وام‌های دانشجویی قطره‌چکانی شد

این بخشنامه اکنون به دانشگاه‌های سراسر کشور ابلاغ شده و نقشه راه در سال تحصیلی 94 ـ 93 را ترسیم کرده؛ نقشه‌ای که تاکید دارد تا اطلاع ثانوی، وام‌های دانشجویی فقط به دانشجویان مستعد و کم‌بضاعت تعلق خواهد گرفت.

دیروز تلاش ما برای گفت‌وگو با رییس صندوق رفاه دانشجویان به نتیجه نرسید، اما آن طور که در بخشنامه نیز بصراحت بیان شده، علت اعمال این محدودیت‌های تازه کمبود اعتبارات است؛ کمبودی که از دید طراحان بخشنامه فقط با اعمال برخی اولویت‌بندی‌ها می‌توان بر آن غلبه کرد.

به این ترتیب اگر در سال‌های گذشته، وام‌های دانشجویی نصیب هر کسی نمی‌شد و دریافت وام با دوندگی‌های زیاد میسر بود، امسال به علت کاهش اعتبارات صندوق رفاه این وضع تشدید خواهد شد و عده بیشتری از دانشجویان دست خالی خواهند ماند.

این در شرایطی است که با وضع اقتصادی موجود، تورم پیش‌رونده و فشار مالی که بسیاری از دانشجویان تحمل می‌کنند، افراد بیشتری در مضیقه قرار می‌گیرند و احتمال ترک تحصیل شمار بیشتری از دانشجویان قوت می‌گیرد.

البته اگر طبق اعلام صندوق رفاه، دانشجویان مستعد و کم بضاعت در اولویت دریافت وام قرار بگیرند به طور طبیعی افراد مستعد نباید به دلیل مضیقه‌های مالی دچار مشکل تحصیلی شوند، اما نگرانی این است که در توزیع وام‌ها جانب عدالت رعایت نشود و حق به حقدار نرسد و همچون سال‌های گذشته عده‌ای با داشتن رابطه موفق به دریافت وام شوند و سر مشمولان واقعی بی کلاه بماند.

امسال این بیم نیز وجود دارد که «دانشجویان مستعد و کم‌بضاعت» در هر دانشگاه طبق سلیقه شخصی تفسیر شود و هر مسئول با متر و معیار خود، متقاضیان را غربال کند که این وضع در تنگنای مالی امسال یک تهدید محسوب می‌شود.

نیاز 2700 میلیاردی، اعتبار 270 میلیاردی

بحث بر سر کمبود 72 میلیارد تومان اعتبار است. گره کار این است که صندوق رفاه برای پرداخت وام تحصیلی به همه دانشجویان متقاضی به 240 میلیارد تومان پول نیاز دارد، اما کل اعتباری که برای صندوق مصوب شده 99.5 میلیارد تومان است.

این در حالی است که اگر صندوق رفاه بخواهد به همه تقاضاهای وام شهریه پاسخ مثبت دهد، به 2500 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد در حالی که مبلغی که روی کاغذ به این صندوق اختصاص یافته 168 میلیارد تومان است.

پس می‌توان گفت نیازهای صندوق رفاه تقریبا ده برابر اعتباری است که در اختیارش قرار می‌گیرد به طوری که امسال، این صندوق فقط برای تامین نیازهای دانشجویان در دو بخش وام تحصیلی و شهریه به بیش از 2700 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد، در حالی که فقط نزدیک به 270 میلیارد تومان اعتبار برایش مصوب شده است.

در واقع فاصله میان اعتباراتی که مصوب می‌شود و مبالغی که تخصیص می‌یابد نیز از مشکلات موجود است به طوری که نمی‌توان امیدوار بود اعتبارات مصوب روی کاغذ، محقق شود و تمام و کمال در اختیار صندوق رفاه قرار بگیرد که این موضوع نیز کمبودها را تشدید می‌کند.

نیاز دانشجویان جدی است

به همان اندازه که کمبود اعتبارات صندوق رفاه واقعی است، نیاز دانشجویان نیز جدی و واقعی است. فشارهای اقتصادی که سال‌هاست گریبان قشرهای مختلف جامعه را گرفته، دانشجویان را نیز بی‌بهره نگذاشته، به طوری که بخش زیادی از دانشجویان دانشگاه دولتی و بویژه غیردولتی این فشارها را لمس می‌کنند.

