مغزهای متفکر روی نیمکت‌های داغ برزیل

بله! در تمام این سال‌ها فقط یک مربی بوده که دو بار جام‌جهانی را با دستانش لمس کرده است؛ ویتوریو پوزو از ایتالیا. این مربی بین سال‌های 1934 تا 1938 هرآنچه برای فوتبالدوستان ایتالیایی مانند یک رویا بود به واقعیت تبدیل کرد. قهرمانی در جام جهانی 1934، قهرمانی در المپیک 1936 و قهرمانی در جام جهانی 1938، موفقیت‌هایی بودند که شاید تا ابد برای تیم ملی فوتبال ایتالیا به دست نیاید، اما پوزو تمام این افتخارات را طی چهار سال برای کشورش به ارمغان آورد.

پوزو که به حرفه خبرنگاری هم مشغول بود از 1912 تا 1948 در چهار مقطع مختلف هدایت تیم ملی فوتبال ایتالیا را به عهده گرفت و در مجموع24 سال سکاندار هدایت لاجوردی‌پوشان بود. او که در پنجاه سالگی اولین قهرمانی در جام جهانی را برای ایتالیایی‌ها به دست آورد سال 1968 در هشتاد و دو سالگی از دنیا رفت، اما رکوردش که دو بار قهرمان کردن یک تیم در جام جهانی است، با گذشت 46سال از مرگ او همچنان پابرجاست.

البته لوئیس فیلیپه اسکولاری و ویسنته دل بوسکه اسپانیایی تقریبا در یک قدمی ویتوریو پوزو هستند تا افتخاری که او سال 1938 به دست آورد یکی از این دو مربی در سال 2014 تکرار کنند.

اسکولاری که سال 2002 برزیل را قهرمان جام جهانی کرد، حالا در شرایطی دوباره سکان هدایت این تیم را به عهده دارد که برزیل میزبان جام جهانی است و همه از این تیم انتظار قهرمانی دارند. شرایط برای دل بوسکه هم تقریبا شبیه اسکولاری است. او در شرایطی اسپانیا را به جام جهانی برزیل می‌برد که ماتادورها مدافع عنوان قهرمانی هستند و دل بوسکه در تلاش است برای دومین دوره متوالی اسپانیا را قهرمان جام‌جهانی کند.

قانون نانوشته

ادوار مختلف جام‌های جهانی یک قانون نانوشته در خود دارد؛ این که تیم‌ها فقط با مربیان وطنی می‌توانند جام قهرمانی را بالای سر ببرند.

از سال 1930 تاکنون هیچ تیمی قهرمان جام‌جهانی نشده مگر با یک مربی از کشور خودش. این قانون که حالا قدمتی هشتادوچهار ساله دارد به احتمال فراوان در برزیل هم نقض نخواهد شد چرا که 9 تیم مدعی برزیل، آرژانتین، آلمان، اسپانیا، ایتالیا، انگلیس، فرانسه، هلند و پرتغال همگی با مربیان داخلی گام به این رقابت‌ها خواهند گذاشت. البته در میان مدعیان درجه دو قهرمانی تیم‌هایی مثل روسیه، یونان و سوئیس هستند که با مربیان غیر بومی در جام جهانی حاضر شرکت می‌کنند، اما آیا کسی هم هست که برای این تیم‌ها شانس قهرمانی قائل باشد؟!

آنچه در ادامه می‌آید اسامی 18 مربی است که موفق شده‌اند تیم‌های خود را قهرمان جام جهانی کنند:

1930: اروگوئه (آلبرتو سوپیکی‌ ـ 32 ساله)، 1934: ایتالیا (ویتوریو پوزو‌ ـ 50 ساله)، 1938: ایتالیا (ویتوریو پوزو ـ 54 ساله)، 1950: اروگوئه (خوان لوپز فونتانا ـ 42 ساله)، 1954: آلمان (سپ هربرگر ـ 57 ساله)، 1958: برزیل (ویسنته فئولا ‌ـ 49 ساله)، 1962: برزیل (ایمور موره را ـ 50 ساله)، 1966: انگلیس (الف رمزی ـ 46 ساله)، 1970: برزیل (ماریو زاگالو ـ 39 ساله)، 1974: آلمان (هلموت شون ـ 59 ساله)، 1978: آرژانتین (سزار لوئیس منوتی ـ 40 ساله)، 1982: ایتالیا (انزو بیرزوت ـ 55 ساله)، 1986: آرژانتین (کارلوس بیلاردو ـ 47 ساله)، 1990: آلمان (فرانتس بکن بائر ـ 45 ساله)، 1994: برزیل (کارلوس آلبرتو پریرا ـ 51 ساله)، 1998: فرانسه (امه ژاکه ـ 57 ساله)، 2002: برزیل (لوئیس فیلیپه اسکولاری ـ 54 ساله)، 2006: ایتالیا (مارچلو لیپی‌ ـ 58 ساله)، 2010: اسپانیا (ویسنته دل بوسکه ـ 60 سال)‌

مسن‌ترین، جوان‌ترین

سوای آلبرتو سوپیکی سی‌ودو ساله که در نخستین دوره جام جهانی، اروگوئه را قهرمان جام جهانی کرد، در بیشتر ادوار این تورنمنت مربیان تیم قهرمان بین پنجاه تا شصت ساله بوده‌اند. البته باز هم استثنائاتی مثل ماریو زاگالوی سی‌ونه ساله، سزار لوئیس منوتی چهل ساله، خوان لوپز فونتانای چهل‌ودو ساله، فرانتس بکن باوئر چهل‌وپنج ساله، الف رمزی چهل و شش ساله، کارلوس بیلاردوی چهل‌و‌هفت ساله و ویسنته فئولای چهل و نه ساله وجود دارند که تا قبل از پنجاه سالگی این افتخار بزرگ را برای تیم ملی فوتبال کشورمان به دست آورده‌اند.

