«رافائل» زیستگاه امن ماهیان را بیرون نکشید

نیروی دریایی ارتش در حالی از چندی پیش درصدد خارج کردن این کشتی از خلیج‌فارس برآمده است که دوستداران محیط‌زیست، کارشناسان و مسئولان این سازمان با جابه‌جایی و خارج‌سازی آن مخالف بوده و خواهان بازنگری در این تصمیم هستند.

بیرون کشیدن رافائل از آب پس از سه دهه از سوی نیروی دریایی ارتش، برمی‌گردد به ارزش سازه‌های فلزی آن که به گفته‌ محمد درویش، مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان محیط‌زیست، 30 میلیارد تومان می‌ارزد؛ یعنی دست‌کم شش برابر هزینه‌ای که باید برای بالا کشیدن کشتی و قطعه قطعه کردن لاشه‌ آن پرداخت شود. این در حالی است که ساختار این کشتی 276 متری اکنون در زیر آب به یک آشیانه امن و مناسب برای جانداران خلیج‌فارس(زیستگاه مصنوعی) و همچنین یک ذخیره‌گاه ژنتیک تبدیل شده و علاوه بر تخم‌ریزی میلیون‌ها قطعه ماهی در بستر آن، گیاهان آبزی فراوانی از جمله مرجان‌ها هم در آن رشد و نمو کرده و چهره‌ای متفاوت، رازآلود و یگانه به آن بخشیده‌ است.

درویش با اشاره به وجود 8 درصد کل مرجان‌های دنیا در خلیج‌فارس و با بیان این‌که بخشی از این گونه‌های ارزشمند دریایی در بستر و اطراف این کشتی زیست می‌کنند، در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: به دلیل تهدیدی که خارج‌سازی این کشتی برای این‌گونه و سایر آبزیان خلیج‌فارس دارد، معاونت دریایی سازمان محیط‌زیست بشدت با این اقدام مخالف بوده و مراتب این مخالفت را نیز به اطلاع نیروی دریایی ارتش رسانده است.

وی با بیان این‌که این کشتی علاوه بر اهمیتش برای دانشمندان و پژوهشگران به عنوان یک ذخیره​گاه ژنتیکی و همچنین جلوگیری از سودجویی صیادانی که به روش غیرقانونی و مهلک ترال، تمام اندوخته جانوری و گیاهی کف دریا را جارو کرده و از میان برمی‌دارند، به یکی از جلوه‌ها و جذابیت‌های گردشگری زیرآب تبدیل شده است، تاکید می‌کند: این امر می‌تواند راهی برای رونق گردشگری دریایی در منطقه شده و درآمد سرشاری را نصیب مناطق محلی کند، زیرا اکنون ارزش اکوتوریسم رافائل برابر 600 میلیارد تومان تخمین زده شده است که قابل مقایسه با ارزش اندک فلزات آن نیست و همه اینها در حالی است که کشورهای خلیج‌فارس برای ایجاد چنین اکوتوریسمی، میلیاردها تومان هزینه کرده و حتی کشتی‌های خود را به عمد در دریا غرق می‌کنند تا از فواید این اکوتوریسم دریایی و زیستگاه مصنوعی آبزیان بهره‌مند شوند و ما که رایگان به چنین نعمتی دست یافتیم درصدد نابودی آن برآمدیم.مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان محیط‌زیست تاکید می‌کند: در کنار تمام این موارد، آنچه تاکنون مورد غفلت واقع شده، این است که رافائل اکنون بخشی از هویت تاریخی- فرهنگی مردم بوشهر و جزئی از خاطرات آنهاست و بی‌شک اقدام برای نابودی آن، اقدام برای تخریب بخشی از این هویت است. درویش با بیان این‌که اکنون عکس‌های موجود در آلبوم‌های عکس شهروندان بوشهری، نشان‌دهنده تصاویر زیادی از پدران و پدربزرگان آنها در کنار رافائل است و همچنین بسیاری از رستوران‌ها، هتل‌ها و اماکن عمومی و خصوصی به نام رافائل نامگذاری شده است، می‌گوید: حفظ و نگهداری رافائل در کنار تمام مواهب آن، به تقویت هویت و دلبستگی تاریخی بخشی از هموطنانمان کمک خواهد کرد.