فلسفه وجود وام‌های دانشجویی نیز همین است که در بزنگاه‌ها دست دانشجویان را بگیرد که البته طبیعی است وقتی منابع مالی آب می‌رود، عده‌ای نیز ممکن است در بزنگاه‌ها دست خالی بمانند.

در این میان وضع دانشجویان دانشگاه‌های غیردولتی ویژه‌تر است چون شهریه‌های گران این دانشگاه‌ها شرایط را برای آنها سخت تر می‌کند البته آنهایی که از بیرون درباره این گروه از دانشجویان قضاوت می‌کنند، آنها را افرادی متمول می‌دانند ولی آنها که از نزدیک شاهدند، نیاز دانشجویان دانشگاه‌های غیردولتی به وام‌های دانشجویی را جدی می‌دانند.

علی آهون‌منش، رییس اتحادیه موسسات غیرانتفاعی از این گروه از دانشجویان حرف می‌زند و به جام‌جم توضیح می‌دهد که برخلاف تصور، دانشجویان موسسات غیرانتفاعی وضع مالی خوبی ندارند وحتی در برخی موارد اوضاع تاثر انگیزی دارند.

او معتقد است اگر وام‌های دانشجویی به این گروه از دانشجویان نرسد، آنها مجبور به ترک تحصیل می‌شوند در حالی که این دانشگاه‌ها نیز روز به روز خالی‌تر می‌شوند و حیاتشان به خطر می‌افتد. او از نامه‌نگاری‌های فراوان با صندوق رفاه و نامه هفته گذشته اتحادیه به صندوق خبر می‌دهد که در آن توجه به تسهیلات رفاهی دانشجویان مورد تاکید قرار گرفته؛ نامه‌ای که البته تاکنون پاسخی برایش نرسیده است.

به احتمال زیاد پاسخ این نامه نیز همانی خواهد بود که در بخشنامه صندوق رفاه آمده یعنی کمبود اعتبار و دست بسته مسئولان صندوق و ابراز امیدواری آنها برای افزایش اعتبارات در سال 94.

توزیع عادلانه وام، نیاز دانشجویان

وام‌های دانشجویی به معنی واقعی کلمه، وام نیست چون مبالغ آن بسیار ناچیز است. طبق اعلام صندوق رفاه، امسال 23 نوع وام در اختیار دانشجویان مستعد و کم‌بضاعت قرار می‌گیرد ( تحصیلی، مسکن، پایان‌نامه، حوادث غیرمترقبه، ازدواج، حج عمره و...) که مبالغ تعدادی از آنها بسیار ناچیز است.

مثلا وام تحصیلی که سقف آن برای دانشجویان مجرد 85 هزار تومان و برای متاهل‌ها 115 هزار تومان است، همچنین وام مسکن مجردها که 85 هزار تومان است و وام متاهل‌ها 200 هزار تومان یا وام ازدواج که یک و نیم میلیون تومان است و با آن تقریبا هیچ کار مهمی نمی‌توان انجام داد.

با این حال همین وام‌های اندک نیز متقاضی زیادی دارد که البته از امسال عده محدود‌تری از دانشجویان موفق به دریافت همین مبالغ ناچیز خواهند شد.

البته شکی نیست که این توزیع قطره چکانی تسهیلات رفاهی ناشی از کمبود اعتبار است، ولی باید دانست ضعیف‌تر شدن هر ساله این تسهیلات فقط شرایط را بر دانشجویان تنگ می‌کند و حس مثبت نسبت به فضای آموزش عالی را کمرنگ می‌کند چون دانشگاه فقط چاردیواری ای برای درس خواندن نیست بلکه مکانی است برای پاسخ دادن به نیازهای آموزشی، پژوهشی و رفاهی البته در شرایط کنونی که کمبود منابع مالی، صندوق رفاه را به صدور بخشنامه‌ای محدودکننده سوق داده، می‌توان مطالبه وام‌های معوق را راهی برای جبران کمبود اعتبارات دانست.

طبق اعلام مسئولان صندوق رفاه، دانشجویان بیش از صد میلیارد تومان به این صندوق بدهکارند به طوری که عده‌ای پس از فارغ‌التحصیلی نیز برای تسویه وام خود اقدام نکرده‌اند، در حالی که اگر این مطالبات وصول شود، منابع مالی تازه‌ای در اختیار صندوق قرار می‌گیرد و به این ترتیب دانشجویان بیشتری می‌توانند از وام‌های دانشجویی استفاده می‌کنند.

ژ