اما در میان مربیان حاضر در جام جهانی برزیل شاید دیدیه دشان فرانسوی و پائولو بنتوی پرتغالی تنها کسانی باشند که با وجود داشتن زیر 50 سال از ابزارهای نسبی برای قهرمان‌کردن تیم‌هایشان برخوردار هستند. در مجموع میانگین سنی مربیان شاغل در بیستمین دوره جام جهانی 56 سال است. در این میان اسکار تابارز اروگوئه‌ای شصت و هفت ساله، مسن‌ترین مربی است و صبری لاموشی چهل و دو ساله که هدایت تیم ملی ساحل عاج را به عهده دارد از سایر مربیان جوان‌تر است. بعد از این دو لقب مسن‌ترین و جوان‌ترین مربیان به فابیو کاپلو سرمربی ایتالیایی روسیه و نیکو کواچ کروات می‌رسد که آنها هم به ترتیب 67 و 42 سال سن دارند، اما اولی چند ماه کوچکتر از تابارز و و دومی چند ماه بزرگ‌تر از لاموشی است.

با تجربه‌ها

از 32 سرمربی تیم‌های حاضر در جام جهانی 12 مربی نسبت به 20 مربی دیگر یک ویژگی دارند؛ آن هم این که حداقل یک بار دیگر به عنوان سرمربی حضور در جام جهانی را تجربه کرده‌اند.

اول از اسکارتابارز باید نام برد، کسی که در جام جهانی 1990 روی نیمکت اروگوئه بود و حالا بعد از 24 سال دوباره با تیم ملی اروگوئه قدم به جام جهانی می‌گذارد. تابارز یک بار هم در جام جهانی 2010 اروگوئه را هدایت کرد تا از این حیث در آستانه سومین جام‌جهانی عمر مربیگری خود قرار داشته باشد.

چنین تجربه‌ای را فقط لوئیس فیلیپه اسکولاری دارد، چراکه او هم قرار است برای سومین بار در جام‌های جهانی سرمربیگری کند. اسکولاری البته یک ویژگی نسبت به تابارز دارد؛ آن هم این که یک بار همراه با برزیل سال 2002 قهرمان جام جهانی شده است. اسکولاری سال 2006 روی نیمکت پرتغال نشسته بود و حالا بعد از هشت سال دوباره با برزیل به صحنه جام جهانی بازخواهد گشت.

در کنار اسکولاری، ویسنته دل بوسکه اسپانیایی هم هست که با تجربه قهرمانی در جام جهانی تیمش را به برزیل می‌برد. تیم ملی ایران هم برای نخستین بار در جام‌های جهانی مردی را روی نیمکت خود دارد که پیش از این یک بار جام جهانی را به عنوان سرمربی تجربه کرده است.

آنچه در ادامه می‌آید اسامی 12 مربی است که سابقه مربیگری در جام جهانی را در کارنامه خود دارند:

اسکار تابارز (1990 و 2010 همراه با تیم ملی اروگوئه)‌

لوئیس فیلیپه اسکولاری (2002 همراه با تیم ملی برزیل و 2006 همراه با تیم ملی پرتغال)‌

روی هاجسون (1994 همراه با تیم ملی سوئیس)‌

لوئیس فرناندو سوارز (2006 همراه با تیم ملی اکوادور)‌

یورگن کلینزمن (2006 همراه با تیم ملی آلمان)‌

خوزه پکرمن (2006 همراه با تیم ملی آرژانتین)‌

کارلوس کرش (2010 همراه با تیم ملی پرتغال)‌

رینالدو روئدا (2010 همراه با تیم ملی هندوراس)‌

یواخیم لو (2010 همراه با تیم ملی آلمان)‌

اوتمار هیتسفلد (2010 همراه با تیم ملی سوئیس)‌

فابیو کاپلو (2010 همراه با تیم ملی انگلیس)‌

ویسنته دل بوسکه (2010 همراه با تیم ملی اسپانیا)‌

20 اروپایی روی نیمکت

همچون ادوار گذشته جام جهانی تعداد مربیان اروپایی از تعداد مربیان سایر قاره‌ها بیشتر است. در برزیل نیمکت 20 تیم از 32 تیم راه یافته تحت هدایت مربیان اروپایی قرار دارد. در این میان هیچ تیم اروپایی نیست که مربی‌اش غیر اروپایی باشد. البته این موضوع در مورد تیم‌های آمریکای جنوبی هم صادق است. یعنی هر پنج تیم این قاره مربیانی از آمریکای جنوبی را در اختیار دارند. دو مربی از آفریقا، یک مربی از آسیا و یک مربی از آمریکای شمالی هم در جام‌جهانی برزیل روی نیمکت مربیان حضور دارند که البته هیچ یک چهره‌های سرشناسی به شمار نمی‌روند.

رضا پورعالی / گروه ورزش