وی با اشاره به این‌که اگر مخالفت محیط‌زیست و دوستداران آن و بوشهری​ها نبود، نیروی دریایی تاکنون به خارج‌سازی رافائل از دریا اقدام کرده بود، یادآور می‌شود: البته این ارگان اکنون و در پاسخ به مخالفت محیط‌زیست با جابه‌جایی این کشتی، اعلام کرده است که اوضاع را از هر نظر بررسی کرده و مراتب را به اطلاع محیط‌زیست خواهد رساند، ضمن این‌که هنوز به انجام این کار اصرار دارند.

در همین حال پروین فرشچی، معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز حدود یک هفته پیش با بیان این‌که تاکنون غواصان زیادی از این کشتی 300 متری بازدید کرده‌اند، گفت: خارج کردن رافائل در قالب یک کمیته در حال بررسی است، با این حال معتقدیم خارج کردن آن نه‌تنها موجب از بین رفتن یک زیستگاه می‌شود؛ بلکه انجام عملیات بیرونکشی موجب کدورت آب در منطقه می‌شود که آسیب‌های زیادی به آبسنگ‌های مرجانی منطقه وارد می‌کند.

رافائل بهترین راه احیای ذخایر آبزی

مدیرکل محیط‌زیست استان بوشهر نیز با بیان این‌که خلیج‌فارس از نادرترین اکوسیستم‌های آبی دنیا به شمار می‌رود که مجموعه‌ای از موجودات زنده منحصربه‌فردی را در خود جای داده است، می‌گوید: متاسفانه ورود منابع آلاینده زیست‌محیطی متعدد به این اکوسیستم، موجب کاهش شدید ذخایر آبزیان آن از جمله ماهی‌ها شده که یکی از روش‌های احیا و بازسازی این ذخایر، ایجاد زیستگاه‌های مصنوعی در دریاست.

حسین دلشب می‌افزاید: کشتی رافائل هم‌اکنون یکی از این زیستگاه‌های مصنوعی است که سالیان سال است ناخواسته و بدون هیچ‌گونه برنامه‌ریزی ایجاد شده و از ۳۰ سال گذشته تاکنون توانسته است، طیف گسترده‌ای از موجودات آبزی را به سمت خود جلب کرده و باعث رشد و نمو برخی از گونه‌های منحصربه‌فرد و حساس منطقه مانند اجتماعات آبسنگ‌های مرجانی و گونه‌های نادر دیگر شود.

وی با اشاره به این‌که ایجاد زیستگاه مصنوعی به دلیل نداشتن هزینه‌های پرسنلی و نگهداری پس از نصب، جزو طرح‌های اولویتدار کشورها محسوب می‌شود، خاطرنشان می‌کند: نکته مهم در نصب و احداث زیستگاه‌های مصنوعی، انتخاب محل مناسب برای استقرار آنها در بستر دریاست که درخصوص قرارگیری کشتی رافائل نیز این مهم کاملا رعایت شده است.

به گفته مدیرکل محیط‌زیست استان بوشهر، یکی شدن کشتی رافائل با بستر دریا باعث شده تا گونه حساس آبسنگ مرجانی روی آن رویش یابد که خود دال بر مناسب بودن این زیستگاه برای رشد و نمو دیگر آبزیان است و از آنجا که برای بازسازی جمعیت مرجان‌های دریایی، به ۱۰۰ سال زمان نیاز است تا یک مرجان به میزان یک سانتیمتر رشد کند، بنابراین مشاهده چنین رویدادی از حضور مرجان روی کشتی رافائل می‌تواند از عجایب طبیعت محسوب شود.

در همین حال تماس های خبرنگار ما با مسئولان نیروی دریایی ارتش برای چگونگی و دلایل خارج کردن این کشتی از زیر آب به جایی نرسید.

رافائل سال 56 وارد خلیج‌فارس شد

کشتی رافائل که در دهه 60 میلادی ساخته شده بود، با 60 متر پهنا و ظرفیت حمل 1800 مسافر به 750 کابین، سه آسانسور و 20 سالن اجتماعات، تالار نمایشی و 500 صندلی و باشگاه‌های ژیمناستیک و پرورش اندام مجهز بود.

رافائل همراه کشتی میکل‌آنژ پیش از انقلاب از ایتالیا خریداری شد. این کشتی 270 متری در آبان 1362 هدف موشک دو هواپیمای عراقی قرار گرفت و در این حمله صدمه زیادی دید و در آب زمینگیر شد. رافائل که تا نیمه‌ای از بدنه‌اش در آب فرو رفته بود، در تصادف با یک شناور، چنان صدمه‌ای دید که دیگر امیدی به بازسازی آن نبود و لاشه آن در دریا باقی ماند.

فاطمه مراد زاده / گروه ایران