منابع آب شرب، آسان آلوده می‌شود

بعد از این مرحله، یعنی کنترل سلامت آب در آبگیر و تصفیه‌خانه بر عهده وزارت نیرو و کنترل سلامت آب شرب از خروجی تصفیه‌خانه‌ها تا منازل شهروندان نیز براساس این تصمیم‌گیری جزو وظایف وزارت بهداشت و درمان است.

نقش سازمان حفاظت محیط زیست در حوزه آبریز است، سازمان حفاظت محیط زیست باید منابعی مانند رودخانه و آبخوان‌ها را کنترل کند، زیرا سم و کود مصرف شده از سوی کشاورزان وارد آب‌های زیرزمینی و رودخانه‌ها شده و سبب آلودگی این منابع می‌شود.

علاوه بر این باید تاکید کرد عوامل دیگری نیز در آلوده شدن منابع آب شرب نقش دارند آلاینده‌های صنعتی، ساخت و ساز در کنار رودخانه‌ها و فاضلاب‌ها از این عوامل است.

این در حالی است که برداشت بی رویه از منابع آب در حوزه آبریز را نیز باید یکی دیگر از علت‌های آلوده شدن منابع آب شرب به حساب آورد، زیرا وقتی حجم آب کم می‌شود میزان آلودگی آن افزایش پیدا می‌کند.

نادیا روستایی، رئیس گروه منابع آب سطحی دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست درباره وظایف این سازمان درباره حفظ منابع آب می‌افزاید: شناسایی عوامل مخاطره‌آمیز منابع آب شرب، پیشگیری از آلودگی آبراه‌ها، برنامه‌ریزی برای حذف منابع آلوده‌کننده در حریم منابع آب آشامیدنی مانند سد و چاه‌ها و تعیین اثرات تغییر آب هوا روی منابع آب شرب و پیش‌بینی این که این تغییرات چقدر اثرگذار است از وظایف سازمان حفاظت محیط زیست است.

نکته اینجاست که در برخی مواقع مسئولان حریمی برای منابع آب شرب در نظر نمی‌گیرند و براحتی به افراد حقیقی و حقوقی اجازه می‌دهند در نزدیکی این منابع کارگاه و کارخانه تاسیس کرده و به فعالیتی دست بزنند که منابع آب را آلوده می‌کند.

کشاورزان ناآگاه خطری برای منابع آب شرب

کشاورزان ناآگاه نیز با استفاده افراطی از سموم و کود سبب آلوده‌تر شدن منابع آب شرب می‌شوند، روستایی با بیان این‌ که بیش از 90 درصد آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، اما زه‌آب‌های کشاورزی دوباره به چرخه آب برمی‌گردند، عنوان می‌کند: در محل‌هایی که کشت بدون آموزش صورت می‌گیرد، کشاورزان کود و سموم تاریخ مصرف گذشته مصرف می‌کنند یا سموم غیرمجاز را به دلیل ارزان بودن به کار می‌گیرند و به این شکل سبب آلوده شدن منابع آب شرب می‌شوند.

وی با بیان این ‌که میزان آب تجدیدپذیر کشور حدود 130 میلیارد مترمکعب برآورد می‌شود، خاطرنشان می‌کند: شاخصی به نام تنش آبی داریم که منظور آن نسبت آب تجدیدپذیر در یک حوزه به جمعیت ساکن است و چنانچه این نسبت بین 500 تا هزار متر‌مکعب در سال شود نشانه کم‌آبی است، این در حالی است که براساس پیش‌بینی‌ها ایران تا سال 1420 به میزان مصرف سرانه هزار مترمکعب خواهد رسید.

رئیس گروه منابع آب سطحی دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست درباره میزان مصرف آب در بخش‌های کشاورزی، صنعتی و شهری کشور تصریح می‌کند: آمارهایی در این حوزه ارائه شده، اما روی آنها اختلاف است، براساس آمار 91.6 درصد آب کشور به کشاورزی اختصاص پیدا می‌کند، این در حالی است که براساس میانگین جهانی باید 70 درصد به این بخش تعلق بگیرد.

روستایی ادامه می‌دهد: در بخش مصرف شهری 30 درصد از آب در شبکه‌های انتقال آب هدر می‌رود، مصرف آب شهری در سال 80، شش میلیارد مترمکعب بود از این مقدار 4.2 میلیارد مترمکعب به فاضلاب تبدیل شد، علاوه بر این در همین سال مصرف آب صنعتی یک میلیارد متر مکعب بوده نکته اینجاست که 60 تا 70 درصد آن به شکل فاضلاب در محیط تخلیه شد.

این در حالی است که براساس پیش‌بینی کارشناسان پساب‌های تولیدی در بخش کشاورزی، صنعتی و شهری در سال 1400 به 40 میلیارد مترمعکب می‌رسد، بنابراین اگر بتوان این حجم را دوباره وارد چرخه مصرف کرد دست‌کم می‌توان از آن در بخش کشاورزی و صنایع بهره برد.

باید تاکید کرد در کشورمان آن طور که باید و شاید به حفظ منابع آبی کشور پرداخته نمی‌شود، به عنوان مثال می‌توان به حجم بارش‌های کشورمان که سالانه حدود 413 میلیارد مترمکعب می‌شود اشاره کرد. نکته اینجاست که به دلیل نبود برنامه‌ریزی و توجه، حدود 70 درصد از این مقدار بارش تبخیر می‌شود یا باید یادآور شد که با توجه به این ‌که حدود 125 میلیون هکتار حوضه آبخیز در کشور وجود دارد و با اجرای عملیات‌های آبخیزداری می‌توان سالانه حدود 50 میلیارد مترمکعب آب حفظ کرد، اما متاسفانه فقط 25 میلیون هکتار ازحوضه‌های آبخیز تحت پوشش عملیات آبخیزداری قرار می‌گیرد.

علاوه بر این باید هشدار داد که در کشورمان توجه به محیط زیست برای اغلب دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها اولویت ندارد. برای نمونه هدف وزارت جهاد کشاورزی تولید است، اما صرفه‌جویی در مصرف آب و کنترل زه‌آب‌ها برایش اهمیت ندارد. در حوزه تصفیه‌خانه‌های شهری و روستایی نیز باید گفت مسئولان به جای این‌که به فکر آسیب شناسی تصفیه‌خانه‌های فعال بوده و بازده آنها را بررسی کنند به فکر تاسیس تصفیه‌خانه‌های جدید هستند.

این در حالی است که در این میان باید به نقش شهروندان نیز در حفظ منابع آب شرب کشور اشاره کرد، زیرا جمعیت کلانشهرهایی مانند تهران روز به روز افزایش پیدا می‌کند. به همین دلیل مسئولان ناچارند از منابع بیشتری برای تامین آب استفاده کنند.به همین دلیل شهروندان باید با صرفه‌جویی در مصرف، به حداقل رساندن استفاده از شوینده‌ها و آلوده نکردن منابع آب شرب مانند رودخانه‌هایی که در شهرها وجود دارد، در حفظ منابع آب کشور سهیم باشند.

مهدی آیینی ‌/ ‌گروه جامعه