برنامه‌های حمایتی ویژه برای معتادان خیابانی

این را باید اضافه کرد به کمبود مراکز نگهداری معتادان، تراکم این مراکز و البته جاذبه در حد صفر آنها که کمتر معتادی را به ترک اعتیاد مجاب می‌کند. پس چرخه دستگیری، اسکان اجباری در مراکز درمانی، خروج بی‌پاکی و بازگشت دوباره معتادان به پاتوق‌ها به این طریق ادامه می‌یابد، در حالی که آسیب‌های ناشی از اعتیاد همچنان پابرجاست.

این آسیب‌ها حالا اما استدلالی شده برای ستاد مبارزه با مواد مخدر تا در قبال پدیده خیابانی شدن اعتیاد مواضع جدیدتر و منعطف‌تری اتخاذ کند.

پرویز افشار، معاون کاهش تقاضای این ستاد دیروز در گفت‌وگو با جام‌جم از برنامه‌هایی خبر داد که هدفش جذب معتادان به درمان و کاهش آسیب‌های ناشی از اعتیاد است.

طبق توضیح او، این برنامه‌ها طیف گسترده‌ای را شامل می‌شود که وجه مشترک همه آنها آسان کردن دسترسی معتادان به خدمات درمانی و امکانات بهداشتی است، از جمله این که معتادان بی‌بضاعت که بی‌پولی، مانع مراجعه آنها به مراکز درمانی است از یارانه‌ای برخوردار شوند که به مراکز درمانی پرداخت می‌شود و هزینه‌های درمان معتادان را به حداقل می‌رساند.

به گفته افشار، تاسیس مراکز کاهش آسیب در کنار مراکز درمان نگه‌دارنده با متادون نیز از برنامه‌های جدی سال آینده است تا معتادانی که مثلا برای دریافت سرنگ، کاندوم یا دارو به مراکز کاهش آسیب مراجعه می‌کنند به محض راغب شدن به ترک و کنار گذاشتن تزریق به مراکز درمان نگه‌دارنده با متادون مراجعه کنند و در مسیر درمان قرار بگیرند.

ارتباط دادن معتادان خیابانی با گرمخانه‌ها و سرپناه‌های شبانه معتادان (شلتر) نیز از برنامه‌هایی است که معاون کاهش تقاضای ستاد مبارزه با مواد مخدر وعده اجرایش را برای سال آینده داد. این سیاست باعث می‌شود معتادان به جای پاتوق‌ها در محل‌های ویژه تجمع کنند و به سبب استفاده از خدمات بهداشتی، از یک معتاد پرخطر و منتقل‌کننده انواع بیماری به معتادی کنترل شده تبدیل شوند و به جای محکوم شدن به مرگ در خیابان‌ها از سرما و گرسنگی، امیدها برای بهبودشان افزایش یابد.

پرویز افشار البته در گفت‌وگو با ما توضیح داد که چون بسته‌های خدماتی که هم‌اکنون بین معتادان خیابانی توزیع می‌شود متناسب با نیازهای آنها نیست و برایشان جاذبه ندارد، تغییر در این بسته‌های خدماتی را نیز جزو برنامه‌های در دستور کار است تا شاید خدمات بهتر به جذب معتادان پرخطر به چرخه درمان و کاهش آسیب اعتیاد در آنها منجر شود.

به گفته افشار، هم‌اکنون در مراکز گذری درمان اعتیاد، یک وعده غذای کم‌حجم، پانسمان برای زخم و سرنگ و سوزن ارائه می‌شود که چون با نیازهای معتادان مطابقت ندارد جاذب آنها به مراکز درمانی نیست که این ضعف خدمات باعث تحکیم ارتباط معتادان با قاچاقچیان و در نتیجه استمرار اعتیاد در آنها می‌شود.

به همین دلیل برنامه‌ای که ستاد برای سال آینده در دستور کار دارد تامین پوشاک و اجرای درمان نگه‌دارنده با متادون برای معتادان خیابانی و پرخطر است.

پیشگیری خانه به خانه از اعتیاد

کاهش آسیب‌های ناشی از اعتیاد و تلاش برای کاستن از تبعات مصرف مواد مخدر نه کاری صرفا به نفع مصرف‌کنندگان مواد که تلاشی است برای مصون نگه‌داشتن جامعه از خطرات مصرف بی‌پروای مواد اعتیاد‌آور. اما برنامه‌های کاهش آسیب گرچه مهم است، ولی مهم‌تر از آن کاهش تقاضای مواد مخدر است که البته سیاست‌هایش تاکنون چندان کارساز نبوده است. روز گذشته همچنین نشست مشورتی و آموزشی مدیریت مصرف مواد شبه‌آمفتامینی (روانگردان‌ها و محرک‌ها) فرصتی شد تا معاون کاهش تقاضای ستاد مبارزه با موادمخدر بی‌پرده بگوید که ایران از نظر مقابله با مواد آمفتامینی دچار ضعف است و افزایش شیوع مصرف روانگردان‌ها از 5 به 25 درصد (در کمتر از یک دهه) مدرک مستدل آن.

البته در این نشست علیرضا جزینی، قائم‌مقام ستاد مبارزه با مواد مخدر علت عقب ماندن سیاست‌های کاهش تقاضا از برنامه‌های مقابله با عرضه مواد مخدر را فوریت‌های مقابله با جرایم و نیز وجود نهادهای مقابله‌ای با وظایف گسترده در حوزه مبارزه اعلام کرد که این عقب‌ماندگی را توضیح می‌دهد.

با این حال گرچه مقابله با عرضه مواد مخدر همچنان در جایگاهی بالاتر از کاهش آسیب اعتیاد یا کاهش تقاضای موادمخدر ایستاده، اما این حقیقت از اهمیت پیشگیری از اعتیاد نمی‌کاهد. سیاست‌های پیشگیرانه به دنبال جلوگیری از تولید مصرف‌کنندگان جدید است؛ سیاستی که دیروز همایون هاشمی، رئیس سازمان بهزیستی کشور در نشست مشورتی و آموزشی مدیریت مصرف مواد شبه‌آمفتامینی بر آن تاکید کرد و از طرحی جدید خبر داد. برنامه مدنظر بهزیستی که تا قبل از پایان سال اجرا می‌شود مراجعه مددکاران اجتماعی به تک‌تک خانه‌ها در سراسر کشور و ارائه اطلاعات درباره انواع مواد مخدر سنتی و صنعتی، عوارض آن و نشانه‌های مختلف اعتیاد است؛ اطلاعاتی که به والدین ارائه می‌شود تا دیرهنگام متوجه اعتیاد فرزندانشان نشوند و بعد از آگاهی، بهترین تصمیم را اجرا کنند.

مریم خباز ‌/‌ گروه جامعه