فوت و فن‌های انتخاب مشاور

بسیاری از افراد برای نرفتن پیش مشاور از همین بهانه‌ها می‌آورند، جالب است بدانید همین «عمه‌درمانی» قدیمی با وجود تمام نقایصش باز هم بسیار ایمن‌تر از مراجعه به مدعیان دعانویسی و رمال‌های فریبکار است. لااقل عمه‌ها نوشیدنی‌های عجیب و غریب و رفتارهای دور از عقل پیشنهاد نمی‌دهند.

به چه مشاوری مراجعه کنیم؟

این بستگی به مساله شما دارد، شاید قرار باشد درباره اختلاف‌نظر با همسرتان یا کودک خردسال و نوجوان سرکشتان مشورت بخواهید، شاید هم به دنبال یک روان‌شناس آشنا به حوزه ترک اعتیاد می‌گردید یا این‌که به دنبال یک برنامه‌ریزی تحصیلی منظم هستید، ممکن است خواب‌های ناآرام یا کابوس‌های شبانه شما را ترغیب به دیدن روان‌شناس کند، یا یک احساس گناه کهنه آزارتان دهد، شاید هم موضوع ساده‌تر از این حرف‌هاست مثلا بخواهید درباره مساله‌ای تصمیم‌گیری کنید یا یک مشاوره منظم به صورت ماهانه یا دو ماه یکبار داشته باشید آن هم برای پیشگیری از مشکلات احتمالی. یکی از دلایل مهمی که افراد را از روا‌ن‌شناس و نتیجه گرفتن از مشاور ناامید می‌کند، انتخاب اشتباه درمانگر است. برخی از افراد هنگام مراجعه به روان‌شناس توقع یک تخت روانکاوی و کارهایی نظیر هیپنوتیزم دارند، برخی هم به دنبال یک صحبت ساده برای حل مشکلشان هستند. اگر قصد رفتن پیش روان‌شناس یا مشاور را دارید، بد نیست از مسائل لازم و ضروری برای انتخاب مشاور و انجام مشاوره اطلاع داشته باشید.

تابلوی سبز، اولین قدم برای انتخاب

اگر طنز ساختمان پزشکان را به یاد داشته باشید، حتما این تابلوی سبزرنگ را هم دیده‌اید. تابلویی که علاوه بر معرفی روان‌شناس، نشان می‌دهد که وی دارای شماره نظام روان‌شناسی است و مجوز مشاوره دارد. درواقع روان‌شناسانی که دارای شماره نظام پزشکی هستند، تحت نظارت نظام روان‌شناسی قرار دارند و از نظر علمی و تجربی تائید شده‌اند، اما باید دقت داشته باشید که این تابلوی سبز رنگ به معنی کافی بودن تحقیقات شما نیست، چراکه روان‌شناسی فقط یک علم صرف نیست، بلکه ترکیبی از علم و هنر است و این یعنی تجربیات و توانایی‌های فردی روان‌شناس در کسب این هنر تاثیرگذار است. از سوی دیگر باید این نکته را هم در نظر داشته باشید که این رشته در مقاطع مختلف زیرگروه‌های زیادی دارد، پس هر روان‌شناس در یک زمینه مشخص تخصص بیشتری دارد، یکی در زمینه حل مشکلات زوجین متخصص است و دیگری در زمینه کودک، یکی در اختلال اضطراب تجربه پیدا کرده و دیگری در زمینه افسردگی.

بنابراین قدم‌های اول و دوم انتخاب یک روان‌شناس، وجود آن تابلوی سبز رنگ و وجود تخصص در موضوع مورد نظر است، اما نکته سوم و پایانی این است که با روش‌های درمانی متفاوت کمی آشنا شویم. در روان‌شناسی چهار روش اصلی وجود دارد، مقصد در تمام این روش‌ها درمان مراجعه کننده است، اما راه و مسیر هر کدام با دیگری متفاوت است. اگر شما با رویکرد روان‌شناسان آشنا باشید علاوه بر این‌که می‌توانید تعداد جلساتی که قرار است مراجعه کنید را تخمین بزنید، می‌توانید بسنجید که آیا این روش و رویکرد با مشکلتان سازگار هست یا خیر. این چهار رویکرد به ترتیب زیر است:

روانکاوی: روانکاوها معتقدند که مشکلات ما ناشی از اتفاقات گذشته است و مسائلی که در زمان کودکی رخ داده‌ حتی اگر فراموش شده باشد باز هم به صورت ناخودآگاه در زندگی کنونی ما جاری و تاثیرگذار است تا جایی که به محض تجربه یک استرس جدید این مشکلات خودشان را نشان می‌دهند، اگر به دنبال کارهایی از جنس هیپنوتیزم، بررسی خواب‌ها و رویاها، جراحی اتفاقات ریز و درشت دوران کودکی هستید، روانکاوی روشی موثر است، اما باید بدانید که این روش درمانی معمولا بلندمدت و هزینه‌بر است، ضمن این‌که تعداد روانکاو متخصص در کشور ما و حتی در شهرهای بزرگ بسیار اندک و انگشت‌شمار است.

