از ناوبری وب تا پاپاراتزی‌ها

انتظامی در حوزه تالیف و تدریس هم فعال است و جدا از فعالیت حرفه‌ای در حوزه رسانه، همواره رویکردی آکادمیک هم داشته است. از او بتازگی دو جلد کتاب منتشر شده که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم.

پاپاراتزی نیستیم

اگر با حوزه رسانه و عکاسی ناآشنا باشید، شاید حتی از روخوانی این واژه خنده‌تان بگیرد یا تعجب کنید یا فکر کنید مثلا پاپاراتزی، نام رستورانی در یکی از مناطق شمالی پایتخت است، اما ماجرا پیچیده نیست. پاپاراتزی در لغت آن هم به زبان ایتالیایی به مفهوم پشه سمج است، اما در عالم روزنامه‌نگاری و کار رسانه به برخی خبرنگاران سمج اشاره می‌کند. به عبارت دیگر، پاپاراتزی خبرنگارنمایی است که زاغ‌سیاه ‌چهره‌های مشهور را چوب می‌زند و معمولا از زوایای زندگی خصوصی آنان عکس و فیلم تهیه می‌کند و به قیمت‌های گزاف به رسانه‌های زرد می‌فروشد.

این توضیح درباره کلمه پاپاراتزی از کتاب «پاپاراتزی نیستیم» نوشته دکتر حسین انتظامی بود. این کتاب مجموعه مقالاتی درباره اخلاق حرفه‌ای و مسائل روزنامه‌نگاری ایران است که پیشتر در نشریات کاغذی و فضای وب انتشار یافته و اکنون با جامه‌ای نو به چاپ رسیده و به قول دکتر انتظامی، عمده و بلکه همه این یادداشت‌ها، تکرار چند دغدغه است که تقریبا به صورت ترجیع‌بند، گفته شده تا از سر تکرار، مانند: لزوم اخلاق حرفه‌ای به مثابه یک میثاق عمومی، حفظ استقلال حرفه‌ای روزنامه‌نگاران، زنگارزدایی از مفاهیم نادرست فعلی و...

یکی از جنبه‌های جذاب این کتاب حتی برای غیرخبرنگاران، این است که موضوعات به صورت جزئی بیان و اشکالات و البته حسن‌های آثار خبرنگاران مطرح شده و همین عامل موجب می‌شود معیارهایی در ذهن مخاطبان خبرنگار و غیرخبرنگار جای بگیرد و از این پس دقت‌های بیشتری در خبررسانی یا خبرخوانی داشته باشند. برای نمونه در مطلب «آدمخوار ایرانی؟!» به خبری باعنوان دستگیری آدمخوار ایرانی در سوئد اشاره شده که پس از نقل خبر، مولف کتاب به صورت جزئی اشکالات تیتر و متن را بیان می‌‌کند، مانند: ضد ملی بودن، افزایش ایران‌هراسی، ضد نخبگان و....

پاپاراتزی نیستیم، نوشته دکتر حسین انتظامی با 29 مقاله و گفت‌وگو از سوی انتشارات ثانیه با قیمت 5000 تومان به چاپ رسیده است.

ناوبری وب

انتظامی کتاب دیگری نیز با نام «ناوبری وب» از سوی نشر خبر امروز به چاپ رسانده که یافته‌های علمی او در روزنامه‌نگاری آنلاین و مدیریت داده است. پیش از هر چیز لازم است با استفاده از مقدمه نویسنده، گفت ناوبری وب یا «مدیریت داده» معمولا به عملیاتی در رسانه‌های سایبر اطلاق می‌شود که با شاخص‌های نسل دوم وب، همخوانی دارد و از آنها ناشی شده است. ویژگی‌های بینامتنی و پیوند داده‌ها، از مزایای نسل وب است که علاوه بر بهتر و سریع‌تر دیده شدن رسانه، در ایجاد «ارزش افزوده» نیز سهیم است.

کتاب ناوبری وب مجموعه‌ای از چند مقاله است که هر یک از آنها به نحوی به مدیریت داده البته با تعریف موسع آن مربوط می‌شود. مقالات این کتاب نیز بتدریج در وبلاگ نویسنده منتشر شده است. بخش دوم کتاب، آیین‌نامه‌ها و قواعد داخلی گروه رسانه‌ای «خبر» با هدف بازنمایی و الگوبرداری احتمالی از آن بیان شده که اطلاعات جالبی در اختیار همکاران این حوزه و حتی علاقه‌مندان خبرنگاری قرار می‌دهد. یکی از مقالات کتاب ـ که هم برای روزنامه‌نگاران و هم کسانی که مورد رجوع روزنامه‌نگاران قرار می‌گیرند، می‌تواند جذابیت داشته باشد ـ عبارت است از: «این اصول در روزنامه‌نگاری ما غایب است.» نویسنده با اشاره به وارداتی بودن روزنامه‌نگاری در کشور ما و آسیب‌های همیشگی کپی‌برداری ناقص و ناتوانی در بومی‌سازی، اصول حرفه‌ای روزنامه‌نگاری را در سی مورد بیان می‌کند. برای نمونه، هر اتهام و انتقادی باید قبل از انتشار با نهاد مربوطه در میان گذاشته شده و پاسخ آن در همان ستون منتشر شود (لوموند)، فقط مصاحبه‌های بلند برای اصلاح به مصاحبه شونده بازگردانده می‌شود ولی اگر شخص، سعی در حذف مطالب انتقادی داشته باشد، روزنامه حق دارد مطلب را منتشر نکند (لوموند)، روزنامه‌نگاران نباید بدون اطلاع افراد اقدام به ضبط مکالمات تلفنی آنان کنند (مرامنامه اخلاقی مطبوعات انگلستان) و... .