند گزارش‌هایشان مثل آنچه امروز در مسابقه می‌بینیم و می‌شنویم بی‌روح و کم‌عمق باشد.

گزارش چیست و گزارشگر کیست؟

این سوال را باید متخصصان این حرفه پاسخ دهند، اما به نظر می‌رسد که مساله گزارش در دنیای امروز انتقال اطلاعات تکمیلی و جذاب‌تر شدن مسابقه فوتبال باشد. اما موضوع مهم اینجاست که حتی انتقال اطلاعات نیز در نهایت باید به جذاب‌تر شدن یک مسابقه بینجامد. با این وصف گزارشگر کسی است که وظیفه دارد یک مسابقه فوتبال را تبدیل به یک برنامه جذاب و تاثیرگذار کند؛ اما رمز این جذابیت در چه چیزی می‌تواند باشد؟صدای گرم و اطلاعات عمومی هرکدام با درصدهای مختلف در این میان نقش دارند، اما شاید مهم‌تر از همه شناخت خود فوتبال باشد. گزارشگر با گزارش خود باید ذهن و جان مخاطب را گاهی از هزاران کیلومتر دورتر به داخل میدان مسابقه ببرد و به نظر این توانایی چیزی فراتر از یک صدای گرم و مخملی یا اتکا به انبوه اطلاعات موجود در اینترنت یا ذهن گزارشگر است.

شاید این همان «آن» ی باشد که می‌گویند بازیگران باید داشته باشند و می‌توان آن را «آن» گزارشگری نامید، اما شاید این «آن» بازیگری را بتوان با تجربه ملموس فوتبال و عشق به این ورزش تقویت کرد. در کنار آن شناخت بیش از پیش این حرفه است، موضوعی که باید در مسابقه‌ای چون «آقای گزارشگر» به آن پرداخته شود.

تحلیل موفقیت یک گزارشگر

به نظر رسانه ملی دلیل موفقیت گزارشگران امروز این رسانه را در میزان اطلاعات عمومی آنها جستجو کرده است که این همه روی این موضوع تاکید دارد. شاید این تحلیل کمی سطحی باشد که فکر کنیم عادل فردوسی‌پور فقط به خاطر این‌که اطلاعات زیادی درباره مثلا بازیکنان خارجی دارد موفق شده است. نکته مهم‌تری که باید به آن اشاره کرد این است که اگر فکر کنیم گزارشگر تراز اولی مانند فردوسی‌پور دیگر در انتهای کار گزارشگری است و همه گزارشگران ما پیرو آن مکتب و سبک باشند نیز به راه اشتباهی رفته‌ایم.

گزارش یک گزارشگر

آقای گزارشگر مسابقه‌ای برای شناخت استعدادهای این حرفه پرطرفدار است و تا امروز استعدادهای زیادی هم معرفی شده‌اند. اما همان طور که گفته شد این خطر نیز وجود دارد که اهمیت دادن به میزان اطلاعات حاشیه‌ای فوتبال که با یک کلیک ساده امروزه در دسترس هرکسی می‌تواند باشد باعث شود تا روح و فلسفه گزارشگری روز به روز در گزارش‌ها کمرنگ‌تر شود. اگر به یک بازی سطح بالای بین‌المللی نگاه کنید شاید تعجب کنید وقتی ببینید گزارشگر بزرگ و مطرح در دقایقی تنها اسامی بازیکنانی که توپ را به هم پاس می‌دهند، اعلام می‌کند.گاهی گزارشگر حتی سعی می‌کند طوری صحبت کند که انگار صدایش از میان فریاد هزاران تماشاگر داخل استادیوم به گوش می‌رسد و ممکن است بعد از به ثمر رسیدن گل بیش از 20 ثانیه به‌طور ممتد فریاد گل سر دهد.

در میان بهترین گزارش‌های تاریخ فوتبال همواره آنهایی درخاطر مانده‌اند که توانسته‌اند بهترین واسطه برای تبادل احساس میان مسابقه و تماشاگران باشند و احتمالا در این باره نخواهید شنید که فلان گزارش فلان مسابقه به این خاطر در یاد مانده است که گزارشگر تمام خانواده و آشنایان بازیکنان را کاملا به بینندگان معرفی کرده است. با وجود این، این فرضیه هم هست که شاید اگر آقای گزارشگر 20 سال پیش برگزار می‌شد سطح این مسابقه بمراتب بالاتر از چیزی بود که امروز می‌بینیم.

قاب کوچک (ضمیمه شنبه روزنامه جام جم)