تعدادجلسات مشاوره در دوره کوتاه مدت تقریبا 25 جلسه است پس هنگام انتخاب مشاور حواستان به تخصص وی و اوضاع مالی خودتان باشد.

شناخت‌درمانی: اگر بپرسند روی بورس‌ترین روش درمان کدام است پاسخ شناخت‌درمانی است. در این روش سرچشمه اختلالات و مشکلات ذهنی، افکار منفی هستند و درمانگر و بیمار به گونه‌ای فعال در جریان درمان شرکت می‌کنند به این صورت که مراجعین افکار منفی‌شان را شناسایی می‌کنند و پس از طبقه‌بندی، آنها را اصلاح می‌نمایند. آنها موظفند در فرآیند درمانی کارهایی نظیر یادداشت کردن افکار، دسته‌بندی خوب و بد، و نمره دادن به آنها را انجام دهند. درواقع در این رویکرد ذهن انسان کلید باز کردن قفل مشکلاتش است.

رفتار درمانگرانی: در رویکرد رفتاری آنچه اهمیت دارد رفتار است یعنی افکار و ذهن و گذشته و خاطراتش هیچ اهمیتی ندارند مهم رفتاری است که از انسان به نمایش گذاشته شده. در این رویکرد روان‌شناسان با تغییر رفتار تلاش می‌کنند تا در روان انسان تغییر ایجاد کنند. نمونه آن همین سیستم تنبیه و تشویق و تقویت کودکان است که خوب هم جواب می‌دهد.

رویکرد زیستی: اما رویکرد زیستی همان رویکردی است که معمولا بسیاری از خانواده‌ها در مقابلش جبهه می‌گیرند، چراکه از دارو و وابستگی به آن می‌هراسند، با این حال روان‌شناسان زیادی هستند که معتقدند منشاء برخی حالات و رفتارهای آدمی در فیزیولوژی مغزی و جسمی‌اش است. به همین دلیل بسیاری از روان‌شناسان به صورت موازی با درمان روان‌شناسی از داروهای روانپزشکی هم کمک می‌گیرند، البته این نکته را به خاطر داشته باشید که هیچ روا‌ن‌شناسی حتی با بالاترین مدرک تحصیلی بدون داشتن تحصیلات پزشکی اجازه تجویز دارو ندارد. روان‌شناسان برای این کار مراجعان خود را به روانپزشک ارجاع می‌دهند. با وجود تبلیغات منفی که درباره داروهای روانپزشکی وجود دارد، اما خوب است بدانید برخی از داروهای روانپزشکی در تسریع فرآیند درمان کمک‌کننده هستند، ضمن این‌که وابستگی روانی ایجاد نمی‌کنند. داروهای ضد افسردگی از همین دسته است.

تا اینجا رویکردهای اصلی روان‌شناسی معرفی شد، اما باید این نکته را در نظر داشته باشید که بسیاری از روان‌شناسان تنها از یک رویکرد استفاده نمی‌کنند و تلفیقی از تمام این رویکردها را در درمان پیش می‌برند. نمونه این رویکردهای متداول درمان‌های مبتنی بر رویکرد شناختی ـ رفتاری، درمان‌های مبتنی بر مثبت اندیشی و رویکردهای خانواده‌درمانی است.

روان‌شناسی و ترک اعتیاد: یکی از حوزه‌هایی که روان‌شناسان در آن فعال هستند ترک اعتیاد است. روان‌شناسانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند باید تخصص‌های لازم در این زمینه را کسب کرده باشند، به همین دلیل هم علاوه بر داشتن حداقل مدرک کارشناسی باید یک دوره آموزشی ترک اعتیاد کارورزی‌های مرتبط با آن را بگذرانند تا بتوانند در مراکز ترک اعتیاد خدمت کنند.

مشاوره تحصیلی: بسیاری از خانواده‌ها برای برنامه‌ریزی تحصیلی یا انتخاب رشته فرزند خود قصد مراجعه به روان‌شناس را دارند، در حالی که با توجه به تغییرات سیستم آموزشی بهترین مشاوران در این زمینه کسانی هستند که در این حوزه همواره فعالند، مانند مشاوران تحصیلی مدارس یا برگزارکنندگان کلاس‌های کنکور و آزمون‌های آزمایشی، اما اگر فرزند شما دارای اضطراب فراگیر، اضطراب امتحان، اعتماد به نفس کم و مسائلی از این قبیل است بهترین گزینه برای درمان روان‌شناس است نه مشاور تحصیلی.

شیما نادری