از خشم نقاش تا خلق «مچاله»ها

این مچاله‌ها نه‌تنها نمادی از عصبانیت نیست، بلکه زیبایی چهره‌های رنسانسی را دوچندان کرده‌ است. حمزه در این نمایشگاه دوره چهارم مچاله‌ها را به نمایش گذاشته است. این بار چهره‌های رنسانسی مانند مونالیزا دستمایه این نقاش قرار گرفته است که از منظر زیبایی‌شناختی، شکوه و جلال آن روزگار را از پس چین و چروک و ترک‌های بر آمده از گذر زمان روایت می‌کند.

این چهره‌ها مچاله شده‌اند، خاک زمانه برداشته‌اند، اما اصالت‌شان مویی برنداشته است. محمد حمزه درباره شروع مجموعه «مچاله»‌ها می‌گوید: یک روز اتفاق خیلی ساده‌ای افتاد. من با نقاشی‌ام دعوایم شد؛ درست مثل یک نویسنده یا یک روزنامه‌نگار که با نوشته‌اش دعوا می‌کند. منتها نویسنده متنش را در سطل آشغال می‌اندازد، اما من کارم یک پرتره بزرگ بود. آن را وسط اتاق انداختم و مچاله کردم و این گونه نخستین دوره مچاله‌ها با 14 پرتره از خودم شکل گرفت که بعدها در گالری اعتماد به نمایش درآمد.

او در پاسخ به این سوال که چرا چهره‌های شاخص رنسانسی را برای این دوره مچاله‌ها برگزیده است توضیح می‌دهد: در سه دوره قبلی این سوال را از من نمی‌پرسیدند زیرا آدم‌هایی که می‌کشیدم نا شناخته بودند. ولی این بار خواستم منظره روبه‌رویم نقاشی‌های رنسانسی باشد. دلیلش هم این بود که اینها زیبایی‌های ثابت‌شده‌ای است. من نیز خواستم زیبایی را با این تکنیک به تصویر بکشم و نمی‌خواستم راجع به این دوره تاریخی یا خوب و بد بودنش حرف بزنم. من به دوره رنسانس نگاه کردم و زیبایی تائید شده‌ای که طی این تاریخ اتفاق افتاده را دوباره به روایت خودم نقاشی کردم. هیچ یک از این پرتره‌ها کپی نبوده و همه افرادی هستند که توسط نقاشان معروفی چون داوینچی، رافائل و... به تصویر کشیده شده‌ است.

حمزه با مچاله کردن این پرتره‌ها به جای آن که آنها را مخدوش کرده یا از بین ببرد، به آنها زندگی نوینی بخشیده و آنها را از پس سالیان دراز نمایان‌تر کرده است. او معتقد است: چین و چروک‌ها در این آثار تداعی‌کننده زمان است. این چین و چروکی است که علاوه بر صورت آدم‌ها می‌توان آنها را در بناهای تاریخی هم مشاهده کرد. چین و چروک‌ها روی صورت انسان‌ها ممکن است آنها را پیر نشان دهد، اما زیبایی‌شان را از بین نمی‌برد، فطرتشان را تغییر نمی‌دهد و حتی پخته‌تر می‌شوند.

حذف هر گونه زواید از دور و بر پرتره‌های رنسانسی از نکات این دوره آثار حمزه است. او پس زمینه آثار را به کل حذف کرده و پرتره را در یک خلأ قرار داده، شاید می‌خواسته آنچه مخاطب را به طرف خود می‌کشد شکوه و جلال تصویر و چشمان نافذش باشد. او در این مورد بیان می‌کند: مساله اصلی من در این آثار صورت پرتره‌ها و خود آدم‌ها بود. مساله من اصلا فضا نبود، بنابراین من به فضای اطراف آن نقاشی‌ها کاری نداشتم. من این آدم‌ها را می‌خواستم که جلو بیایند و روبه‌رویم قرار بگیرند. بنابراین چون فضای اطراف مساله من نبود، تمام فضاها را تخت گرفتم.

محمد حمزه متولد ١٣٤٢ تهران است و این دوازدهمین نمایش انفرادی او و دومین حضور متوالی‌اش در نگارخانه اثر است. پیش از این، آثار او در قالب نمایشگاه‌های گروهی در موزه هنرهای معاصر تهران و گالری‌هایی در نیویورک، آلمان و... روی دیوار رفته است.