روایت سید مهدی شجاعی از مرد رویاهایش

این نویسنده انقلابی که آثار ارزشمندی در حوزه داستان و فیلمنامه آفریده است، روز گذشته با خبرگزاری فارس گفت‌وگویی انجام داده که البته چندان چالشی و بحث‌برانگیز نیست و ما که اینکاره‌ایم شاید حدس بزنیم او در خانه‌اش نشسته و صرفا برای چند پرسش مکتوب، توضیحی داده است که البته همین هم غنیمت است.

این نویسنده در پاسخ به این پرسش که چرا شهید چمران را دستمایه خلق یک اثر ادبی (مرد رویاها) قرار داده، می‌گوید: آنچه توجه مرا معطوف به شخصیت مرحوم چمران کرد، مختصات ویژه‌ای از این دست بود: ایمان استوار، همت بلند، تلاش خستگی‌ناپذیر، خودسازی کم‌نظیر، جمع صفات و خصوصیات متفاوت و بعضا بظاهر متضاد، تلفیق عرفان و مبارزه، جمع بین روح عاشقانه و روحیه سلحشوری و... شاید پررنگ‌تر از همه اینها، قانع نبودن به کار خوب و عمل صالح و تلاش برای یافتن و شناختن بهترین گزینه و انتخاب «احسن عملا» ـ درست‌ترین کار ممکن ـ و تحمل همه شداید، سختی‌ها و هزینه‌ها در این مسیر بود.

مخاطب فیلمنامه در مقایسه با یک کتاب داستانی کمتر است. اما چرا شجاعی این قالب را برای گفتن حرفش انتخاب کرده است. او در این باره می‌گوید: مخاطب فیلمنامه کمتر از مخاطب داستان است؛ ولی مخاطب تلویزیون، قابل قیاس با مخاطب کتاب داستان نیست. این فیلمنامه از ابتدا به نیت چاپ نوشته نشد، به نیت ساخت نوشته شد برای تلویزیون، و من بیش از ده سال منتظر ساخت آن از سوی تلویزیون ماندم اما ، فکر کردم لااقل متن آن در اختیار علاقه‌مندان قرار بگیرد.

جالب اینجاست کتاب سیدمهدی شجاعی درست در زمانی منتشر می‌شود که فیلم «چ» ساخته ابراهیم حاتمی که آن هم درباره شهید چمران است، در حال اکران است. اما فرق میان چمران به روایت شجاعی و چمران به روایت حاتمی‌کیا، در چیست؟ شجاعی می‌گوید: کارهای آقای حاتمی‌کیا عموما ارزشمند و قابل توجه‌اند. البته من فیلم ایشان را هنوز ندیده‌ام. ولی به هر حال این تقارن زمانی کاملا تصادفی است. بین نگارش این فیلمنامه و ساخت فیلم ایشان حدود ده سال فاصله وجود دارد و اساسا بعید می‌دانم بین این دو کار هیچ ربط و نسبتی وجود داشته باشد.

ایشان قاعدتا شهید چمران را در عرصه جنگ و دفاع مقدس دیده‌اند و حول و حوش ایام شهادت. در حالی‌که فیلمنامه مرد رویاها قبل از انقلاب و پیش از ورود چمران به ایران به پایان می‌رسد. مضاف بر این‌که مرد رویاها به زوایایی از شخصیت و زندگی چمران می‌پردازد که شاید برای نزدیک‌ترین افراد به چمران هم تازگی داشته باشد و البته کار آقای حاتمی‌کیا به دلیل محدودیت زمانی در قالب فیلمنامه سینمایی به مراتب دشوارتر است از مجال گسترده سریال 13 قسمتی. و اما این‌که چقدر این دو کار به چمران واقعی نزدیک شده‌اند، همچنان‌که عرض کردم در مورد کار ایشان به دلیل این‌که ندیده‌ام، قضاوتی نمی‌توانم داشته باشم و در مورد مرد رویاها می‌توانم بگویم از هیچ تلاش و کوششی برای شناخت شخصیت واقعی ایشان و ترسیم آن فروگذار نکرده‌ام. امیدوارم که خیلی به بیراهه نرفته باشم.

سجاد روشنی ‌- گروه فرهنگ و هنر